خاطراتی از حاج احمد آقا درباره تسخیر لانه جاسوسی

یكی از مهمترین وقایعی كه در نخستین سال پس از پیروزی انقلاب اسلامی اتفاق افتاد و منشاء تحولات عمده‌ای در مسیر حركت انقلاب گردید و تأثیری شگرف بر معادلات سیاسی و رخدادهای مرتبط با انقلاب اسلامی در آن سوی مرزها و در داخل كشور گذاشت ماجرای اشغال لانه جاسوسی آمریكا در ایران است كه قریب 15 ماه سیاست داخلی ایران و روابط خارجی جمهوری اسلامی را تحت تأثیر مستقیم خویش داشت و از آن پس نیز آثار و نتایج این واقعه همواره به عنوان یكی از عوامل مۆثر در پهنه مسائل سیاسی جامعه ایران مطرح بوده است.

مطبوعات داخلی در روز 15 آبان 1358 نوشتند:

«تهران ـ خبرگزاری پارس ـ ساعت 15 و چهل دقیقه روز چهاردهم آبان ماه 1358 حجت‌الاسلام والمسلمین حاج سید احمد خمینی فرزند امام خمینی وارد محوطه اشغالی سفارت آمریكا شد و مورد استقبال شورانگیز دانشجویان قرار گرفت. دانشجویان مسلمان پیرو خط امام كه از روز گذشته سفارت آمریكا را تصرف كرده‌اند در اعلامیة شمارة 9 خود از حجت‌الاسلام احمد خمینی دعوت كردند تا برای آگاهی از چگونگی اوضاع داخل سفارت به دانشجویان بپیوندد. نخست قرار بود كه ایشان از در جنوب وارد محل سفارت شود؛ ولی به واسطة ازدحام شدید جمعیت، وی ناچار از در شرقی وارد شد. حاج سید احمد خمینی در داخل سفارت با استقبال شورانگیز دانشجویان و حجت‌الاسلام موسوی خوئینی كه از دیروز با دانشجویان تصرف‌كنندة سفارت به سر می‌برد روبرو شد. قرار است امروز فرزند امام در یك گفتگو با نمایندگان رسانه‌های گروهی شركت كند.»

روز 13 آبان سال 1358 خبر تسخیر سفارت آمریكا در ایران به وسیله دانشجویان مسلمان پیرو خط امام ـ كه این واقعه در فرهنگ انقلاب اسلامی به «اشغال لانة جاسوسی آمریكا» شهرت یافته است ـ در صدر رویدادهای خبری، موجی از واكنشها را در سطح جهان پدید آورد. این خبر همچون طوفانی رعدآسا، كاخ سفید و سازمان سیا و دیگر مراكز تصمیم‌گیری و اطلاعاتی هیئت حاكمة آمریكا را به لرزه درآورد. این واقعه دومین ضربة كاری انقلاب اسلامی بر حیثیت سیاسی و اقتدار اسطوره‌ای ابرقدرت آمریكا بود كه ظرف مدت كمتر از یك سال وارد می‌شد.

تسخیر لانه جاسوسی آمریكا در داخل كشور نیز با واكنشهایی بسیار متفاوت همراه بود كه بیان جزئیات آن و تحلیل عوامل و زمینه‌های این واقعه از موضوع این نوشتار خارج است حضرت امام این واقعه را انقلاب دوم نامید. مرحوم حاج احمد آقا، با زیركی منحصر به فرد خودش در صحنة انقلاب دوّم نیز نقش‌آفرینی می‌كند.

ماجرا را از زبان یادگار امام اینگونه شنیدم (نقل به مضمون):

«خبر دادند كه آقای بازرگان در اعتراض به حركت دانشجویان استعفای خود و كابینة دولت موقت را نوشته ـ و ظاهراً ـ عازم قم می‌باشد. ساعتی به پخش اخبار سراسری بعدازظهر از رادیو نمانده بود. این اولین بار نبود كه رئیس دولت موقت استعفایِ اعلام نشده می‌داد. با شناختی كه از برخوردهای ایشان و دولت موقت داشتم، مطمئن بودم كه این اقدام یك حركت تاكتیكی برای گرفتن امتیاز و تحت فشار قرار دادن دانشجویان است. هنوز در شورای انقلاب و بسیاری از اركان مدیریت كشور عناصر سازشكار و غیرمتعهد به راه انقلابی امام وجود داشتند و می‌دانستم كه اگر فرصت بیابند با توجه به فضای سیاسی آنروزها، جوّسازی را آغاز كرده و زمینه را برای اِعمال فشار فراهم خواهند نمود. با هر وسیله‌ای مسئول رادیو تلویزیون را ـ كه در محل كارش نبود ـ پیدا كردم و تلفنی به او گفتم كه باید مردم را در جریان بگذارید و خبر استعفا را در اخبار سراسری پخش كنید. بالاخره با وجود مخالفتهای مسئولین دولت موقت، خبر پخش شد.»

