وهابیون و بدعت در بوته نقد

در نوشتار قبل به دیدگاه سلفیه و علمای وهابی در رابطه با بدعت پرداخته و دانستیم که در این نظرگاه مفهوم بدعت به شدت توسعه پیدا کرده و وهابیت با تنگ نظری خاصی بسیاری از مسلمانان و فرق اسلامی را بدعت گذار و منحرف می دانند. در این نوشتار به تحلیل و واکاوی این دیدگاه در مورد بدعت خواهیم پرداخت و آنرا در بوته نقد و بررسی قرار می دهیم.

نقد بدعت ها

بنابر آنچه که در دیدگاه اول، پیرامون بدعت گذشت، دانسته شد که در دین اسلام پیروی ازهر موضوعی که اصل و اساسی در شریعت نداشته باشد، و به عنوان طریق شرعی وانمود شود، حرام است. مگر آنکه نسبت به بعضی از مصادیق موضوع از طرف شارع مقدس دستوری  رسیده باشد، که در این صورت تنها همان مصداق خاصی که مورد نهی واقع شده است،ممنوع و حرام خواهد بود. در غیر این صورت انتظار صدور امر از جانب شارع در امور عادی، انتظاری نابجا است. مثل اینکه شخصی برای غذا خوردن و خوابیدن و ساخت خانه ای نو  و مراجعه به پزشک، منتظر دستور خاصی از خدا و پیامبر باشد، و در غیر این صورت آنرا بدعت بداند!!

اموری که وهابیان از آن با عنوان بدعت یاد می کنند، مانند زیارت پیامبر و ساخت ضریح بر قبور اولیاء و صالحان و ... هیچگونه نهی ای از شارع مقدس نرسیده است و نتیجتا  هر گونه نهی و تحریم آن امور از جانب فرقه وهابیت بدون دلیل بوده و خود این تحریمها نوعی بدعت آشکار می باشد. چرا که کاری را که در دین نهی نشده است، نهی کردن و آن را حرام دانستن، بدعت واضح است و مخالفت با کتاب و سنت است. چه آنکه قرآن کریم می فرماید: « یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لا تُقَدِّمُوا بَیْنَ یَدَیِ اللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ اتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ سَمیعٌ عَلیمٌ (1)

اى كسانى كه ایمان آورده‏اید!  در چیزى بر خدا و رسولش جلوتر نیفتید (پیشى مگیرید)، و تقواى الهى پیشه كنید كه خداوند شنوا و داناست! »

در بزرگی گناه «تشریع»  و «جعل حکم ازطرف خود»، همین بس که ذات احدیت با لحنی هراس انگیز پیامبر را مورد خطاب قرار داده و می فرماید: وَ لَوْ تَقَوَّلَ عَلَیْنا بَعْضَ الْأَقاویلِ لَأَخَذْنا مِنْهُ بِالْیَمینِ ثمَّ لَقَطَعْنا مِنْهُ الْوَتینَ  فَما مِنْكُمْ مِنْ أَحَدٍ عَنْهُ حاجِزینَ (2)

اگر او سخنى دروغ بر ما مى‏بست، (پاره ای از سخنانی را که ما نگفتیم، به ما نسبت دهد)  ما او را با قدرت مى‏گرفتیم، سپس رگ قلبش را قطع مى‏كردیم، و هیچ كس از شما نمى‏توانست از (مجازات) او مانع شود!

از وهابیان و طرفداران دیدگاه چهارم(که در مقالات قبلی مطرح شد) باید پرسید این که می گویید هر امر نو وجدیدی بدعت است منظور چیست؟ آیا این سخن شما، هر امر نویی را، حتی آن اموری که داخل در اطلاق یا عموم و فحوای دلیل های شرعی هست، شامل می شود یا نه؟

