آستیگماتیسم؛ انحنای غیرطبیعی عدسی یا قرنیه چشم

آستیگماتیسم (astigmatism) یک نقص خفیف و قابل درمان در وضعیت انحناى چشم است که باعث تارى دید مى‌شود.

آستیگماتیسم هنگامى به وجود مى آید که لایه خارجى و شفاف جلوى چشم یعنى قرنیه و یا عدسى چشم که درون چشم قرار دارد، انحنایش در یک جهت کمى متفاوت از انحنایش در جهت دیگر باشد. به این ترتیب سطح قرنیه یا عدسى چشم، در بعضى نواحى مسطح‌تر یا منحنى‌تر از نواحى دیگر است.

هنگامى که قرنیه داراى اعوجاج باشد، شما مبتلا به "آستیگماتیسم قرنیه‌اى" هستید. هنگامى که عدسى داراى اعوجاج باشد" آستیگماتیسم عدسى" دارید.

هر دو نوع آستیگماتیسم، تارى دید ایجاد مى‌کنند، اما اغلب موارد، آستیگماتیسم ناشى از نایکنواختى انحناى قرنیه است.

فرد مبتلا به آستیگماتیسم هم در فاصله نزدیک و هم در فاصله دور تارى دید دارد.

آستیگماتیسم معمولاً از هنگام تولد وجود دارد و ممکن است با دوربینى یا نزدیک بینى ترکیب شود. معمولاً این عارضه ثابت مى‌ماند و در طول زمان بهتر یا بدتر نمى شود.

علائم آستیگماتیسم

- اعوجاج (برآمده شدن تصویر) در بخش هایى از میدان بینایى

- تارى خطوط عمودى، افقى یا مایل

علل آستیگماتیسم

در چشم شما دو بخش وجود دارد که مسئول متمرکز کردن تصاویر هستند: قرنیه و عدسى. در چشم طبیعى این بخش ها، انحنایى یکدست مانند سطح یک توپ لاستیکى دارند.

قرنیه و عدسى با داشتن چنین سطح منحنى همه شعاع هاى نور وارد شده به چشم را به یک میزان خم مى‌کنند (مى‌شکنند) و یک تصویر متمرکز واضح بر روى پرده حساس پشت چشم یعنى شبکیه ایجاد مى‌کنند.

اما اگر انحناى قرنیه یا عدسى یکدست نباشد، شعاع هاى نور به طور یکسان نمى‌شکنند، در این حالت شما دچار خطاى انکسار نور هستید.

آستیگماتیسم تصحیح نشده باعث تارى دید مى شود. در این حالت تارى دید در یک جهت افقى، عمودى یا مایل بیش از جهت دیگر وجود دارد.

آستیگماتیسم ممکن است در ترکیب با سایر خطاهاى انکسارى مثل نزدیک بینى یا دوربینى رخ دهد:

در نزدیک بینى (میوپى) انحناى قرنیه بیشتر از حد عادى است، یا کره چشم درازاى بیش از حد طبیعى دارد. در نتیجه شعاع هاى نور به جاى آنکه دقیقاً روى شبکیه متمرکز شوند، در جلوى شبکیه به هم مى رسند و اشیاى دور، تصویرى مبهم خواهند داشت.

در دوربینى (هیپروپى) انحناى قرنیه کمتر از حد عادى است یا کره چشم طول کمتر از حد طبیعى دارد، در نتیجه حالت عکس نزدیک بینى رخ مى‌دهد. نور در پشت چشم متمرکز مى‌شود و تصویر اشیاى نزدیک تار مى‌شود، اما دید دور عادى باقى مى‌ماند.

در اغلب موارد آستیگماتیسم از هنگام تولد وجود دارد. ممکن است آستیگماتیسم در نتیجه وارد شدن آسیب به چشم بیمار یا جراحى رخ دهد.

آستیگماتیسم با مطالعه در نور کم یا تماشاى تلویزیون از فاصله نزدیک، بهتر یا بدتر نمى‌شود.

چه هنگامى باید به چشم پزشک مراجعه کرد؟

اگر درجه آستیگماتیسم چشم شما آن قدر باشد که در کارى که مى خواهید انجام دهید اختلال ایجاد کند یا اگر کیفیت بینایى تان مانع رضایت شما از نحوه فعالیت هایتان است، به چشم پزشک مراجعه کنید.

چشم پزشک درجه آستیگماتیسم شما را تعیین مى کند و در مورد اینکه چه روشى را براى تصحیح بینایى تان انتخاب کنید به شما مشاوره خواهد داد.

تغییر درجه آستیگماتیسم چشم در طول زندگى، بسیار تدریجى و کند است.

