پروژه های ناتمام

محسن علی‌اکبری، عضو شورای عالی سینما می‌گوید بودجه مصوب مجلس برای فیلم‌های فاخر 28میلیارد تومان بوده و چند روز بعد جمشید جعفرپور، عضو کمیسیون فرهنگی مجلس از بودجه 35میلیارد تومانی فیلم‌های فاخر خبر می‌دهد. از همه جالب‌تر صحبت‌های سعید رجبی فروتن، سخنگوی سازمان سینمایی کشور است که کل بودجه سازمان را 34 میلیارد می‌داند. جواد شمقدری هم با اشاره به کاهش بودجه سازمان سینمایی می‌گوید بودجه سازمان با بودجه فیلم‌های فاخر تلفیق شده است؛ اتفاقی که اعضای کمیسیون فرهنگی مجلس آن را خلاف قانون می‌دانند.

از دنیای ارقام که خارج شویم بحث خود تولیدات فاخر پیش می‌آید؛ تولیداتی که از میانشان تاکنون فیلم‌هایی چون «چ»، «استرداد»، «عقاب صحرا»، «برلین منفی‌هفت» و «فرزند چهارم» جلوی دوربین رفته‌اند. البته ماجرای فیلم‌های فاخر آن‌قدر جنجال و حاشیه به همراه داشته که برخی از فیلمسازان منکر فاخربودن فیلمشان می‌شوند. مثلا رامین لوافی‌پور، کارگردان فیلم برلین‌منفی هفت اعتقاد دارد فیلمش خیلی پرهزینه نبوده و صرف اینکه در خارج از کشور فیلمبرداری شده به معنی فاخر بودن نیست.

درباره اینکه سینمای فاخر چه تعریفی دارد هم، انبوهی اظهارنظر صورت گرفته که البته اغلبشان فاقد پشتوانه تئوریک هستند. چیزی که بین عموم جاافتاده مترادف‌دانستن فیلم فاخر با آثار پرهزینه است. تجربه نشان داده که قرار گرفتن فیلم‌ها تحت لوای سینمای فاخر هم انتظارات را بالا می‌برد و هم اینکه در مواردی می‌تواند حکم‌ضد تبلیغ را بازی کند. طبیعی است وقتی برای یک فیلم به اندازه چند اثر سینمایی هزینه صرف شود انتظارها بالا برود. حالا اگر اسم این پروژه فاخر «لاله» هم باشد داستان ابعاد دیگری هم پیدا می‌کند. آن‌قدر که مدیران سینمایی در نهایت ناچار می‌شوند بگویند این فیلم دیگر در اولویت‌های تولیدات فاخر امسال قرار ندارد و بودجه‌اش هم از جای دیگری تامین شده است؛ جایی که خبرگزاری فارس آن را نهاد ریاست‌جمهوری دانسته است.

مدیرعامل بنیاد سینمایی فارابی گفته در راستای سیاست‌های دستیابی به جذابیت در سینما، سراغ فیلمنامه‌هایی رفتیم که ممکن است جذابیت لازم را داشته باشند و در عین حال ساخت پروژه‌هایی را در دستور کار قرار دادیم که می‌توانند با قیمت پایین فاخر باشند. وی اعلام کرده امسال در زمینه دفاع‌مقدس اثر فاخری مانند چ در جشنواره حضور خواهد داشت، همچنین استرداد که فساد شاهنشاهی و دربار را نشان می‌دهد و عقاب صحرا با رویکرد صدر اسلام و زمان حضرت رسول اکرم(ص) است که با توجه به فیلمی که در آمریکا پخش شد، می‌تواند جذابیت داشته باشد و نظر اذهان جهانی را نسبت به پیامبر اکرم(ص) و شخصیت والای ایشان جلب کند. فیلمبرداری فرزند چهارم نیز در سومالی به پایان رسیده که موضوع آن در رابطه با جهان اسلام و بیداری اسلامی است.

علیرضا سجاد‌پور نیز می‌گوید: تولید آثار فاخر در سینمای ما به‌معنای ساخت فیلم پر خرج نیست بلکه منظور فیلمی است که موضوع آن قابل احترام باشد. امسال ما هفت فیلم فاخر داشتیم که پنج اثر در دست انجام است که ممکن است در جشنواره فجر حاضر شوند. فیلم «سوادیکا» از دستور کار ما خارج شده و لاله دیگر در اولویت ما نیست. از ابتدا هم ما تمایلی نداشتیم که این فیلم با حمایت دولت ساخته شود و در حال حاضر سهم ما برای ساخت این فیلم تنها یک‌سوم است. فیلم‌های استرداد، فرزند چهارم، چمران و عقاب صحرا هم از دیگر پروژه‌های فاخر هستند.

