تبیان، دستیار زندگی
آیه الله العظمی گلپایگانی(ره): ایشان به علماء بزرگ احترام خاصّی می نهادند، مقیّد بودند كه همیشه قبل از درس به روح استادشان آیهالله العظمی حائری یزدی (ره) فاتحه بفرستد و اگر در ابتدا فراموش می كردند، در وسط درس فاتحه می خواندند.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

تكریم علمای دین در كلام بزرگان

آیت الله گلپایگانی

آیه الله العظمی گلپایگانی(ره): ایشان به علماء بزرگ احترام خاصّی می نهادند، مقیّد بودند كه همیشه قبل از درس به روح استادشان آیهالله العظمی حائری یزدی (ره) فاتحه بفرستد و اگر در ابتدا فراموش می كردند، در وسط درس فاتحه می خواندند.

احترام به علما در سیره علما-2

احترام به علما از قدیم در میان بزگان ما مشهود بوده است. یک احترام متفاوت و شایسته و در خور ستایش و تحسین. این نکته از توصیه و تاکید روایات اهل بیت علیهم السلام و همچنین سیره و روش بزرگان ما قابل استفاده است.

در ادامه قصد داریم حكایت‌هایی از احترام به علما را بیان کنیم:

1. آیه الله العظمی بهاء الدینی(ره):

روش و منش ایشان احترام به علماء و تعظیم بزرگان و به خصوص اساتیدشان بود. این فقیه فرزانه با وجود اینكه خودشان از لحاظ فقاهت در سطح بالائی بودند به طوری كه در سنّ 25 سالگی اجازه اجتهاد گرفتند و از ابتدای طلبگی همدرس و هم حجره امام خمینی(ره) بودند، ولی همیشه از ایشان با احترام و عظمت نام می بردند و دیگران را در امر تقلید به ایشان ارجاع می دادند از جمله اینكه در مورد ایشان می فرمود:

«اعتقاد ما این است كه مثل امام خمینی در زمان فعلی نداریم. وی فهم معصوم را پیدا كرده، درك او فوق دركها و شجاعت او فوق شجاعتهاست. پای خود را جای پای معصوم گذارده است ... مثل ایشان در تاریخ شیعه در حد نایاب است.» (1)

2. مرحوم آیت الله بروجردی؛

در مسجد بالاسر كنار مرقد مطهر حضرت معصومه ـ علیها السّلام ـ تدریس می‌كردند؛ در یكی از روزها هنگام درس، آقا متوجه شدند كه یكی از شاگردان او به قبر حاج شیخ عبدالكریم حائری تكیه داده است، با تندی به او فرمود: آقا به قبر تكیه نكنید، این بزرگان برای اسلام زحمت كشیده‌اند، به آنان احترام بگذارید. (2)

3. فرزند حضرت آیت الله العظمی حائری ـ رحمه الله ـ بنیانگذار حوزه‌ی علمیه قم، از پدرش نقل كرده كه فرمود:

توفیقاتی كه در زندگی نصیب من شد و در پرتو آنها توانستم حوزه را تشكیل دهم، همه مرهون خدماتی است كه به استادم؛ مرحوم سید محمد فشاركی ـ رحمه الله ـ كرده‌ام.

زمانی ایشان به شدت بیمار شدند و كار بدان جا كشید كه من مدت شش ماه، برای قضای حاجت ایشان، طشت مهیّا می‌كردم و بدین عمل افتخار می‌كردم.

4. بسیاری از علمای بزرگ هنگام یاد كردن از استاد خود با جمله‌ی «روحی فداه» علاقه و محبت عمیق و سرشار خود را به استاد ابراز می‌كردند كه از جمله آنها امام خمینی ـ قدس سره الشریف ـ بودند که نسبت به استاد خود آیت الله شاه آبادی ـ رحمه الله ـ چنین شیوه‌ای داشتند هرگاه به مناسبتی نام او به میان می‌آمد، می‌فرمودند: «شیخ عارف كامل ـ روحی فداه ـ ».

