باران های اسیدی

معمولا نزولات جوی به علت حل شدن دی‌اکسید کربن هوا در آن و تشکیل اسید کربنیک بطور ملایم اسیدی هستند و PH باران طبیعی آلوده نشده حدود 5.6 می‌باشد. پس نزولاتی که به مقدار ملاحظه‌ای قدرت اسیدی بیشتری داشته باشند و PH آنها کمتر از 5 باشد، باران اسیدی تلقی می‌شوند.

نخستین پدیده موسوم به بارش اسیدی سال 1972 میلادی ثبت شد. بارش اسیدی علاوه بر گونه‌های گیاهی بسیاری از گونه‌های جانوری آبزی مانند قورباغه‌ها، ماهی‌های خاردار و همچنین ماهی قزل‌آلا را نیز در معرض خطر قرار داده است.

افزایش سطح دی‌اكسید گوگرد و دی‌اكسید نیتروژن در هوا محدودیت‌های بسیاری را برای موجودات آبزی ایجاد كرده و زندگی آنها را در معرض خطر قرار می‌دهد كه در نتیجه میزان مرگ و میر آنها نیز به میزان قابل‌توجهی افزایش می‌یابد.

چنین تغییراتی پوشش گیاهی سطح زمین را تحت‌تاثیر خود قرار می‌دهد و با مسموم كردن حیوانات و از بین بردن مواد ضروری برای خاك خسارت‌های زیادی را به مناطق جنگلی و بیشه‌زارها وارد می‌كند. علاوه بر این افزایش رسوبات اسیدی موجب افزایش سطح فلزات سمی نظیر آلومینیوم، مس و جیوه می‌شود كه در مخازن آب آشامیدنی تصفیه نشده، انباشته می‌شود. فوران مواد مذاب آتشفشانی و همچنین استفاده از سوخت‌های فسیلی به عنوان منبعی برای تامین انرژی، میزان انتشار گازهای آلاینده را افزایش می‌دهد كه با مولكول‌های آب موجود در هوا برخورد می‌كند و با آن تركیب می‌شود. بارش باران اسیدی به سطح برگ‌های گیاهان آسیب می‌رساند و خراش‌های كوچكی در سطح آنها به وجود می‌آورد كه در فرآیند فتوسنتز اختلال ایجاد می‌كند.

عوامل موثر در اسیدیته باران

آب باران هیچگاه ، کاملا خالص نبوده و با پیشرفت صنعت بر ناخالصیهای آن افزوده شده است. ناخالصی طبیعی باران بطور عمده ناشی از نمکهای دریایی است و گازها و دودهای ناشی از فعالیت انسان در فرآیند ابرها دخالت می‌کنند.

آتش سوزی جنگلها نیز ، از جمله عواملی است که در میزان اسیدیته آب باران نقش دارد. فرآیندهای بیولوژیکی ، آتشفشانی و فعالیتهای انسان ، مواد آلوده کننده جو را در مقیاس محلی ، منطقه‌ای و جهانی در فضا منتشر می‌کنند. به عنوان مثال ، در صورت وجود جریانات باد در نواحی صنعتی ، مواد خارج شده از دودکشهای کارخانه‌ها در سطح وسیعی در فضا پراکنده می‌شوند.

درواقع بارش باران اسیدی با تحت‌تاثیر قرار دادن مكانیسم‌های حیاتی گیاه، آسیب‌پذیری آن ها را در برابر پیامدهایی نظیر وزش باد، كاهش دمای هوا، خشكی، ابتلا به بیماری‌های مختلف و حمله آفات گیاهی افزایش می‌دهد.

اسیدهای موجود در باران اسیدی

اسیدهای عمده در باران اسیدی ، اسید سولفوریک و اسید نیتریک می‌باشد. بطور کلی این اسیدها به هنگام حمل توده هوایی که آلاینده‌های نوع اول مثل و را دربر دارند، بوجود می‌آیند. از این رو معمولا محل نزول باران اسیدی دورتر از منبع آلاینده‌ها می‌باشد. باران اسیدی یک مشکل آلودگی است که به علت حمل دوربرد آلاینده‌های هوا توسط باد حد و مرز جغرافیایی نمی‌شناسد.

