زهر شیرین بیت المال

بیت المال به محل ذخایر و اندوخته های حکومت‌های اسلامی گفته می‌شود (فرهنگ سخن). در جمهوری اسلامی هرگونه دخل و تصرف در بیت المال باید با اجازه ولی فقیه صورت گیرد و استفاده از این اموال هم با اجازه مسئولان ذی ربط و در چارچوب قانون است. بنابراین هیچکس نمی‌تواند در اموال دولتی تصرف و یا استفاده شخصی کند. اموال دولتی متعلق به همه مردم است و همه مردم در آن سهیم هستند. در کشور ما نهادهایی مانند قوه قضاییه، دیوان عدالت اداری، سازمان بازرسی کل کشور، مجلس شورای اسلامی و دیوان محاسبات کشور مسئولیت نظارت بر مصرف صحیح بیت المال را بر عهده دارند. این نهادها گزارش‌های واصله در خصوص استفاده شخصی از بیت المال را هم بررسی و با خاطیان برخورد می‌کنند.

قوه مجریه نیز به منظور برخورد با مصادیق استفاده از خودروهای دولتی اقداماتی انجام داده است و بخشنامه‌هایی نیز در این خصوص صادر کرده است. در این بخشنامه‌ها هرگونه استفاده شخصی از خودروهای دولتی که در اختیار دستگاه‌های اجرایی است چه به صورت موردی و چه به صورت در اختیار، ممنوع اعلام شده است و در صورت مشاهده خودروهای با پلاک قرمز در خارج از ساعات اداری و بدون برگ ماموریت، نیروی انتظامی را موظف به توقیف خودرو کرده است. پس از آن با فرد خاطی و مسئول وی از طریق مراجع قضایی برخورد خواهد شد.

وقتی حسابرسی‌ها و نظارت‌های دقیقی صورت نگیرد راه برای سوء استفاده از بیت المال باز می‌شود و کسانی هم که ضعیف النفس هستند و خود را ملزم به رعایت قانون و شرع نمی دانند با استفاده از اختیارات خود از این اموال استفاده شخصی می‌کنند.

گرچه این سوء استفاده در همه حکومتها دیده می‌شود حتی در صدر اسلام نیز استفاده از اموال دولتی برای مصارف شخصی صورت می‌گرفت که ائمه معصومین علیهم السلام تا حد توان سعی در مقابله و معارضه با این عمل زشت داشتند و قاطعانه برخورد می‌کردند. طبق ضوابط و قوانین هر کشوری برای مسئولین و برخی کارکنان تسهیلاتی در نظر گرفته می‌شود تا آنان بتوانند به سهولت کار واگذار شده را به خوبی انجام دهند. البته این استفاده از این تسهیلات و میزان تصرف در آن چارچوب و حدودی دارد که مرز آن برای هر یک از افراد مشخص می شود. این چارچوب را یا قانون تعیین می‌کند و یا مدیر بالاتر.

اخیرا مشاهده شده که قبح استفاده از خودروهای دولتی ریخته شده و افراد بدون هیچ نگرانی و احساس گناهی از خودروهای دولتی برای امور شخصی خود استفاده می‌کنند.

گرچه قوانین و مقررات به اندازه کافی وجود دارد و محاکم قضایی هم آماده بر خورد با خاطیان هستند اما متاسفانه مردم در سطح شهر، مسافرتها و اماکن تفریحی شاهد استفاده از خودروهای دولتی برای امور شخصی هستند و به دلیل عدم نظارت صحیح بر آنها مقدمات ایجاد بدبینی مردم به مسئولان خدوم و متشرع کشور فراهم می‌شود.

همچنین ادامه این روند موجب ایجاد یک باور غلط مبنی بر استفاده از اموال دولتی برای امور شخصی و تسری آن به سایر افراد خواهد شد و قبح استفاده شخصی از بیت المال ریخته و به مرور به عادت تبدیل می شود. در گذشته افرادی که مجاز به استفاده از خودروهای دولتی بودند، از خودرو برای امور شخصی خود استفاده می‌کردند اما اخیرا مشاهده شده که خودروهای دولتی در اختیار خانواده وی اعم از همسر و فرزندان قرار می‌گیرد؛ گرچه هر دو نوع استفاده ممنوع و غیرقانونی است اما استفاده اعضای خانواده از خودروهای دولتی خطای بزرگتری محسوب می شود.

برخی از تخلفات ناشی از عدم آگاهی فرد از قوانین و مقررات است. باید قوانین نحوه استفاده از اموال دولتی به کارکنانی که از خودروهای دولتی استفاده می کنند ابلاغ شود و همچنین ممنوعیت استفاده از این اموال طبق موازین شرعی نیز به آنها گوشزد شود تا افراد بدانند این ممنوعیت هم در قوانین است و هم در شرع و دین. اگر حدود و ضوابط احکام شرعی و قانونی به منظور شناخت بیشتر و رعایت کامل این حدود به استفاده کنندگان بیان شود، استفاده کنندگان به وظایف خود آگاه‌تر خواهند شد.

رعایت قانون و نظارت بر عملکرد استفاده کنندگان اموال دولتی موجب جلوگیری از اسراف و هرگونه سوء استفاده از بیت المال و اختیارات خواهد شد و به تبع آن موجب صرفه جویی در هزینه‌های دولت و استفاده از اموال دولتی در سایر امور مورد نیاز می‌شود.

تشدید نظارت بر اموال دولتی یک از راهکارهای کاهش استفاده از خودروهای دولتی است. بهتر است بازرسی های مستمر بر خودروهای پلاک دولتی صورت گیرد و موارد تخلف گزارش شده پیگیری شود. در صورت صحت گزارش دریافتی خاطیان مجازات شوند. در این صورت هم فرد خاطی دیگر از اموال دولتی استفاده اختصاصی نمی کند و هم برای دیگران درس عبرتی می شود تا این عمل را مرتکب نشوند.

فرهنگ سازی و اطلاع رسانی در نحوه استفاده از اموال دولتی می‌تواند در کاهش سوء استفاده از این اموال موثر باشد. صدا و سیما در برنامه‌های خود با ایجاد حساسیت در مورد خودروهای با پلاک قرمز در حال استفاده شخصی می تواند قبح این مسئله را بیشتر نمایان سازد . گرچه این حرکت قدم بسیار خوبی برای مذمت استفاده از اموال دولتی است و هشداری به استفاده کنندگان می‌دهد که مردم و جامعه شاهد خطای آنان هستند اما کافی نیست.

صدا و سیما به عنوان یکی از متولیان ایجاد فرهنگ صحیح در میان مردم موظف است رفتار درست و استفاده صحیح از اموال دولتی را به مردم آموزش دهد و شهروندان را نیز متوجه کند تا به محض مشاهده چنین مواردی گزارش‌های لازم را به مسئولان ذی ربط بدهند تا با خاطیان برخورد جدی شود.

مردم نیز باید هوشیار باشند و با استفاده از سنت حسنه امر به معروف و نهی از منکر، در صورتی که مشاهده کردند فردی از خودروی دولتی برای امور شخصی خود استفاده می‌کند، به وی تذکر دهند و یا حداقل به مسئولان گزارش دهند. مردم با حضور در جامعه و تذکر به این نوع افراد می‌توانند یکی از مصادیق فساد در جامعه را ریشه کن کنند و یا به حداقل برسانند. در این صورت فرد استفاده کننده همواره نگران خواهد بود که هنگام استفاده از خودروی شخصی هزاران چشم مراقب و ناظر او هستند و سعی می‌کند دست از این عمل زشت خود بردارد.