چگونگی پیدایش شیعه

تشیع، یك مسلك كلامى همچون اعتزال نیست، تا از آغاز و علل پیدایش آن بحث كنیم، از یكى از حوادث هم پدید نیامده است، مثل خوارج، بلكه تشیع، عبارت است از اعتقاد به استمرار رهبرى اسلامى در قالب «وصایت» براى امام على(علیه السلام) و خاندان او. این، اساس و روح تشیع است. اعتقادات دیگر شیعه در اصول و فروع، نقشى در صدق تشیع به صورت اثبات و نفى ندارد. بناى تشیع بر همان عقیده به تداوم رهبرى اسلامى در قالب وصایت براى على(علیه السلام) است.

این تفكّر، به دست مبارك پیامبر(صلى الله علیه وآله) در حال حیاتش پى نهاده شد، گروهى از مهاجران و انصار نیز در زمان پیامبر(صلى الله علیه وآله) آن را پذیرفتند و پس از رحلت آن حضرت نیز بر همان عقیده باقى ماندند. گروهى دیگر از تابعین هم به آنان اقتدا كردند و اعتقاد به این اصل، از همان زمان هاى گذشته تا كنون تداوم یافته است.

بنابراین، تشیع، تاریخى جز تاریخ اسلام و مبدأیى جز آغاز ظهور اسلام ندارد و اسلام و تشیع دو سوى یك حقیقت اند و دو همزادند كه با هم به دنیا آمده اند.

دلیل بر این حقیقت به نحو اختصار عبارت است از :

ألف . بیان فضایل على(علیه السلام)

پیامبر اعظم(صلى الله علیه وآله) در طول زندگى خویش بارها و در مناسبت هاى مختلف از فضایل و مناقب امام على(علیه السلام) و از رهبرى او براى امت اسلامى پس از پیامبر سخن گفته است و تاریخ مدوّن گواه این ادّعاست.

اینگونه اشاره به فضایل آن حضرت، سبب شد تا در زمان پیامبر خدا(صلى الله علیه وآله) گروهى از اصحاب برگرد امام على(علیه السلام) فراهم آیند و از او به عنوان برترین الگو براى فضایل برجسته و مناقب نیك پیروى كنند.

ب . حدیث آغاز دعوت

پیامبر اكرم(صلى الله علیه وآله) براى هدایت مردم از بت پرستى به توحید بر انگیخته شد. ابتدا سال ها دعوت سرّى و تبلیغ پنهانى داشت، تا آنكه آیه (وَ أَنْذِرْ عَشِیرَتَكَ اْلأَقْرَبِینَ)(1) «خویشاوندان نزدیك تر خود را بیم بده»  نازل شد. پیامبر خدا چهره هاى سرشناس بنى هاشم را دعوت كرد و پیامبرى خویش را بر آنان عرضه نمود و فرمود:

«كدام یك از شما به من ایمان مى آورید و در این هدف یاریم مى كنید، تا برادر، جانشین و وصّى من باشید؟»

جز على(علیه السلام) كسى بر نخاست. دعوت خویش را دوباره و سه باره تكرار كرد، در هر بار كسى دعوتش را اجابت نمى كرد و تنها على(علیه السلام) بود كه برمى خاست و آمادگى خویش را براى پشتیبانى پیامبر(صلى الله علیه وآله) اعلام مى كرد. آنگاه پیامبر خدا(صلى الله علیه وآله) فرمود:

«این، برادر، وصىّ و جانشین من در میان شماست، از او بشنوید و فرمانبردارى كنید.»(2)

ج . حدیث منزلت

تاریخ نگاران و راویان آورده اند : پیامبر خدا(صلى الله علیه وآله) همراه مردم به جنگ تبوك عزیمت كرد. على(علیه السلام) عرض كرد: من هم همراه شما بیایم؟ فرمود : نه. على(علیه السلام) گریست. پیامبر خدا(صلى الله علیه وآله) به او فرمود:

«آیا نمى خواهى نسبت به من، همچون هارون نسبت به موسى باشى، جز اینكه پس از من پیامبرى نیست؟ سزاوار نیست من بروم، مگر آنكه تو جانشین من باشى» (3).

