ابوالحسن خرقانی

بقعه، مکان زیارتی است که در آن، شخص نامداری دفن شده است. این مجموعه، شامل مسجد و آرامگاهی است که در قرن هشتم ساخته شده و بر اثر گذشت زمان، آسیب‌های بسیاری به آن وارد شده است. این بقعه، آرامگاه عارف نامی، شیخ ابوالحسن خرقانی است که در روستای قلعه نو خرقان ودر نزدیکی آرامگاه سلطان العارفین بایزید بسطامی ، شیخ حسن جوری و ابن یمین فرومدی واقع شده است. (24 کیلومتری شمال شاهرود در استان سمنان)

نام بایزید بسطامى و ابوالحسن خرقانى را همه شنیده اند. نام این دو عارف بزرگ برای تمام شرق‌شناسان و ایران‌شناسان جهان آشناست.

بنای آرامگاه از آجر است و در سال 1352 توسط انجمن آثار ملی، بنا شده است .و در کنار این آرامگاه مسجدی از دوره ی ایلخانی بوده که در حال حاضر تنها محراب آن باقی مانده است. گنبد بنا ساده و آجری است.

ویژگی منحصر به فرد معماری این بنا را می‌توان، محراب آن دانست که از گچ ساخته شده است و تنها اثر قدیمی بنا با قدمت حدود هفت قرن محسوب می‌شود. این محراب، به وسیله ی نقوش اسلیمی بسیار زیبا و آیات قرآنی تزئین شده و در حال حاضر به وسیله ی جداره شیشه‌ای محافظت می‌شود.

شیخ ابوالحسن علی بن جعفر بن سلمان خرقانی « یا علی بن احمد »، عارف بزرگ قرن چهارم و پنجم هجری از چهره های بسیار درخشان عرفان ایرانی است. انسانی بوده با اندیشه ای جهانی. گفته می شود، بر سر در خانقاه او، جمله ای از جمله های خودش نقش بسته که به زیباترین شکل ممکن، اندیشه ی انسانی و جهانی او را به ما یادآور می شود. 

"هر کس که در این سرا درآید، نانش دهید و از ایمانش مپرسید؛ چه آن کس که به درگاه باری تعالی به جان ارزد، البته بر خوان بوالحسن به نان ارزد." معنی کلمه خوان نیز همان سفره است.

خانقاه به محل زندگی، آموزش، گردهمایی و فعالیت درویشان و صوفیان گفته می‌شود. واژه ی خانقاه، عربی شده ی خانگاه فارسی است که از دو کلمه ی خانه و گاه تشکیل شده‌است.

او در سال 351 یا 352 هجری، در روستای خرقان شاهرود متولد شده و در روز سه شنبه دهم محرم (عاشورا) سال 425 هجری، در هفتاد و سه سالگی در همان روستای خرقان، با این جهان بدرود گفته است.

گفته شده که حتی سلطان محمود غزنوی، پادشاه سلسله ی غزنوی، به دیدار شیخ ابوالحسن خرقانی رفته و از او کسب فیض کرده و نصیحت خواسته است. خواجه عبدالله انصاری که از عارفان قرن پنجم هجری است، از شاگردان اوست که سال ها در خرقان زیسته و از حضور پر برکت شیخ ابوالحسن خرقانی، بهره ها برده است.