صدای زنگ در بهشت چیست؟

آنچه می‌خوانید بازنویسی و چکیده‌ی بیانات حکیم متاله و مفسر فرزانه‌ی قرآن،استاد آیت الله جوادی آملی می‌باشد که در اثنای درس تفسیر در مسجد اعظم قم، پیرامون موضوع شفاعت در قرآن ایراد فرموده‌اند.

شفاعت مایه امیدواری، نه سبب تجری

شفاعت جز اینکه روح امیدواری در انسان ایجاد کند اثر دیگر ندارد. اینطور نیست که باعث غرور بشود. بین غرور که رذیلت است و رجا که فضیلت است خیلی فرق است. شفاعت در حدّی است که در انسان امیدواری ایجاد می‌کند زیرا نه معلوم است از کدام گناه شفاعت به عمل می‌آید نه ملوم است از چه شخصی شفاعت به عمل می‌آید و نه معلوم است در چه موطنی از انسان شفاعت می‌شود... شفاعت مربوط به جهان آخرت است.

سرّ «یا علی» بودن صدای دق الباب بهشت در بیان علاّمه طباطبائی

اهل جنّت وقتی که به احترام بهشت در جنّت را دقّ الباب می‌کنند، کوبه در را به سینه در می‌کوبند در آن حدیث شریف دارد که این صحیفه و صفحه در فضّه است این کوبه‌اش یاقوت است «فاذا دقّت طنّت و قالت یا علیّ»؛ یعنی وقتی بهشتیان این کوبه در را به سینه در می‌زنند دقّ الباب می‌کنند از برخورد این کوبه یاقوتی به آن صحیفه فضّه‌ای طنین و صدائی برمی‌خیزد صدای کوبه در یاعلیّ است.

این را سیّدنا الاُستاد در درس حدیث اینچنین معنا کردند. فرمودند به اینکه سرّ اینکه صدای کوبه در یاعلیّ است این است که اگر مهمانی به سراغ منزل مهمانداری حرکت کرد و دقّ الباب می‌کند دم در اسم صاحب خانه را می‌برد اگر کسی خواست به خانه زید برود دم در که رسید می‌گوید: یا زید! صاحب خانه اوست صاحب خانه را می‌خواند. و از او اجازه می‌طلبد و با اذن صاحب خانه وارد می‌شود این ادب ورود است. صاحب جنّت علی است؛ یعنی در آنجا جز ولایت چیز دیگر نیست. هر کس مهمان آنها هستند به احترام او بهشت خلق شد تنها راه این راه است لذا صدای طنین کوبه در، این است: «یا علیّ» این را مرحوم صدوق در کتاب شریف امالیشان نقل کردند.

امیدبخش‌ترین آیه از منظر اهل بیت(ع) در شفاعت است

از حضرت سۆال کردند که کدام آیه امیدبخش‌ترین آیه قرآن است؟

حضرت فرمود: مردم درباره این سۆال چه جواب می‌دهند؟ دیگران نظرشان چیست؟

سائل گفت که دیگران یعنی علمای دیگر معتقدند که این آیهء: *«یَا عِبَادِیَ الَّذِینَ أَسْرَفُوا عَلَى أَنفُسِهِمْ لاَ تَقْنَطُوا مِن رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِیعاً»*(26) این آیه از تمام آیات قرآن امیدبخش‌تر است.

حضرت فرمود که: «لکنّا أهل البیت لا نقول ذلک» ما اهل بیت اینچنین نمی‌گوئیم ما نمی‌گوئیم امیدبخش‌ترین آیه، آیه سوره زمر است.

سائل عرض می‌کند که پس نظر شما اهل بیت درباره تعیین امیدبخش‌ترین آیه قرآن چیست؟

حضرت فرمود که این آیه سوره ضحیٰ که فرمود: «وَلَسَوْفَ یُعْطِیکَ رَبُّکَ فَتَرْضَى»، «الشّفاعة و الله الشّفاعة و الله الشّفاعة» یعنی این آیه «ولسوف یعطیک ربّک فترضىٰ» امیدبخش‌ترین آیات قرآن است و این هم مربوط به شفاعت است.