و در بیانیه‌ای كه به مناسبت شهادت فرزند استادش صادر فرمودند، اظهار داشتند كه: «این شهید عزیز! فرزند برومند شیخ بزرگوار ما بود كه به حقیقت حقِ حیاتِ روحانی به این جانب داشت كه با دست و زبان از عهده‌ی شكرش بر نمی‌آیم.» (3)

5. آیت الله امامی كاشانی می‌فرمودند: «امام خمینی هفت سال دو زانو در درس استاد خود مرحوم شاه آبادی نشست.»

6. استاد مطهری ـ رحمه الله ـ ، در آثار خود از علامه ـ رحمه الله ـ چنین یاد می‌كند: «حضرت استاد علامه‌ی طباطبایی ـ روحی فداه ـ ».(4)

7. نقل شده است كه میرزا حبیب الله ـ رحمه الله ـ وقتی به سوی صحن مطهر امام علی ـ علیه السّلام ـ می‌رفت تا درس بگوید، وضو می‌گرفت، سوره‌ی مباركه‌ی «یس» را در بین راه از حفظ می‌خواند تا به در صحن امیر المۆمنین ـ علیه السّلام ـ می‌رسید، خواندن سوره را در كنار آرامگاه استاد خود شیخ انصاری ـ رحمه الله ـ به پایان می‌رسانید و ثوابش را به روان استاد خود نثار می‌كرد و از روح آن مرد بزرگ استمداد می‌گرفت تا بهتر و روشن‌تر برای صدها طلبه‌ی دانشمند و فاضل،‌ حقایق علمی را ایراد كند.

8. در شرح حال سید رضی مۆلف نهج البلاغه، آورده‌اند كه بسیار عزیز النّفس بود و هدیه‌ی هیچ كس ـ حتی هدیه‌ی پدرش را نمی‌پذیرفت ـ ولی در داستانی كه ذیلاً می‌آید خواهیم دید كه او تنها به خاطر گرامی داشت استادش، هدیه‌ی او را پذیرفت:

روزی یكی از استادان سید رضی به وی گفت: شنیده‌ام خانه‌ات كوچك است و چنین خانه‌ای سزاوار تو نیست اما من خانه‌ای بزرگ دارم كه به تو هدیه می‌كنم.

شریف رضی سر باز زد.

استاد دوباره حرفش را تكرار كرد.

شریف گفت: من تاكنون هدیه‌ی پدرم را هم نپذیرفته‌ام.

استاد پاسخ داد حقی كه من بر تو دارم از حق پدرت بزرگ‌تر است؛ زیرا او پدر جسمانی تو است و من پدر روحانی تو هستم.

شریف گفت: خانه را پذیرفتم.(5)

9. امام خمینی وقتی از تهران به قم مراجعت كردند، ابتدا بر سر قبر استاد خود (مرحوم آیت الله حائری) رفتند.

10. شهید ثانی نقل می‌كند كه از اسكندر پرسیدند: چرا به معلم خود از پدرت بیشتر احترام می‌كنی؟ او گفت: «به خاطر اینكه معلم سبب زندگی باقی من است و پدر وسیله‌ی حیات فانی من است.» (6)

11.  آیه الله میلانى رحمه الله به اساتید خود زیاد احترام مى گذاشت و در برابرشان اظهار كوچكى مى نمود.

این حالت ایشان مخصوصا در حضور استادشان مرحوم حاج شیخ محمد حسین غروى اصفهانى قدس سره ، خیلى مشهود بود. هر گاه ایشان را ملاقات مى كرد، دستشان را مى بوسید و پشت سرشان حركت مى كرد.

12.  یكى از نزدیكان امام گوید: امام خمینى قدس سره وقتى پس از دوران طولانى دورى از وطن به قم آمدند به قبرستان شیخان رفتند و بر سر قبر مرحوم حاج میرزا جواد آقا ملكى تبریزى قدس سره حاضر شدند و در كنار آن نشستند. آن گاه به نشانه تواضع ، یك طرف عمامه خویش را باز كردند و با آنكه همیشه دستمال همراه داشتند با گوشه عمامه خود غبار سنگ قبر استاد را زدودند و سپس ‍ به قرائت فاتحه و تلاوت قرآن پرداختند.(7)

تكریم علمای دین در كلام بزرگان

 

آیه الله شیخ محمّد بهاری همدانی(ره):

