اولین عکس تاریخ

داستان تولد و رشد عکاسی

این نمایشگاه به مناسبت صدمین سالگرد تولد هلموت گرنزهایم (1913 – 1995) از پیشگامان عکاسی در آلمان برگزار شده که گنجینه گرانبهای عکس‌های او یکی از پربارترین مجموعه‌های جهان است و به ویژه به خاطر کشف اولین عکس تاریخ شهرت و اهمیت دارد.

نمایشگاه با ارائه 250 عکس، لحظه تولد و روند رشد و تکامل عکاسی را در طول دو قرن گذشته به صورت فشرده مرور می‌کند. از پیدایش چنان اختراعی علمی در قرن نوزدهم تا رشد و رواج این صنعت ظریف و کاربردی در قرن بیستم، و سرانجام ارتقای آن به عنوان رشته‌ای هنری.

دستاورد محوری نمایشگاه تابلوی عکس "منظره از پنجره در لوگرا" است که پس از بیش از پنجاه سال بار دیگر به اروپا برگشته است.

مورخان این تصویر را که در سال 1826 به وسیله ژوزف نیپس (1765 – 1833) دانشمند نوجوی فرانسوی خلق شد، اولین عکس واقعی تاریخ می‌دانند.

تاریخ یک عکس

نیپس در تلاش برای ثبت مکانیکی دنیای پیرامون، بیش از ده سال مطالعه کرده و روش‌های گوناگون ثبت انعکاس روی اجسام را آزموده بود. او سرانجام موفق شد اولین عکس به معنای امروزی را با تابش نور روی صفحه‌ای مسی خلق کند. از آنجا که ورقه گراوری که به کار برده بود، به اندازه کافی حساس نبود، ناچار شد هشت ساعت تمام روی آن نور بتاباند. نیپس شیوه کار خود را نه عکاسی (فتوگرافی) بلکه هلیوگرافی خوانده بود.

عنوان "فتوگرافی" که امروزه برای عکاسی به کار می‌رود، از دو واژه یونانی "فتو" به معنای نور و "گرافی" به معنای نگارش یا طراحی گرفته شده است، پس می‌توان آن را "نورنگاری" خواند. این واژه در سال 1839 توسط سر جان هرشل، دانشمند انگلیسی، ابداع شد و رواج پیدا کرد.

عکسی که نیپس در سال 1826 ثبت کرد، به زبان امروزی تنها یک نگاتیو کمرنگ و ناروشن است، اما می‌توان از آن کپی مثبت یا پوزیتیو تهیه کرد. در نمایشگاه موزه مانهایم هم اصل گراور نیپس به تماشا گذاشته شده است و هم بازتولید آن روی کاغذ براق که توسط گرنزهایم انجام گرفته است.

اما اولین عکس جهان آخرین بار در نمایشگاهی در اروپا به سال 1898 به تماشا گذاشته شد، پس از آن به مدت پنج دهه ناپدید شد. گرنزهایم که در این فاصله به بریتانیا مهاجرت کرده بود، با تلاشی سرسختانه در جستجوی عکس بود تا سرانجام در سال 1952 آن را در چمدانی در لندن پیدا کرد.

با این کشف 13 سال بر تاریخ و پیشینه عکاسی افزوده شد، زیرا پیش از آن مورخان عکسی از لویی ژاک مانده داگر را قدیمی‌ترین عکس دنیا می‌شناختند. عکس مزبور که "نوتردام و مرکز پاریس" را نشان می‌دهد، در سال 1839 گرفته شده بود.

در نمایشگاه مانهایم این دومین عکس تاریخ نیز به دیوار آویخته است.

راه پرفراز و نشیب عکاسی

عکاسی از مراحل تولد آن، که عرصه کنجکاوی علمی مخترعان و دانشمندان فیزیک و شیمی و ریاضی بود، تا امروز که وارد زندگی روزمره شده، راهی دراز پیموده است. اولین دوربین‌ها به معنای واقعی کلمه "اتاق تاریک" بودند که دانشمندان در آنها با دقت و شکیبایی فراوان کار می‌کردند، درحالیکه امروزه به ویژه با رواج دوربین‌های ظریف دیجیتال، هرکس دوربینی در جیب دارد و دم به دقیقه عکس می‌گیرد.

ارتباط تصویری امروزه از بنیادهای اصلی حواس و شناخت ما به شمار می‌رود. عکس نه تنها بر درک و برداشت ما از دنیای بیرون تأثیر گذاشته، فهم و شناخت ما را نیز از دنیای واقعی از بنیاد تغییر داده است. بدون عکس و تصویر بی‌گمان ما درک و شناخت دیگری از دنیای واقعی داشتیم.

روند رشد و تکامل برخی از رشته‌های تازه علمی انسان‌شناسی مانند قوم‌شناسی و انسان‌شناسی یا کشف اقلیم‌های دور و غریب، تا حد زیادی در پیوند با رشد عکاسی شکل گرفت.

اما جدا از پیشرفت تکنیکی، عکاسی از مراحل بسیاری گذشته و در طول زمان شاخه‌ها و انواع گوناگون پیدا کرده است. در قرن بیستم عکاسی به ویژه در دو عرصه پیشرفت زیادی داشت. در اوایل قرن عکاسی تجربی و هنری گام‌های بلندی برداشت و زیبایی‌شناسی ویژه آن شکل گرفت. در سایه شوم دو جنگ جهانی و دهها درگیری منطقه‌ای، عکاسی خبری به انسان کمک کرد تا واقعیات و مخاطرات دنیای خود را بهتر بشناسد.

علاوه بر ارائه مرحله پیدایش و پیشرفت عکاسی، نمایشگاه با رده‌بندی مضمونی، نمونه‌های مهمی از تحولات و جریانات عکاسی را در معرض دید قرار داده است: در پرتره، تصویر پیکر یا سیمای انسان، معماری، سفر، مناظر شهری و طبیعی، با کارهایی از معروف‌ترین عکاسان مانند انسل آدامز، براسایی، رابرت کاپا، هانری کارتیه برسون، آلفرد آیزنشتت و رابرت لبک و...

نمایشگاه عکاسی در موزه رایس انگلهورن شهر مانهایم که از نهم سپتامبر آغاز شده است، تا ششم ژانویه سال 1913 ادامه دارد.

بولتن نیوز