اگر بگویید: بدعت شامل اموری که ذکر گردید، نمی شود می گوییم بنابراین بسیاری از مواردی را که به عنوان بدعت های رایج در میان جوامع اسلامی ذکر کرده اید در حقیقت، بدعت نخواهد بود; زیرا داخل در تحت اطلاقات یا عموم دلیل های شرعی هستند، مثلا از دلیل های شرع استفاده می شود که تعظیم مۆمن به طور کلی مطلوب و پسندیده است، بر این اساس بسیاری از آداب و رسوم رایج در بین ملل مختلف در تعظیم یکدیگر مجاز خواهد بود. گرچه این امور در زمان پیامبر - صلی الله علیه و آله وسلم - نبوده و نص خاصی هم درباره اش وارد نشده، مانند بوسیدن دست، از جای خود بلند شدن و ...; زیرا تمام این امور داخل در عموم رجحان تعظیم مۆمن هستند.  بنابر این از جا بلند شدن به احترام نام مبارک پیامبر گرامی اسلام - صلی الله علیه و آله وسلم - یا یکی از ائمه - علیهم السلام - از همین قبیل است. هم چنین تشکیل اجتماعات در تولدها و وفیات اولیای الهی و ذکر فضایل و مناقب پیامبر - صلی الله علیه و آله وسلم - و اهل بیت آن حضرت داخل در عموم تعظیم نبی - صلی الله علیه و آله وسلم - و اهل بیت نبی - صلی الله علیه و آله وسلم - است و از دایره بدعت خارج است. چرا که خداوند متعال در قرآن کریم، تعظیم و اکرام اولیاء و انسانهای صالح را ممدوح و نیکو دانسته و می فرماید: « ...وَ مَنْ یُعَظِّمْ شَعائِرَ اللَّهِ فَإِنَّها مِنْ تَقْوَى الْقُلُوبِ » (3)

...و هر كس شعائر الهى را بزرگ دارد، این كار نشانه تقواى دلهاست.

از این آیه شریفه می توان دریافت که بزرگداشت انبیاء و صلحا داخل در عموم «وَ مَنْ یُعَظِّمْ شَعائِرَ اللَّهِ» می باشد و تعظیم شعائر و نشانه های پروردگار که اولیاء الهی نیز در این زمره اند، ریشه در تقوای قلوب و دلها دارد. چنانکه بجا آوردن نماز در حج  و عمره مفرده نزد مقام ابراهیم و سعی میان صفا و مروه و همینطور رمی جمرات  و سنگ پرانی به نماد شیطان، سنت های حسنه ای هستند که علاوه بر عبودیت و تقرب به خدا به عنوان نکوداشت و پاسداشت ابراهیم خلیل الرحمن  به دستور خداوند متعال تلقی می شوند.

هم چنین از  عام بودن دلیل های شرعی  مانند «استحباب گفتن ذکر خدا» در هر حالی و «استحباب فرستادن صلوات بر پیامبر»  استفاده می شود  که درود فرستادن بر پیامبر و اهل بیت او و مانند اینها، دلایلی  هستند که مقید به کیفیت خاصی نشده اند (مثلا با صدای بلند باشد یا آهسته) حال اگر کسی در هنگام تشییع جنازه با صدای بلند «لا اله الا الله » بگوید و یا در مناره مساجد، بر پیامبر اکرم - صلی الله علیه و آله وسلم - و آل او درود بفرستد، هیچ خطایی مرتکب نشده است; زیرا این امور داخل در عموم «شایسته بودن ذکر خدا در هر حال» و «استحباب صلوات بر نبی و آل نبی» هستند. اگر طرفداران این دیدگاه بگویند: این گونه امور، بدعت محسوب می شود و باید رفتارها و سکنات کاملا منطبق با آنچه که در زمان رسول خدا  -صلی الله علیه و آله وسلم- و صحابه و تابعین مرسوم بوده باشد، پاسخ داده می شود که در این صورت بایداستفاده از کلیه لوازم و وسایلی که بعد از پیامبر  اسلام - صلی الله علیه و آله وسلم - تا به امروز اختراع شده حرام باشد، مانند کلیه ماشین آلات و لوازم الکترونیک و غیره که در زمان پیامبر  هنوز اختراع نشده بود. در صورتی که وهابیان هم اکنون از این فن آوری های جدید استفاده می کنند. هم چنین در مسایل عبادی باید اینان عبادت را با تمام آن خصوصیات که پیامبر - صلی الله علیه و آله وسلم - انجام می داده انجام دهند و بجای آوردن عبادت، بدون رعایت آن خصوصیات بدعت باشد. مثلا اگر پیامبر اکرم – صلی الله علیه وآله وسلم-در لباس عربی نماز می خوانده باید مردم هم با همان لباس نماز را به جا آورند و خواندن نماز با لباس های دیگر باطل باشد! و یا اگر پیامبر- صلی الله علیه و آله وسلم-در هنگام ایراد خطبه های نماز جمعه چفیه به سر می بستند، حتما باید خطیب با همین هیات خطبه ها را ایراد کند وگرنه، بدعت و حرام خواهدبود. آیا وهابیان به این لوازم ملتزم هستند؟