اثرات بوم شناختی باران اسیدی

میزان تأثیر باران اسیدی بر روی حیات زیست شناختی در یک منطقه به ترکیب خاک و صخره سنگی که در زیر لایه سطحی زمین آن منطقه واقع است، بستگی دارد. مناطقی که در زیر لایه سطحی زمین گرانیت یا کوارتز دارند، بیشتر تحت تاثیر قرار می گیرند، زیرا خاک وابسته به آن ، ظرفیت کمی برای خنثی کردن اسید دارد. چنانچه صخره سنگی در زیر لایه سطحی زمین از نوع سنگ آهک یا گچ باشد، اسید بطور موثر خنثی می شود، زیرا کربنات کلسیم به صورت باز عمل کرده و با اسید وارد واکنش می شود.

تاثیر روی اکوسیستم آبی

دریاچه های اسیدی شده به علت شسته شدن سنگها بوسیله یون هیدروژن دارای غلظتهای بالای آلومینیوم هستند. قدرت اسیدی بالا و غلظتهای بالای آلومینیوم عامل اصلی کاهش جمعیت ماهیهاست. ترکیب زیست شناختی دریاچه های اسیدی شده به شدت دچار تغییر می شود و تکثیر ماهیها در آبهای دارای قدرت اسیدی بالا کاهش می یابد. وقتی Ph خیلی پایین تر از 5 باشد، گونه های اندکی زنده مانده و تولید مثل می کنند. آب دریاچه های اسیدی شده اغلب زلال و شفاف می باشد و این به علت از بین رفتن زندگی گیاهی و جانوری این دریاچه ها می باشد.

تاثیر روی گیاهان و جنگلها

تاثیر باران اسیدی بر روی جنگلهای و محصولات کشاورزی را به دشواری می توان تعیین کرد. ولی با این وجود بررسیهای آزمایشگاهی حاکی از این هستند که گیاهان زراعی رشد یافته در شرایط بارانهای اسیدی رفتار متفاوتی نشان می دهند. محصولات برخی افزایش یافته و محصولات گروهی کاهش می یابد.

آلودگی هوا اثرات بدی روی درختان دارد. اسیدی شدن خاک ، مواد غذایی موجود در آن را شسته و از بین می برد. باران اسیدی که در جنگلها می ریزد، ازن و سایر اکسنده های هوا ، که درختان جنگلی در معرض آنها قرار دارند، تاثیر نامطلوبی روی درختان و پوشش گیاهی می گذارد و این تاثیرات نامطلوب وقتی با خشکسالی ، دمای بالا و بیماری و … همراه باشد، ممکن است باعث خشک شدن درختان شود.

جنگلهای ارتفاعات بالا بیش از همه تحت تاثیر ریزش باران اسیدی هستند. قدرت اسیدی در مه و شبنم بیش از باران است، زیرا در مه و شبنم آبی که موجب رقیق شدن اسید شود، کمتر است. درختان برگ ریز که با باران اسیدی آسیب می بینند، به تدریج برگهای خود را از بالا به پائین از دست می دهند و اکثر برگهای خشک شده در بهار بعدی تجدید نمی شوند.

بارش باران، اسیدهای موجود در اتمسفر را به سطح زمین منتقل می‌كند كه می‌تواند تغییراتی را در سطح خاك ایجاد كند. تاثیر بارش اسیدی در خاك‌های سیلیسی بیشتر است زیرا در این خاك‌ها هیچ ماده معدنی وجود ندارد كه بتواند اسیدیته خاك را كاهش دهد. اما در خاك‌های آهكی به علت وجود بی‌كربنات تاثیر اسیدیته خاك تا حد زیادی خنثی می‌شود.

بعضی از اثرات مهم باران های اسیدی عبارتند از:

** مضر برای انسان: ایجاد تنگی نفس ، برونشیت ، التهاب ریه ، آنفلوآنزا و سرماخوردگی

** تخریب جنگلها: ریختن برگها ، تخریب ریشه توسط باکتریها، کاهش روند رشد ، تقلیل میزان محصول دهی ، کم شدن قدرت حیات.

** خطرناک برای دریاچه ها: مرگ صدها گونه زیستی

** تسریع در خوردگی مواد : خوردگی وسایل نقلیه و بناهای تاریخی

منبع: roshd- epa- -aftabir- jamejamonline