شما چه نوع خوابی می بینید؟

---

با آنكه خواب و رۆیا، بخشی از زندگی انسان است و یك سوم از عمر انسان در خواب سپری می شود؛ اما هنوز اكثر مردم از حقیقت خواب و خواب دیدن بی خبرند.

قرآن كریم كه ریشه همه معارف اسلامی است، از چند رۆیای مهم تاریخی و دارای اهمیت فراوان نام برده و همچنین حقیقت و ماهیت خواب را نیز بیان نموده است.

حقیقت خواب از منظر قرآن رمز و حقیقت خواب از نگاه قرآن به شش وجه است :

1- برادر مرگ

خواب چهره ضعیفی از مرگ است. در آیه 42 سوره زمر این گونه خدواند متعال بیان می فرماید که: خداست كه در هنگام خواب جان ها را می گیرد و آن كسی كه در هنگام خواب مرگش فرا نرسیده نیز روحش را می گیرد.

در ادامه آیه می فرماید: ارواح كسانی را كه فرمان مرگ آنها را صادر كرده نگه می دارد (به گونه ای كه هرگز از خواب بیدار نمی شود) و ارواح دیگری را كه فرمان ادامه حیاتشان داده به بدن هایشان باز می گردد تا مرگ حتمی آنان فرا رسد. آری در این مسئله آیات و نشانه های روشنی (از قدرت خدا) است برای كسانی كه تفكر می كنند.

از این آیه، چنین استنباط می شود كه انسان تركیبی است از روح و جسم، و روح گوهری است غیر مادی كه ارتباط آن با جسم، مایه حیات آن است. همچنین به هنگام مرگ و خواب، خداوند این رابطه را به عالم ارواح می برد، اما قطع ارتباط روح و جسم هنگام خواب چنان نیست كه رابطه به كلی قطع شود.

بنابراین، روح نسبت به بدن دارای سه حالت است: اول ارتباط تام (حالت حیات و بیداری)، دوم ارتباط ناقص (حالت خواب) و سوم، قطع ارتباط به طور كامل (حالت مرگ)

2- پرواز روح به عالم دیگر

در آیه 60 سوره انعام حقیقت خواب این گونه بیان می شود: او (خداوند) كسی است كه (روح) شما را در شب (به هنگام خواب) می گیرد، و از آنچه در روز انجام داده اید (از تمام كردار و گفتار شما) با خبر است پس شما را در روز (از خواب) بر می انگیزد. (این نظام خواب و بیداری تكرار می شود، شب می خوابید و روز شما را بیدار می كند و این وضع همچنان ادامه دارد ) تا پایان زندگی شما فرا می رسد. سپس بازگشت شما به سوی خدا است و شما را از آنچه انجام داده اید آگاه می سازد.

از آیه، چنین برمی آید كه درحال مرگ و خواب، روح انسان از این عالم به عالم دیگر می رود، نه بدن انسان. در حال خواب، بدن انسان روی زمین است و روح انسان در عالم دیگر سیر می كند و سپس برمی گردد و در حال مردن، بدن روی زمین یا زیرزمین است ولی روح به عالم دیگر می رود و برنمی گردد.(1)

امیر مۆمنان علی(علیه السلام) ـ در حدیثی ـ به یارانش چنین تعلیم می داد:  مسلمان نباید با حالت جنابت بخوابد، و جز با طهارت وضو به بستر نرود، هرگاه آب نیابد تیمم كند، زیرا روح مۆمن به سوی خداوند تعالی بالا می رود، او را می پذیرد و به او بركت می دهد ، هرگاه پایان عمرش فرارسیده باشد، او را در گنج های رحمتش قرار می دهد، و اگر فرا نرسیده باشد، او را با امنایش از فرشتگان به جسدش باز می گرداند.(2)

3- بشارت به آینده

حضرت یوسف(علیه السلام) در خواب می بیند كه یازده ستاره، ماه و خورشید برای او سجده می كنند.(3) تعبیر و تأویل پدر برای خواب یوسف این بود كه او به قدرت می رسد و برادران، پدر و مادر در مقابل او تواضع خواهند كرد. این رۆیا كه بشارتی به یوسف بود پس از چهل سال تحقق یافت. زمانی كه یوسف در برابر پدر خود قرار گرفت. گفت: پدرم! این تأویل همان خوابی است كه در آغاز (در زندگی دیدم) خداوند آن را راست گرداند.(4)

4-  پرده برداری از حوادث آینده

در سوره یوسف رۆیای دو یار زندانی حضرت یوسف (علیه السلام) آمده است که همراه یوسف، وارد زندان شدند، یكی از آن دو (نزد یوسف آمد و) گفت: من در خواب، خود را دیدم كه برای شراب، انگور می فشارم و دیگری گفت: من خود را در خواب دیدم كه بر سرم نانی می برم و پرندگان از آن می خورند، ما را از تعبیر خوابمان آگاه ساز، كه ما ترا از نیكوكاران می بینیم.(5)

در آیه 40 همین سوره حضرت یوسف(علیه السلام) خواب آن دو جوان را این گونه تعبیر می كند که یكی از آن ها آزاد و دیگری اعدام خواهد شد و همان شد که حضرت تعبیر کردند.