انجام معاینات منظم چشم، راه مناسبى براى شناسایى تغییرات حدت بینایى است تا در صورت لزوم عینک یا لنز تماسى براى شما تجویز شود یا شماره آنها تصحیح شود.

یک فرد بزرگسال سالم باید تا 50 سالگى، هر سه تا پنج سال یک بار معاینه چشم انجام دهد.

پس از 50 سالگى، فواصل معاینات را کمتر کنید.

اگر دچار مشکلات انکسارى چشم مانند آستیگماتیسم هستید، هر دو سال یک بار به هر تعدادى که چشم پزشکتان توصیه مى کند، به او مراجعه کنید.

راه های تشخیص آستیگماتیسم

چشم پزشک شما ممکن است از ابزارهای زیر براى معاینه چشم شما استفاده کند:

1- قرنیه‌سنج یا کراتومتر (Keratometer) : چشم پزشک در قرنیه سنجى با استفاده از دستگاهى به نام کراتومتر، میزان و جهت گیرى آستیگماتیسم قرنیه‌اى را با اندازه گیرى میزان نور منعکس شده از سطح قرنیه مشخص مى‌کند.

2- کراتوسکوپ : این ابزارها براى تشخیص و تعیین مقدار انحناى سطح قرنیه در صورت وجود آستیگماتیسم مورد استفاده قرار مى گیرند.

کراتوسکوپ، حلقه‌هاى نورانى را روى قرنیه مى افکند. سپس انعکاس این حلقه هاى نورانى روى قرنیه از طریق کراتوسکوپ مورد مشاهده قرار مى‌گیرد و بر حسب شکل و فواصل این حلقه‌ها، مى توان میزان آستیگماتیسم قرنیه را محاسبه کرد.

3- ویدئوکراتوسکوپ : با اتصال کراتوسکوپ به یک دوربین ویدئویى، ویدئوکراتوسکوپ ساخته می شود که با آن مى توان تصویر قرنیه را روى یک صفحه تلویزیونى دید. ویدئوکراتوسکوپ رایج ترین وسیله مورد استفاده براى تعیین مقدار انحناى سطح قرنیه در آزمونى است که مکان‌نگارى (توپوگرافى) قرنیه نامیده مى شود.

درمان آستیگماتیسم

هدف از درمان آستیگماتیسم، تصحیح انحناى نایکنواخت قرنیه است که باعث تارى دید مى‌شود.

درمان شامل تجویز عدسى هاى تصحیح کننده به صورت عینک یا لنز تماسى یا انجام جراحى تصحیحى است:

استفاده از عدسى هاى تصحیح کننده، اثر ناشى از انحناى نایکنواخت قرنیه را برطرف مى کند. عدسى تصحیح کننده ممکن است به صورت لنز تماسى یا عینک باشد.

1- لنزهاى تماسى: لنزهاى تماسى، آستیگماتیسم قرنیه و عدسى چشم را تصحیح مى کنند.

انواع مختلفى از لنزهاى تماسى در دسترس است؛ لنزهاى سخت، لنزهاى نرم، لنزهاى یک بارمصرف، لنزهاى با کاربرد طولانى مدت، لنزهاى دوکانونى، لنزهاى سخت نفوذپذیر نسبت به اکسیژن و... .

با چشم پزشک در مورد اینکه کدام یک از این انواع مختلف لنز براى شما مناسب تر است، مشورت کنید.

یک شیوه دیگر استفاده از لنز تماسى براى تصحیح آستیگماتیسم "روش ارتوکراتولوژى" یا Ortho-K است. در این روش، شما چندین ساعت در روز، لنز تماسى سخت را به چشم مى گذارید تا انحناى قرنیه تان تصحیح شود.

در روزهاى بعد، تعداد ساعات استفاده از لنز تماسى کاهش مى یابد، در حدى که شکل جدید قرنیه حفظ شود. البته اگر مدتى استفاده از این روش را قطع کنید، قرنیه چشم دوباره به حالت اولش بازمى‌گردد.

2- عینک: در مواردى که به دلایل مختلف، استفاده از لنز تماسى از جمله سلیقه بیمار، امکان‌پذیر نیست، انواع مختلف عینک مى‌تواند جانشین مناسبى براى لنز تماسى باشد.

3- جراحى براى تصحیح عیوب انکسارى: در روش جراحى با شکل دهى مجدد به سطح قرنیه، آستیگماتیسم تصحیح مى‌شود.

بخش سلامت تبیان

مطالب مرتبط:

مطالبی متعدد درباره سلامت و بیماری های چشم