مقدمه ای بر مبحث ضربه
اكثر مردم ایده مبهمی از ضربه و اندازه حركت دارند. گاهی بر اثر شكست یك كاندیدا بیان میشود كه "ضربه" سختی خورد! یا در ورزش ادعا میشود كه تیم مقابل زیر "ضربات" شدید مهاجمان قرار گرفت. در هر حال در ورای كلمه ضربه مفهوم تغییر روند و حركت نهفته است.
به چند مورد دیگر از ضربه و برخورد توجّه كنید. آیا میتوانید چگونگی و مفهوم برخورد را در هر كدام شرح دهید؟
به جمله نیوتن در كتاب معروف قوانین كه به زبان لاتین است و بیانی برای قانون دوّم نیوتن میباشد توجّه كنید.
به زبان امروزی اندازه حركت یك جسم وقتی تغییر میكند كه یك نیروی خالص در بازه زمانی مشخص به آن جسم وارد شود. تغییر حاصل شده در اندازه حركت در جهت نیروی اعمالی میباشد.
بدین ترتیب یك مفهوم جدید در فیزیك با عنوان اندازه حركت تعریف میشود.
اندازه حركت عبارت از حاصل ضرب جرم در سرعت میباشد:
نماد اندازه حركت است. دقت كنید كه اندازه حركت بردار است و علاوه بر مقدار جهت نیز دارد.
واحد اندازه حركت در سیستم SI عبارت از kgm /s میباشد و نماد خاصی برای آن در نظر گرفته نشده است. احتمالاً اگر دانشمند مهمی شدید نام شما (به اختصار) به عنوان واحد اندازه حركت استفاده میشود.
حال توجه شما را به مثالی در این خصوص جلب می نماییم:
اندازه حركت یك اردك به جرم ١kg با تندی 28m/s و یك كشتی گیر ژاپنی (سومو) به جرم ٢٠٠kg و تندی بسیار آرام 0/5 km/h را محاسبه كنید.
دقت كنید كه اندازه حركت این دو برابر است در حالی كه آن ها هم جرم و اندازه نیستند.
وقتی شخصی از شما بپرسد كه آیا مایلید با یك گچ برخورد كنید یا با یك بازیكن فوتبال، در مرحله اول، پاسخ شما تمایل به برخورد با گچ است.
امّا اگر گچ با تندی ٢٥٠m/s در حال حركت باشد، آنگاه شما در حقیقت با یك گلوله سروكار دارید و پاسخ به انتخاب بالا حتماً تغییر خواهد كرد!
حال بگویید، چه مطلبی باعث تجدید نظر شما شد؟
مرکز یادگیری سایت تبیان - تهیه: محسنی
تنظیم: مریم فروزان کیا