«از برای طالب علم شروطٌ لابدّ من مراعاتها... وأن یكونَ معظِّماً لِلعلمِ والعلماء (یكی از آن شروط اینكه؛ دانش ودانشمندان را بزرگ بدارد) خدا را حقیر نشمارد، اوّل عیبی كه سالك پیدا كند، آن است كه علماء ظاهر پیش او حقیر و كوچك گردند.»(8)

علامه میرزا ابوالحسن شعرانی(ره): ایشان در شرح كتاب تبصره المتعلمین می نویسد: «... و آخرین نصیحت آن كه علم بی تقوی و ورع را به چیزی نشمرند و سخن علمای دین راپست نگیرند و تعظیم آنان را چه مرده و چه زنده موجب مزید توفیق دانند.»(9)

آیه‏الله شهید دستغیب(ره):

ایشان در كتاب گناهان كبیره اینگونه آورده است: «برای كفران نعمتِ وجودِ علماء ‌عقوبتهای شدیدی وعده داده شده است، از آن جمله پیغمبر اكرم (ص) می فرماید:

زمانی بیاید كه مردم از علماء فرار می كنند مانند فرار كردن گوسفندان از گرگ، در نتیجه خداوند آنها را به سه بلا مبتلا می فرماید؛ بركت را از دارائیشان بر می دارد، سلطان ظالمی را برای آنها مسلّط می فرماید و بی ایمان از دنیا می روند.

نا گفته نماند كه طلاب علوم دینی چون در طریق رسیدن به مقام شامخ نیابتند، وجودشان نیز نعمت و گرامی داشتنشان بر همه لازم و كفران وجود ایشان به هتك وبی احترامی حرام می باشد.»(10)

شهید ثانی (ره):

ایشان در بحث آداب تعلیم و تعلّم و لزوم تكریم استاد اینگونه می نویسد: «شاگرد و دانشجو باید با دیده تكریم و احترام به استاد خویش بنگرد و از عیوب او چشم پوشی كند ... او باید فزونتر از آنچه كه مأمور به تواضع و فروتنی نسبت به علما و دانشمندان و دیگر اصناف مردم است، در برابر استاد خود، متواضع و فروتن باشد.

او باید در برابر مقام علم و دانش نیز اظهار خاكساری كند تا در سایه این فروتنی كه خود نوعی عزّت و سرافرازی است، به علم و معرفت دست یابد...».(11)

سیره عملی بزرگان در تكریم علمای دین

آیه الله مظاهری در مورد این خصلت امام می فرمایند:

 «خصلت احترام به علمای اسلام همیشه در امام جلوه‎ای خاص داشت، نه فقط به مثل شیخ طوسیها، صاحب جواهرها، شیخ انصاری‎ها... احترام خاص می نهادند وبا تجلیل از آنان یاد می كردند بلكه درباره مثل مۆسس حوزه علمیه قم شیخنا العلّام و درباره مثل آیه العظمی بروجردی بارها می فرمودند: «در سر حّد كرامت است یك پیرمرد به این خوبی حوزه علمیه را بلكه عالم تشیّع را اداره می كند.»(12)

از آیه الله وحید بهبهانی (ره) احیاگرعلم اصول پرسیدند چگونه به این مقام علمی و عزت و شرف و مقبولیت رسیده‎ای؟ در جواب نوشتند:

من ابداً خود را چیزی نمی دانم و در ردیف علمای موجود به شمار نمی آورم و آنچه ممكن است مرا به این مقام رسانده باشد این است كه هیچ گاه از تعظیم و بزرگداشت علماء و نام آنان را به نیكی بردن خودداری ننمودم وهیچ وقت اشتغال به تحصیل را تا آنجا كه مقدورم بود ترك نكرده، آن را بر تمام كارها مقدم داشتم.»(13)

هر گاه در مجلس درس خواجه نصیرالدین طوسی (ره) نامی از مرحوم سید مرتضی (ره) به میان می آمد، خواجه می گفت « صلوات الله علیه » و رو به مدرسین و قضاتی كه در درسش حاضر بودند، می فرمود: «كیف لایُصَلّی علی المرتضی؟» چكونه بر سید مرتضی با آن مقام بلند علمی و تقوائی درود فرستاده نشود؟(14)

مرحوم حاجی كلباسی (ره) از علماء بزرگ اصفهان:

 آورده اند كه ایشان وقتی به قم آمد و به مزار آن شهر رفت، پا برهنه راه را می پیمود و می فرمود: این مزار پر است از علماء و راویان احادیث؛ از این رو برای ادب نمی خواهم با كفش روی قبورشان بروم . «وقتی حاكم اصفهان به ایشان جسارت و بی احترامی كرد، مرحوم كلباسی(ره) او را نفرین كرد. چیزی نگذشت كه آن حاكم بركنار و بدبخت و بیچاره شد.