در نقطه مقابلِ این یادكردِ تلخ وزیر خارجه آمریكا از روز شروع ماجرا، جناب آقای موسوی خوئینی‌ها از چگونگی اطلاع امام و برخورد ایشان می‌گوید:

«در قضیه اشغال لانة جاسوسی با احمد آقا تماس گرفتم تا موضوع را به امام بگویند، گفتند: گوشی را نگهدار، زیرا امام مشغول نماز هستند؛ بین دو  نماز ظهر و عصر از امام سۆال كردند و امام پاسخ دادند: جای بسیار خوبی را گرفته‌اید، محكم نگهدارید.»

یادگار امام، همچون دیگر وقایع مهم انقلاب در تمام مدت 444 روزی كه از آغاز این ماجرا تا زمانی كه به تصمیم مجلس شورای اسلامی گروگان‌ها آزاد شدند، می‌گذشت طرف مشورت امام و رابط امین رهبری و شورای انقلاب و مسئولین نظام بود. وی علاوه بر انتقال پیامهای امام به مسئولین و فراهم نمودن مطمئن‌ترین روشها برای اطلاع امام از جزئیات این رخداد مهم، خود نیز به عنوان صاحبنظر در مسائل سیاسی، در چندین مصاحبة عمومی تحلیل خویش را از این واقعه ارائه نمود و بر لزوم حمایت همه جانبه از اقدام دانشجویان تأكید كرد. او بعد از امام خمینی نخستین كسی بود كه در روز 14 آبان 58 علیرغم ابهامها و تردیدهای فراوانی كه دیگران در آغاز ماجرا داشتند، بدون تردید و با صراحتِ تمام در مصاحبة مطبوعاتی كه در محل سفارت آمریكا برگزار نمود، اعلام كرد: «تمام مردم ایران از این عمل پشتیبانی می‌كنند.» او در پاسخ به این سۆال كه آیا امام از جریان ملاقات آقای بازرگان با برژینسكی آگاهی داشته‌اند؟ پاسخ داد:

«ابداً، آنچه سخنگوی دولت در این مورد اظهار كرده است به ملاقات دكتر یزدی با امام مربوط می‌شود. در ملاقات وزیر امور خارجه با امام، من هم حضور داشتم. دكتر یزدی فقط راجع به كسالت شاه مخلوع مطالبی معروض داشت و درباره ملاقات بازرگان با برژینسكی صحبتی به میان نیامد.»

مرحوم حاج احمد آقا در این مصاحبه اعلام كرد:

«به نظر من اقدام دانشجویان، اشغال سفارت آمریكا محسوب نمی‌گردد بلكه جوانان دلیر ما لانة جاسوسی را تصرف كرده‌اند تا اشغالگران را بیرون رانند.»

فرزند امام با استفاده از تجربه سیاسی و اندوخته‌های مبارزاتی خویش نقش مۆثر در خنثی كردن تلاشهای لیبرالها و بسیاری از جریانهای سیاسی آن روزها داشت كه می‌كوشیدند تا ماهیت حركت انقلابی دانشجویان مسلمان پیرو خط امام را مشكوك و مخدوش جلوه دهند، او در تأسّی به پدر بزرگوار خویش از اقدام دانشجویان در برابر فشارهای زایدالوصفی كه از ناحیه جریانها و جناحهای مختلف سیاسی و عناصری همچون بنی‌صدر وارد می‌شد، حمایت كرد. تأثیر نقش آن عزیز در این رابطه تنها بر كسانی آشكار است كه بر شرایط سیاسی كشور در آن ایام و فضای مسمومی كه گروهكها و اشخاص ذی نفوذ علیه دانشجویان ایجاد كرده بودند واقف باشد. آن مرحوم علاوه بر ارتباط مستمر با دانشجویان پیرو خط امام و جناب آقای موسوی خوئینی‌ها و مطالعه اخبار و گزارشات مربوط به موضع‌گیری جناحهای داخلی و دولت آمریكا و دیگر دولتهای خارجی در قبال این حادثه، و دسته‌بندی و ارائه جمعبندی آنها همراه با نقطه نظرات خویش به حضرت امام، چندین بار نیز از نزدیك در محل سفارت حضور یافت كه یك بار آنرا اینجانب افتخار همراهی با ایشان داشتم و به خاطر دارم كه چگونه با صفا و سادگی همیشگی با یك دستگاه پیكان، بدون محافظ و تشریفات و در خدمت ایشان به همراه برادر عزیزم جناب حجت‌الاسلام محمد علی انصاری آنجا رفتیم. حضور ایشان باعث قوت قلب دانشجویانی بود كه در روزهای نخست از همه طرف تحت فشار بودند.

منبع: موسسه مطالعات و پژوهش های سیاسی( با تلخیص)