تبیان، دستیار زندگی
آورده‏اند كه امام حسین‏ (علیه السلام) در آخرین لحظات حیات خویش، هنگام مواجهه با شِمرْ چنین فرمود: اى زینب! اى سكینه! اى فرزندان من! چه كسى بعد از من براى شما [و سرپرست شما ]خواهد بود؟ اى رقیه! اى امّ كلثوم! شما امانت پروردگار من هستید. امروز وعده [شهادت‏]
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

داستان رقیه سلام الله علیها در لابلای متون

حضرت رقیه


در طول تاریخ اسلام بحث های زیادی در رابطه با زندگانی کوتاه حضرت رقیه (سلام الله علیها) و حتی وجود و یا عدم وجود آن حضرت انجام شده و بزرگان زیادی کوشیده اند تا با استناد به مدارک تاریخی یا معجزات موجود به رد یا اثبات وجود  آن حضرت بپردازند.

ما در مجال کوتاه این مقاله تنها به نقل برخی شواهد بر وجود این دردانه امام حسین علیه السلام می پردازیم.


بررسی اجمالی برخی شواهد

با اینكه در تواریخ رسمى قرون اوّلیه، سرگذشت رقیّه(سلام الله علیها)  نیامده است؛ ولى با این حال برخى روایات و منابع به اسم او اشاره كرده‏اند كه به نمونه‏هایى اشاره مى‏شود:

1ـ  محدّث و مورّخ جلیل القدر، مرحوم سید بن طاووس (متوفاى 664 ق) مى‏نویسد: «حضرت سید الشهداء، زمانى كه اشعار معروف «یا دَهْرُ اُفٍّ لَكَ مِنْ خَلِیلٍ...» را ایراد فرمود، زینب‏ (سلام الله علیها) و اهل حرم، فریاد به گریه بلند كردند.

حضرت آنان را امر به صبر كرد؛ آن‏گاه فرمود: خواهرم امّ كلثوم و تو اى زینب و تو اى رقیه و تو اى فاطمه و تو اى رباب دقّت كنید زمانى كه من به قتل رسیدم، [در مرگم] گریبان چاك نزنید و صورت نخراشید و كلامى ناروا بر زبان نرانید.(اللهوف، سید بن طاووس)

طبق این سخنان، نام رقیه به زبان امام حسین‏ (علیه السلام) جارى شده است. پس باید یكى از بستگان نزدیك حضرت باشد و از آنجا كه بین خواهران و یا همسران، شخصى با این نام نداشته‏ایم به احتمال، دختر حضرت، مقصود است.

2ـ  امام حسین ‏(علیه السلام) پس از شهادت على اصغر به ظاهر به عنوان خداحافظى به خیمه آمد؛ آن‏گاه فریاد برآورد: اى امّ كلثوم! اى سكینه! اى رقیه! اى عاتكه! اى زینب! اى اهل بیت من! خداحافظ!» (مقتل الحسین و مصرع اهل بیته وأصحابه فی كربلاء)

عصر عاشورا كه دشمنان براى غارت به خیمه‏ها ریختند، آنجا در مجموع 23 كودك از اهل بیت‏علیهم السلام را یافتند. به عمر سعد گزارش دادند كه این 23 كودك بر اثر شدّت تشنگى در خطر مرگ هستند. وى اجازه داد به آنها آب بدهند. وقتى نوبت به حضرت رقیّه‏(علیها السلام) رسید، آن حضرت، ظرف آب را گرفت و دوان دوان به سوى قتلگاه حركت كرد

اینجا هم از رقیّه در ردیف خواهران و دختران نام برده شده است.

3ـ  آورده‏اند كه امام حسین‏ (علیه السلام) در آخرین لحظات حیات خویش، هنگام مواجهه با شِمرْ چنین فرمود: اى زینب! اى سكینه! اى فرزندان من! چه كسى بعد از من براى شما [و سرپرست شما ]خواهد بود؟ اى رقیه! اى امّ كلثوم! شما امانت پروردگار من هستید. امروز وعده [شهادت‏] نزدیك است. (موسوعة كلمات الامام الحسین)

اینجا هم در ردیف خواهران و دختران اسم او وجود دارد؛.

4ـ در برخى روایات آمده است كه حضرت سكینه در روز عاشورا به خواهر سه ساله‏اش كه به احتمال قوى همان رقیّه باشد، گفت: «بیا دامن بابا را بگیریم و مانع رفتن و كشته شدنش شویم.»

هنگامى كه زینب(سلام الله علیها) در كوفه با سر بریده اباعبد اللّه ‏(علیه السلام) مواجه شد، اشعارى سرود كه در ضمن آن آمده است: اى برادرم! با فاطمه كوچك سخن بگو كه نزدیك است قلبش ذوب شود. (بحار الانوار، ج 45)

فاطمه صغیره در ذهن متأخران و متقدمان بر رقیّه اطلاق مى‏شده است. با توجه به اینكه فاطمه، دختر بزرگ امام حسین ‏(علیه السلام) بوده و به عقد حسن مثنى در آمده است، نمى‏تواند این فاطمه، همان فاطمه باشد. پس باید دختر دیگرى براى ابا عبد اللّه ‏(علیه السلام) باشد كه به سر بابا خیره خیره نگاه مى‏كرده است.