شیخ كلباسی نامه‎ای به حاكم بیچاره و معزول نوشت ودر آن نامه این بیت را آورد:

دیدی كه خون ناحق پروانه شمع را چندان امان نداد كه شب را سحر كند(15)

شیخ اعظم، شیخ مرتضی انصاری (ره):

 در كتاب لمعات درباره ایشان آمده است: «ایشان نسبت به علماء بسیار تعظیم و توقیر می نمود و بعد از ذكر اسامی آنها از آنها تجلیل می كرد. وقتی صاحب جواهر (ره) از دنیا رفت و پسرش شیخ عبدالحسین جواهری در درس شیخ انصاری حاضر می شد، ایشان به خاطر بزرگداشت صاحب جواهر به وی احترام می گذاشت و حتی اگر در بین درس می آمد، از بالای منبر از وی تجلیل نموده و بلند می شد.» (16)

آیه الله العظمی حائری یزدی(ره):

 فرزند ایشان، از پدرش نقل كرده كه فرمود: «توفیقاتی كه در زندگی نصیب من شد و در پرتو آنها توانستم حوزه را تشكیل بدهم، همه مرهون خدماتی است كه به استادم، مرحوم سید محمد فشاركی(ره) كرده‎ام. زمانی ایشان به شدّت بیمار شدند و كار بدان جا كشید كه من مدّت شش ماه، برای قضای حاجت ایشان ،‌‌ طشت مهیّا و بدین عمل افتخار می كردم.»(17)

آیه الله العظمی گلپایگانی(ره):

 ایشان به علماء بزرگ احترام خاصّی می نهادند، مقیّد بودند كه همیشه قبل از درس به روح استادشان آیهالله العظمی حائری یزدی (ره) فاتحه بفرستد و اگر در ابتدا فراموش می كردند، در وسط درس فاتحه می خواندند. و بعد از زیارت حضرت معصومه (س) همیشه بر سر قبر ایشان حاضر می شدند و تجلیل می كردند.


پی نوشت:

1. حاج آقا رضا بهاءالدینی، آیت بصیرت ـ ص140.

2. داستان دوستان، ج5، ص258

3. سیمای فرزانگان، ص265.

4. سیری در نهج البلاغه، ص72.

6. منیه المرید، ص120، ریاض العلماء، ج5، ص83.

6. منیه المرید، ص120.

7. آن سفر كرده ، ص 40.

8. تذكره المتقین، ص127 ، شیخ محمد بهاری همدانی (ره) ، انتشارات نهاوندی - 1376 / چاپ دوّم.

9.  سیمای فرزانگان ـ ص263 ، رضا مختاری ، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه قم -1374، چاپ هشتم.

10.  گناهان كبیره، ج2، ص335 و 336 ، عبدالحسین دستغیب ، 2جلد، تهران ، كانون ابلاغ اندیشه های اسلامی ، 1361 هـ .‎ ق.

11.  آداب تعلیم و تعلم در اسلام (ترجمه كتاب منیه المرید شهید ثانی ) ـ ص323 ـ 324 ـ سید محمد باقر حجتی، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، خرداد 1359

12. سرگذشتهای ویژه از زندگی امام خمینی (ره) ـ ج5 ، ص165 ، گرد آوری: رضا شعرباف ، انتشارات پیام آزادی ، هشتم / 1374.

13. سیمای فرزانگان / 253.

14.  همان / 257.

15.  سیمای فرزانگان ـ ص260.

16.  همان ص261.

17.  همان ص269و.

منابع:

پایگاه اطلاع رسانی حضرت آیت الله العظمی بروجردی

اندیشه قم

روزنامه جمهوری اسلامی

پایگاه اطلاع رسانی امام خمینی (رحمت الله علیه)

تهیه و فرآوری : عبداله فربود ، گروه حوزه علمیه تبیان