استثناى پیامبر(صلى الله علیه وآله) مى رساند كه جز نبّوت، همه منصب هایى كه هارون داشته است، براى على(علیه السلام) ثابت است.

د . اعلان برائت از مشركین

چون آیاتى از سوره توبه نازل شد كه در آن ها امان از مشركان برداشته شده بود، پیامبر خدا(صلى الله علیه وآله) آن آیات را به ابوبكر آموخت و او را همراه چهل مرد به سوى مكه فرستاد تا آنها را روز عید قربان به گوش مردم برساند. امّا جبرئیل بر آن حضرت نازل شد و عرض كرد: «آنها را از سوى تو، جز خودت یا مردى از خاندانت ابلاغ نمى كند.»

و این سبب شد كه پیامبر(صلى الله علیه وآله) از على(علیه السلام) بخواهد كه این مسئوولیت را بر عهده گیرد و فرمود:

«خود را به ابو بكر برسان و آیات را از دست او بگیر، و با آن ها عهد و پیمان مشركان را به سویشان بیفكن» یعنى آیات برائت را بر مردمى كه از اطراف حجاز مى آیند بخوان.(4)

ه . مشاركت در مباهله

چون مسیحیان نجران از پرداخت جزیه امتناع كردند، با پیامبر(صلى الله علیه وآله) توافق كردند كه مباهله كنند. از سوى خدا فرمان انجام مباهله فرود آمد:

(فَقُلْ تَعالَوْا نَدْعُ أَبْناءَنا وَ أَبْناءَكُمْ وَ نِساءَنا وَ نِساءَكُمْ وَ أَنْفُسَنا وَ أَنْفُسَكُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَتَ اللهِ عَلَى الْكاذِبِینَ)(5) «بگو بیایید فراخوانیم فرزندانمان و فرزندانتان را، زنانمان و زنانتان را و خودمان وخودتان را پس مباهله كنیم و لعنت خدا را بر دروغگویان قرار دهیم.»

پیامبر خدا(صلى الله علیه وآله) على و فاطمه و حسن وحسین: را فراخواند و فرمود : «خدایا، اینان خاندان من اند» و در آن لحظه خطیر دیگران را شركت نداد و به سوى دیگران روى نیاورد، گویا بر روى زمین كسانى جز آنان شایسته آمین گویى به دعاى پیامبر(صلى الله علیه وآله) نبودند.

و . حدیث غدیر

حدیث غدیر از احادیث متواتر است كه صحابه و تابعین در هر عصر و نسل آن را نقل كرده اند. اكنون در صدد ذكر منابع و اثبات تواتر آن نیستیم، بلكه مى خواهیم بگوییم آن حادثه مهم در تاریخ اسلام و سخن پیامبر بزرگوار(صلى الله علیه وآله) برفراز جهاز شتران كه فرمود:

«مَن كنت مَولاه فهذا على مولاه» (هر كه را من مولا و سرپرست بودم، على مولاى اوست)، سبب شد كه گروهى از مهاجران و انصار برگرد على(علیه السلام) به عنوان محور هدایت و رهبرى پس از پیامبر گرد آیند.

حسان بن ثابت شاعر زمان پیامبر نیز سخن پیامبر را در شعر خود آورد.(6)(7)

پی نوشت :

1 . شعراء : آیه 214.

2 . مسند احمد: ج1، ص111، تاریخ طبرى: ج2، ص62 ـ 63، تاریخ ابن اثیر: ج2، ص40 ـ 41 و منابع فراوان دیگر.

3 . صحیح بخارى : ج5، باب فضائل اصحاب پیامبر(صلى الله علیه وآله)، باب مناقب على(علیه السلام)، ص 24.

4 . تفسیر طبرى : ج10، ص47، تفسیر در المنثور: ج4، ص122 و منابع دیگر.

5 . آل عمران : 60.

6 . وقال له قم یا علىّ فانّنى *** رضیتكَ مِن بعدى اماماً وهادیاً.

7-سیماى عقاید شیعه، ص28.

منبع :

سایت آل البیت