امام حسین

6ـ اشعار سیف بن عمیره نخعى كوفى كه در دوران امام صادق‏ (علیه السلام) مى‏زیسته است، در ضمن این قصیده آشكارا دوبار، نام رقیّه را آورده است. (سیف از اصحاب بزرگوار امام صادق‏(علیه السلام) و امام كاظم ‏(علیه السلام) و از راویان برجسته و مشهور شیعه بوده است كه رجال شناسان بزرگى چون شیخ طوسى در فهرست، نجاشى در رجال، علّامه حلّى در خلاصة الاقوال، ابن داوود در رجال و علّامه مجلسى در وجیزه به وثاقت وى تصریح كرده‏اند.)

7ـ هلال بن نافع مى‏گوید كه در میان دو صف لشكر (دشمن) ایستاده بودم. كودكى از حرم امام حسین‏ (علیه السلام) بیرون آمد. امام به سوى میدان مى‏آمد كه كودك با گام هاى لرزان، دوان دوان خود را به امام رسانید و دامن آن حضرت را گرفت و گفت: «یا اَبَة! اُنْظُرْ اِلَىَّ فَاِنِّى عَطْشانٌ؛ اى پدر! به من بنگر و ببین من تشنه‏ام»

این تقاضا آن‏چنان جانسوز بود كه اشك از دیدگان امام حسین‏ (علیه السلام) جارى ساخت و فرمود: «بُنَیَّةُ اَللَّهُ یُسْقِیكَ فَاِنَّهُ وَكِیلِى؛ دخترم [مى‏دانم تشنه‏اى]خداوند تو را سیراب كند كه او وكیل [و پناهگاه] من است.» هلال گفت: «پرسیدم این دختر چه كسى بود و با امام حسین ‏(علیه السلام) چه نسبتى داشت؟» گفتند: «او رقیّه دختر سه ساله امام حسین ‏(علیه السلام) بود.» (سوگنامه آل محمد(ص)، محمدى اشتهاردى)

8ـ عصر عاشورا كه دشمنان براى غارت به خیمه‏ها ریختند، آنجا در مجموع 23 كودك از اهل بیت‏علیهم السلام را یافتند. به عمر سعد گزارش دادند كه این 23 كودك بر اثر شدّت تشنگى در خطر مرگ هستند. وى اجازه داد به آنها آب بدهند. وقتى نوبت به حضرت رقیّه‏(علیها السلام)  رسید، آن حضرت، ظرف آب را گرفت و دوان دوان به سوى قتلگاه حركت كرد.

یكى از سپاهیان دشمن پرسید: «كجا مى‏روى؟» حضرت رقیه‏(علیهاالسلام)  فرمود: «بابایم تشنه بود. مى‏خواهم او را پیدا كنم و برایش آب ببرم.» او گفت: «آب را خودت بنوش كه پدرت را با لب تشنه شهید كردند.» آن حضرت گریه‏كنان گفت: «پس من هم آب نمى‏آشامم.» (سرگذشت جانسوز رقیه، ص 29)

آورده‏اند كه امام حسین‏ (علیه السلام) در آخرین لحظات حیات خویش، هنگام مواجهه با شِمرْ چنین فرمود: اى زینب! اى سكینه! اى فرزندان من! چه كسى بعد از من براى شما [و سرپرست شما ]خواهد بود؟ اى رقیه! اى امّ كلثوم! شما امانت پروردگار من هستید. امروز وعده [شهادت‏] نزدیك است

البته این نقل سازگارى ندارد با آنچه كه در رابطه با قصّه خرابه آمده است كه حضرت رقیّه‏(علیها السلام)، سراغ بابا را مى‏گرفت و گویا از شهادت او اطلاع نداشت؛ ولى به این مقدار مى‏تواند مۆیّد باشد كه دخترى به این نام، از دختران امام حسین ‏(علیه السلام) بوده است. همچنین نقل شده است كه رقیّه‏(علیها السلام) لحظه نماز ظهر، سجّاده بابا را پهن كرد و منتظر آمدن او بود كه نماز گزارد.(حضرت رقیّه، على فلسفى)

البته قدیمى‏ترین منبعى که در زمینه وجود مبارک حضرت رقیه در دست است، کتاب کامل بهایى اثر شیخ عمادالدین حسن بن على بن محمد بن على طبرى آملى است. او که از معاصران خواجه نصیر طوسى است، کتاب را به دستور وزیر بهاءالدّین محمد، فرزند وزیر شمس الدین جوینى صاحب دیوان و حاکم اصفهان در دولت هولاکوخان نگاشته است و از این رو، به کامل‏ بهایى شهرت یافته است. نام دیگر این کتاب کامل السّقیفه است. این کتاب در دو جلد و در مدت دوازده سال نگارش یافته و تاریخ پایان تألیف کتاب، سال 675 ق است. از مجموعه این آثار این مولف هم به خوبى مى‏توان فهمید که وى دانشمند شیعى و تاریخ نگارى متعهّد است.

لازم به ذکر است که دلایل بسیاری برای اثبات وجود مقدس و نازنین حضرت رقیه سلام الله علیها دختر امام حسین علیه السلام در کتاب ها و تحقیقات محققان ذکر شده است که ما در این نوشتار بخش بسیار کوچکی از آن را نقل کرده ایم و واضح است که علاقه مندان می توانند برای مطالعه بیشتر به این منابع مراجعه کنند.

                                                                                                                                    فرآوری: آمنه اسفندیاری

بخش تاریخ و سیره معصومین تبیان


منابع:

ماهنامه مبلغان، سایت حوزه

سایت علقمه

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.