اینها در یک تناقض آشکار بین گفتار و کردار گرفتار شده اند.در گفتار می گویند ما به تمام لوازم این دیدگاه ملتزم هستیم اما در عمل برخلاف گفتار بالا عمل می کنند. این نمودار بدعت هایی است که فرقه وهابیت در دین اسلام پایه گذاری نموده اند که آنها را مشمول این آیه شریفه می گرداندکه:

« وَ لا تَقُولُوا لِما تَصِفُ أَلْسِنَتُكُمُ الْكَذِبَ هذا حَلالٌ وَ هذا حَرامٌ لِتَفْتَرُوا عَلَى اللَّهِ الْكَذِبَ إِنَّ الَّذینَ یَفْتَرُونَ عَلَى اللَّهِ الْكَذِبَ لا یُفْلِحُونَ»(4)

به خاطر دروغى كه بر زبانتان جارى مى‏شود(و چیزى را مجاز و چیزى را ممنوع مى‏كنید،) نگویید: «این حلال است و آن حرام»، تا بر خدا افترا ببندید به یقین كسانى كه به خدا دروغ مى‏بندند، رستگار نخواهند شد!

علاوه بر قرآن مجید، روایات زیادی در کتب معتبر اهل سنت  نیز در نکوهش بدعت نقل گردیده است. از آن جمله در صحیح مسلم از پیامبر گرامی اسلام روایت شده  که: فان خیر الحدیث کتاب الله و خیر الهدی هدی محمد و شر الامور محدثاتها و کل بدعة و کل  ضلالة فی النار (5)

بهترین سخن ها پیام خدا و بهترین هدایت سخنان و سنت رسول خداست، و بدترین چیزها، بدعت هایی است که در دین پدید می آید و هر بدعتی گمراهی است و سرانجام هر گمراهی آتش است.

نتیجه

از مجموع آنچه مطرح گردید، می توان نتیجه گرفت که وهابیان اگر چه مذاهب دیگر اسلامی را بدعت گذار دانسته و به کفر یا شرک متهم می کنند، خود گرفتار بدعتی بزرگ در دین هستند که با اعتقادات التقاطی و دست بردن در مصادیق حلال و حرام دچار آن گردیده اند. آنچه را که آنان بدعت می دانند، که یا  قرآن کریم  به صراحت  بدان اشاره دارد و یا در زمره مصادیق عموم و اطلاق آیات قرار می گیرد. بلکه شایان توجه است که  تعاریفی را که  این فرقه از  توحید و لوازم آن  ارائه می دهند، تحریفی است که نسبت به متشابهات در قرآن و سنت ارائه می دهند، که این خود بهتانی عظیم و بدعتی بزرگ به شمار می آید.

پی نوشت ها:

1- سوره حجرات آیه 1

2- سوره الحاقه آیه 44- 47

3-سوره حج آیه 32

4-سوره نحل آیه 116

5- صحیح مسلم،ج 3 ، ص11،کتاب الجمعه،باب تخفیف الصلاة و الجمعه- سنن نسایی ج 3 ص188

                                                                                                                                                  سیدحامد حسینی