شافعان دنیا و آخرت

فرشتگان، پیامبران، توبه، قرآن، ایمان، عمل صالح به عنوان شافعان شفاعت تشریعى در دنیا هستند و فرشتگان، اصحاب اعراف، قرآن، پیامبران، شاهدان، مۆمنان، پیامبر اسلام حضرت محمد(ص)،خدای سبحان را از جمله شافعان تشریعی در آخرتند.

گروه خاصى از مۆمنان هستند که به دستور و شفاعت آنان گروه دیگرى از اصحاب اعراف که در اعراف سرگردانند وارد بهشت مى شوند: «و نادى اصحاب الاعراف رجالا یعرفونهم بسیماهم...» / « اهۆ لاء الذین اقسمتم لاینالهم اللّه برحمة ادخلوا الجنة لاخوف علیکم و لاانتم تحزنون»

تعبیر به «رجالا» دلالت دارد که این گونه خاصّ، از فرشتگان نیستند؛ چنان که شفاعتشان دلیل آن است که با افراد عادى تفاوت دارند؛ چون در آن روز، هیچ کس بدون اذن خدا سخن نمى گوید؛ نه تشریعا حقّ سخن گفتن دارد، چون بساط تشریع با انقراض دنیا پرچیده مى شود و نه تکوینا؛ زیرا همه در آن روز در مقابل خداى حاکم عزیز، محکوم و ذلیلند: یوم یات لاتکلم نفس الّا باذنه. از این رو در روایات رجال بر ائمه علیه السلام تطبیق یافته است.

برپایه برخى احادیث قرآن در قیامت با چهره اى نورانى متمثّل شده، از صفوف مسلمانان، شهیدان، پیامبران و فرشتگان مى گذرد و به هر صف که مى رسد اهل آن صف با شگفتى مى گویند: این کیست که از نور و جمالى بهره مند است که نصیب ما نشده است ! تا این که به آستان ربّ العزّه مى رسد و تحت العرش به سجده مى افتد. پس خداوند تبارک و تعالى ندامى دهد: یاحجّتى فى الارض و کلامى الصادق الناطق ارفع راسک و سل تعط و اشفع تشفع...

این نکته قابل ذکر است که شفاعت قرآن چون شفاعت سایر شفیعان به معناى جبران کمبودهاست...مراد از آن شفاعت قرآن این است که با زبان حال گواهى مى دهد این مۆ من به اوامر من عمل کرده و از نواهیم دورى گزیده است ؛ زیرا چنین چیزى شهادت قرآن است، نه شفاعت آن.

بر اساس آیه «ولایملک الذین یدعون من دونه الشفاعة الا من شهد بالحق و هم یعلمون»، از جمله شفیعان روز قیامت کسانى هستند که در دنیا به حق شهادت دادند و گواه براعمال بودند.

پیامبر اسلام(ص) عالی ترین شافع روز جزا

اگر خدای سبحان به پیغمبرش وعده داد که من تو را به یک مقام محمود می‌رسانم و این مقام محمود را هم مقیّد نکرد که چه مقامی است معلوم می‌شود همگان از فیض رسالت پیغمبر در قیامت بهره می‌برند. آدم و من دونه. و این عالی‌ترین شفاعت است که حتی شفعاء هم از شفاعت پیغمبر برخوردارند.

در خصال از امیرالمۆمنین نقل شده است که رسول خدا(ص) فرمود: «ثلاثة یشفعون إلی الله عزّ و جلّ فیشفّعون» «الأنبیاء ثمّ العلماء ثمّ الشّهداء». سه گروهند که حق شفاعت دارند و شفاعت آنها مقبول است اینها حصر اضافی است نه حصر حقیقی یعنی اگر یک روایت گروه چهارم را هم اضافه کرد اینچنین نیست که این روایت با او معارض باشد.

منظور از این شهدا همان شهدای در معرکه هستند. اصطلاح حدیثی و فقهی است نه اصطلاح قرآنی. اصطلاح قرآنی معمولاً از آنها که در معرکه قتال شربت شهادت نوشیده‌اند از او به عنوان مقتول فی سبیل الله یاد می‌کند. و منظور از شفاعت علما، علمایی است که پابه پای شهدای دین را یاری کنند. یعنی علمایی که در همه مقاطع مداد آنها افضل از دمای شهدا باشد. نه علمایی که در برابر شهدا قرار بگیرند.

شبکه تخصصی قرآن تبیان