5- وحی و فرمان الهی

حضرت اسماعیل سیزده ساله بود كه حضرت ابراهیم(علیه السلام) در خواب می بیند كه از سوی خداوند به او دستور داده شد تا فرزند یگانه اش را با دست خود قربانی كند. حضرت ابراهیم (علیه السلام) به فرزندش گفت: فرزندم! من در خواب دیدم كه باید تو را ذبح كنم؛ بنگر نظر تو چیست؟ (اسماعیل) گفت: پدرم هر دستوری به تو داده شده است اجرا كن به خواست خداوند مرا از صابران خواهی یافت.(6)

6- الهام و راهنمایی

برخی از رۆیاها نوعی راهنمایی و الهام خداوند است به بندگانش چنان كه در عالم خواب به مادر موسی(علیه السلام) الهام می شود كه نوزادش را در صندوق گذاشته و به آب بیاندازد.

خداوند در قرآن خطاب به حضرت موسی(علیه السلام) چنین می فرماید: هنگامی كه به مادرت الهام كردیم كه فرزندت را در صندوقچه ای بگذار، سپس در دریایش بینداز تا دریا آن را به ساحل بیفكند ، و دشمن من دشمن او آن را بگیرد و من محبتی از خودم بر تو افكندم، تا در برابر دیدگان (علم) من پرورش یابی.(7)

كسانی كه خواب می بینند، سه دسته اند:

دسته اول: كسانی كه روح كامل و مجردی دارند و بعد از خواب رفتن حواس، با عالم عقل مرتبط شده و حقایقی را صاف و روشن از دنیای دیگر دریافت می كنند(نظیر تلویزیون های سالم با آنتن های مخصوص جهت دار كه بر فراز قله ها و بلندی، امواج ماهواره ای را از نقاط دور می گیرد). این گونه خواب ها كه دریافت مستقیم و صاف است، نیازی به تعبیر ندارد.

دسته دوم: خواب كسانی است كه دارای روح متوسط هستند كه در عالم رۆیا حقایق را ناصاف و همراه با برفك و تشبیه و تخیل دریافت می كنند.(كه مفسری دركنار دستگاه گیرنده ، ماجرای فیلم را دور از برفك ها توضیح دهد و به عبارتی، عالمی آن خواب را تعبیر كند.)

دسته سوم: كسانی هستند كه روح آنان به قدری متلاطم و ناموزون است كه خواب آنها مفهومی ندارد.(چنانكه آشنایان به فیلم هم از صحنه های مختلف و پربرفك تلویزیونی، چیزی سر در نمی آورند، این نوع رۆیاها قابل تعبیر نیستند، كه در قرآن به «اضغاث احلام» تعبیر شده است.(8)

اقسام خواب پیامبر اكرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: خواب و رۆیا سه گانه است؛ گاهی بشارتی از ناحیه خداوند است گاه وسیله غم واندوه از سوی شیطان، و گاه مسائلی است كه انسان در فكر خود می پروراند و آن را در خواب می بیند.(9)

آرامش تن با خواب

مهم ترین آثار و کارکردهای خواب در زندگی معمولی بشر، ایجاد آرامش است. انسان در هنگام خواب تن را به کناری می نهد و فرصتی می دهد تا نظام بدن استراحت کند. آن چه نیاز به آرامش دارد تن و کالبد بشر است نه روح و جان وی؛ ولی از آن جایی که در هنگام بیداری، ارتباط تنگاتنگی میان تن و جان وجود دارد خستگی تن به روح انتقال می یابد و نمی گذارد تا هوشیاری کامل رخ دهد و بدن از اجرای فرمان های نفس و روح سرباز می زند؛ زیرا قادر به اجرای آن نیست.

خواب این فرصت را برای تن فراهم می آورد که خود را بازسازی کند و نیروی تحلیل رفته خویش را بازیابد. از این روست که خداوند از خواب به عنوان سبات یعنی آرامش تن یاد می کند وَ جَعَلْنا نَوْمَكُمْ سُباتاً (10)که با امنیت به معنای آرامش روح تفاوت دارد.

به هر حال در همه آیات، سخن از آرامش تن (سبات) است که بیانگر آن است که تن به آرامش نیازمند است که این به خروج جان از تن انجام می شود. این گونه است که خداوند برای آرامش تن و رفع خستگی آن، خواب را قرار داد.

بیاییم روحمان را از آلودگی ها پاک سازیم تا در عالم خواب سفری به عالم معنا را تجربه کنیم و لایق دیدن حقایق گردیم.

پی نوشت ها :

1ـ علامه سید محمدحسین حسینی تهرانی، معادشناسی،1/155

2ـ تفسیر نمونه، 19/484

3- سوره یوسف، / 4

4- همان/100

5- همان/36

6- تفسیر نمونه،19/122

7- سوره طه/ 38

8- محسن قرائتی ،یوسف قرآن،ص 19

9ـ تفسیر نمونه9/312

10- سوره نبأ/9

فرآوری: فاطمه سرفرازی

بخش قرآن تبیان       

منبع :

اقتباسی از مقاله خواب و رۆیا در قرآن نگاشته سید حمید هاشمی برگرفته از مجله گلستان قرآن ، دوره سوم ، شماره 152