معماری سنتی تلی از خاک می‌شود

برای آگاهی یافتن از سبقه معماری در کشور کافی است نگاهی به بنای پر عظمت تخت جمشید بیندازیم که پس از گذشت 2500 سال کماکان باقی مانده است و به رغم بی توجهی ها و اهمال برخی هنوز به حیات خود ادامه می دهد. البته سبقه تاریخی معماری ما تنها تخت جشمید نیست.  کاوش‌های باستان شناسی نشان می دهد که سابقه معماری ایرانی به حدود هزاره هفتم قبل از میلاد می‌رسد. از آن زمان تا کنون پیوسته این هنر در ارتباط با مسائل گوناگون به ویژه ورود اسلام به ایران و تلفیق معماری ایرانی با معماری اسلامی توسعه و تکامل یافته‌است. شاخصه هایی که معماری ایرانی را از معماری سایر کشورهای جهان متمایز می کند ویژگی هایی چون طراحی مناسب، محاسبات دقیق، فرم درست پوشش، رعایت مسائل فنی و علمی در ساختمان، ایوان های رفیع، ستون های بلند و بالاخره تزئینات گوناگون آن است که هر یک در عین سادگی معرف شکوه معماری ایران است. اما به رغم ید طولانی که ایرانیان در هنر معماری دارند، این روزها در معماری شهرهای ما هیچ اثری از آن سبقه با شکوه نیست و انگار همه تنها به فکر این هستند که با کمترین هزینه بنایی را بسازند و در این میان پول بیشتری برایشان باقی بماند!

معماری سنتی که با اهمال مدیران به تلی از خاک تبدیل می شود

یکی از مسائلی که در سالهای اخیر باعث نابود شدن بسیاری از آثار باستانی و تاریخی ما شد سناریوی تکراری میان دیوان عالی اداری و سازمان میراث فرهنگی بود. در تمام این ماجراها مالکان بناهای تاریخی دارای ثبت ملی هم بودند و جزو میراث تاریخی و فرهنگی محسوب می شدند به دلیل مشکلاتی که قدیمی شدن سازه ها برایشان ایجاد کرده بود تصمیم به فروش آن می گرفتند و در این میان سازمان میراث فرهنگی حاضر نمی شد بناهای تاریخی یاد شده را به قیمت از مالکان خریداری کند.

این اتفاق باعث می شد که مالکان شخصی این بناها با تنظیم شکوائیه ای به دیوان عالی کشور بروند و درخواست کنند که دیوان ملک آنها را از فهرست سازمان میراث فرهنگی خارج کند تا آنها بتوانند به راحتی ملک مورد نظر را به فروش برسانند. این شکوائیه ها در 99 درصد از موارد به نتیجه می رسید و سرانجام یک بنای تاریخی به دلیل اهمال مدیران سازمان میراث و بی توجهی های دیوان به این راحتی تخریب می شد.

این سیاست در سالهای اخیر باعث نابودی تعداد زیادی از بناهای تاریخی و فرهنگی ما شد و این روند کماکان هم ادامه دارد. در حالی که این ابنیه الگو و مدل معماری ایرانی و اسلامی هستند، با تخریبشان این اندک میراث تاریخی ما هم از این می رود و با ادامه این منوال معماری سنتی برای آیندگان تبدلی به یک خاطره خواهد شد.

بساز و بفروشی بلای جان معماری سنتی

اتفاقی که در دهه اخیر افتاد این بود که نوعی از معماری بر گرفته از معماری مدرن غرب بر تمام ساخت و سازهای کشور ما سایه انداخت و نتیجه اش هم شد ساختمان هایی که تنها برای فروش  ساخته شده اند و در آنها به تنها چیزی که توجه نمی شود، مولفه های معماری بومی و سنتی است. در این میان سازه های قدیمی و بافت تاریخی ما در میان اهمال مسئولین مربوطه یکی پس از دیگری از فهرست آثار میراث فرهنگی خارج می شوند و به بهانه های مختلف برای تخریب در اختیار مالکان خصوصی قرار می گیرد. سرانجام تمام این بی توجهی ها می شود شهرهایی که هیچ اثری از معماری سنتی در آنها نیست و پر از ساختمان های بد فرمی هستند که به تنها زیبایی ندارند بلکه زشتی های بصری ایجاد کرده اند.

رواج معماری بساز و بفروشی در روستاها

البته ماجرای ترویج معماری بساز و بفروشی به شهرها محدود نشده است و ساخت و سازهای موجود در روستاهای ما هم دیگر در راستای معماری سنتی شان نیست و آنها هم از مدل از پیش تعیین شده بساز و بفروشی تبعیت می کنند. این روزها کافی است که قدم به یکی از روستاهای دور افتاده ای که سالها به ان سر نزده ای، بگذاری. ناگهان با کمال تعجب خواهی دید به جای خانه های خشت و گلی که سبک سنتی روستا ساخته شده بودند، آپارتمان هایی برخواسته اند که هیچ ربطی به معماری سنتی آن روستا ندارند. صاحبان معدود خانه های قدیمی باقی مانده هم در جستجوی پول هستند تا بتوانند خانه قدیمی شان را تخریب و به جایش ساختمانی و مدرن بسازند.

همه این اتفاق ها در حالی رخ می دهد که در کشورهای اروپایی، ساختمان های متعلق به سالها پیش هم هنوز وجود دارد و دولت خود را موظف به حفظ و بازسازی این ابنیه می داند و این ساختمانهای تاریخی و قدیمی به عنوان یکی از مهم ترین مولفه های گردشگری شهر محسوب می شود.

در این میان و با توجه به فرمایشات اخیر مقام معظم رهبری در خصوص توجه به معماری سنتی و اسلامی در ساخت و سازهای کشور، مسئولان باید تمهیداتی را در زمینه لزوم رعایت مبانی و معیارهای ایرانی و اسلامی در ساخت و سازهای سراسر کشور اتخاذ کنند تا از این پس ما شاهد ساختمان ها بی روح و فاقد روح معماری سنتی نباشیم.