همچنین جواد شمقدری در رابطه با بودجه اختصاص یافته به فیلم‌های فاخر گفته در سال گذشته 28میلیارد بودجه در دسترس داشتیم که در نهایت 20میلیارد به ما تخصیص داده شد. در واقع سال گذشته به بیش از 10پروژه فاخر بودجه اختصاص دادیم و سه‌میلیارد هم به فیلم لاله اختصاص پیدا کرد. امسال بودجه آثار فاخر و غیره در سازمان سینمایی یکی شده و به این شکل دست ما برای صرف هزینه‌ها باز است هرچند بودجه امسال سازمان سینمایی حدود 30درصد کاهش یافته و تصور می‌کنم در پایان سال به حدود 30میلیارد تومان برای فیلم‌های فاخر برسد.

در این میان نیز فیلم سینمایی سوادیکا به کارگردانی جمال شورجه که زندگی شیخ احمد قمی را به تصویر می‌کشد، به‌دلیل مشکلات ارزی متوقف شده و شورجه اعلام کرده مشغول صحبت و مذاکره درباره فیلم هستیم و امیدواریم بودجه فیلم تأمین شود تا بتوانیم نیمه دوم بهمن‌ماه یا اوایل اسفند‌ماه کار را جلوی دوربین ببریم.

اواخر دهه70 موضوع ساخت فیلم‌های فاخر در مجلس شورای اسلامی مطرح شد. پروژه‌های فاخر به آثاری اطلاق می‌شود که ممکن است در بخش خصوصی ساخته نشوند و دولت عهده‌دار هزینه‌های ناشی از ساخت این قبیل آثار است. به گفته محسن علی‌اکبری در تعریف پروژه‌های فاخر در آن مقطع بحث بازگشت سرمایه در اولویت نبود، به‌طور مثال فیلم‌های دینی، تاریخی، جنگی و... که در آنها فرهنگسازی نقش اساسی داشت، یک ردیف بودجه جدا از مجلس شورای اسلامی دریافت کردند. این ردیف بودجه اصلا ربطی به بودجه وزارت ارشاد نداشت. بحث فیلم‌های فاخر به‌رغم اینکه بعضی مواقع به بودجه و ساخت فیلم‌های میلیاردی ربط داده می‌شود، اصلا ارتباطی با این موضوع ندارد و موضوع اصلی آن فیلم‌های فرهنگساز است.

علی‌اکبری که تاکنون تهیه‌کنندگی چندین فیلم فاخر را عهده دار بوده است گفته بودجه سال گذشته تولید فیلم‌های فاخر یک میلیارد تومان بود که در سال جدید به 28میلیارد تومان رسید که بخش عمده‌ای از آن هنوز هزینه نشده است و اگر نتوانیم حداقل دوسوم این بودجه را استفاده کنیم، سال آینده این بودجه کم می‌شود. علی اکبری که امسال فیلم استرداد به کارگردانی علی غفاری را در دستور کار دارد می‌گوید: امسال فیلم‌های چ به کارگردانی ابراهیم حاتمی‌کیا، عقاب صحرا به کارگردانی مهرداد خوشبخت و استرداد به کارگردانی علی غفاری و... از طریق این بودجه ساخته شده‌اند.

نصر‌الله پژمان‌فر، عضو کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی ادغام بودجه فیلم‌های فاخر مجلس با بودجه سایر فیلم‌ها را قانونی نمی‌داند، چرا که طبق قانون هر بودجه‌ای باید در ردیف خودش هزینه شود و حق جابه‌جایی در ردیف بودجه وجود ندارد. از نظر وی چنین کاری درصورت وقوع قابل دفاع نیست و درصورت بروز چنین تخلفاتی مسئولان باید به مراکزی مانند دیوان محاسبات کشور پاسخگو باشند، مگر اینکه برای انجام این کار مجوز داشته باشند که به‌نظر می‌رسد چنین پیش‌بینی‌ای در قانون نشده و حق جابه‌جایی بودجه‌ تعریف نشده است.