پلیس در مقاطع مختلف
تاریخچه
این كشور در بیش از دو هزار سال قبل و در دوران سلسله هخامنشیان اولین بنیانگذار سیستم حكومتى گسترده امپراطورى مى باشد. از آنجا كه هر حكومتى نیازمند به نظم و امنیت مىباشد در نتیجه كشور ما انواع سیستمهاى ایجاد نظم و امنیت را در طى تاریخ مورد آزمایش قرار داده است.
اما سیستم نوین ایجاد نظم و امنیت داخلى یعنى سازمان پلیس در ایران به حدود یكصد سال پیش مربوط مىباشد. شاه قاجار ناصرالدین شاه در سفرهاى سه گانه خود به اروپا و مشاهده پلیس نوین در آن كشورها و با استخدام یك مستشار بلژیكى به نام كنت دو بینو اولین سیستم پلیسى جدید را در ایران پایه گذارى نمود. این پلیس در طى یكصد سال گذشته و تا پیروزى انقلاب اسلامى در بهمن سال 1357 از فراز و نشیبهاى متفاوت برخوردار بوده است.
پلیس ایران براى مدتهاى طولانى از دو قسمت مهم پلیس شهرى و ژاندارمرى ( مرزى و روستایى ) تشكیل شده بوده، كمیته انقلاب اسلامى نیز به عنوان یكى از اركان مهم حفظ نظم و امنیت داخلى و دفاع از ارزشهاى انقلاب در داخل كشور در بعد از پیروزى انقلاب به این مجموعه افزوده شد. كثرت نیروهاى پلیس در بعد از انقلاب و ضرورتهاى ادغام این نیروها باعث شد تا در سال 1370 با تصمیم مجلس شوراى اسلامى این سه نیرو در یكدیگر ادغام و سیستم پلیس واحد به وجود آید. براساس قانون جدید، پلیس ایران جزیى از ستاد نیروهاى مسلح و وابسته به وزارت كشور و در تبعیت از رهبرى معظم انقلاب قرار دارد.
پلیس جدید ایران در سه بخش تقریباً مستقل فرماندهی، حفاظت و اطلاعات و سازمان عقیدتى سیاسى تشكیل شده است. حوزه فرماندهى و حفاظت و اطلاعات تقریباً در ساختار سیستم پلیس كلیه كشورهاى جهان مشترك مى باشد. اما وجود سازمان عقیدتى سیاسى از ویژگیهاى سیستم پلیس ایران محسوب مى‌گردد. این سازمان موظف است تا در بعد اعتقادی، سیاسى نسبت به حفظ دستاوردهاى ارزشهاى انقلاب و ایجاد روحیه دیندارى و اخلاق متناسب با تعلیم دین اسلام كه حفظ حرمت انسانها از جمله اصول اساسى است اقدام نماید.
پلیس در مقاطع مختلف
دوره آریایى‌ها: شهریار ریش سفیدان و پیران
دوره مادها: واسطه
دوره هخامنشیان: خشترپاون، شهربان، نگهبان، كاراون، ارك پات، اركبند، بازرسان شاهی، استخبارات
دوره سلوكى‌ها: به سبك دوره هخامنشیان
دوره اشكانیان: سازمان پولیس
دوره ساسانیان: شهریك، دیهیك، كوئپان، دیوان حراس، نیزه‌داران
دوره اسلام: محتسب، شرطه، شحنه، معاون، متوالیالشرطه، صاحب‌الجسر، امرالجسر(امرالجسرین)، درابون، عامله الشرطه، والى الحرب، عسس، عسش‌باشی، حاكم، حافظ، صاحب‌المدینه، صاحب‌اللیل، طواف‌اللیل، احداث
دوره افشاریه: داروغه، كدخدا، سرهنگ، خلیفه، نواب، پاسبان
دوره زندیه: داروغه،كلانتر، محتسب، نقیب، میرشب، گزمه
دوره صفوی: دیوان بیگى داروغه، میرشب گزمه، شبگرد، پاكار، كشیكچیان دربندها، محتسب‌الممالك، كلانتر، اداره‌احداث
دوره قاجاریه: نسقچی، فراشباشی، ده‌باشی، پنجاه‌باشی، یوزباشی، میرغضب (ماموراعدام)، گزمه، میرشب شبگرد، داروغه، كلانتر
