تنبلی چشم تا قبل از 10 سالگی قابل‌درمان است
سن درمان تنبلی چشم زیر 12 سال است و در صورت تاخیر در درمان، به سختی می‌توان در سنین بالاتر این عارضه را که احتمال دارد منجر به کم بینایی یا نابینایی شود، درمان کرد.
سازمان بهزیستی استان تهران در راستای پیشگیری از نابینایی و کم”‰بینایی شدید ناشی از تنبلی چشم، طرح غربالگری بینایی کودکان یک تا شش سال که جمعیتی معادل یک میلیون و 70هزار نفر را در برمی‌گیرد به اجرا در می‌آورد.
از هر 100 کودک، دو تا سه نفر در اثر تنبلی چشم و عدم پیشگیری، دچار کم بینایی و یا نابینایی مطلق می‌شوند و با توجه به توصیه سازمان بهداشت جهانی، کودکان در سه نوبت سه ماهگی، سه تا چهار و چهار تا شش سالگی باید مورد معاینه قرار گیرند تا از درمان بهنگام استفاده شود و بتوان از این اختلال جلوگیری کرد.
دکتر ضیاءالدین یزدیان، فوق تخصص چشم پزشکی اطفال و انحراف چشم و استاد سابق دانشگاه علوم پزشکی تهران و بنیانگذار رشته انحراف چشم در ایران درباره تنبلی چشم می گوید:
«سن درمان تنبلی چشم زیر 12 سال است و در صورت تاخیر در درمان، به سختی می‌توان در سنین بالاتر این عارضه را که احتمال دارد منجر به کم بینایی یا نابینایی شود، درمان کرد.
نکته مهمی که در این میان وجود دارد این است که اگر بیماری تنبلی چشم به موقع تشخیص داده شود قابل درمان است. در واقع این بیماری را تا قبل از 10 سالگی می‌توان درمان کرد.
اما مشکل در اینجاست که نمی‌توان با آزمایش‌های مختلف تشخیص داد که کدام چشم دچار تنبلی است و یا اینکه آیا فرد اساسا از تنبلی چشم رنج می‌برد یا خیر؟
امکان دارد بر اثر تنبلی چشم انحراف به‌وجود بیاید. انحراف چشم باعث دوبینی می‌شود، البته دوبینی بعد از سن ده سالگی که بینایی تکامل یافته ایجاد می‌شود. در بچه‌ها ما دوبینی نداریم.
حتی در کشورهایی که علم پزشکی پیشرفت کرده و از فناوری‌های نوین برای درمان تنبلی چشم استفاده می‌کنند، احتمال درمان افراد 12 تا 17 ساله بسیار کم است.
زمانی که یک چشم دچار انحراف می‌شود تصویر روی نقطه اصلی تشکیل بینایی نمی‌افتد، بنابراین تصویر در نقطه‌ای دیگر از شبکیه تشکیل می‌شود.
حداکثر هدایت بینایی روی نقطه زرد است و اگر تصویر روی این نقطه نیفتد و در جای دیگری تشکیل شود، تصویر به‌طور واضح دریافت نخواهد شد و باعث خواهد شد تا ما تصاویر را تار ببینیم. تصویر تار از چشم منحرف به مغز انتقال پیدا می‌کند و تصویر واضح از چشم سالم.
این دو تصویر در نهایت باید در مغز با یکدیگر ترکیب شوند تا بتوانیم یک شیء را به‌صورت واحد ببینیم، اما تصویر تار را مغز نمی‌تواند استفاده کند یا به‌اصطلاح فیوز کند، مغز آن تصویری را که مربوط به چشم منحرف است حذف می‌کند، بنابراین ما می‌گوییم آن کودکی که در سن چهار یا پنج سالگی دارای انحراف در یک چشم است و چشم دیگر وی انحراف ندارد، دچار تنبلی چشم است.
درمان این عارضه نیز به این صورت است که ما چشم قوی تری را که دچار انحراف نشده می‌بندیم تا آن چشمی که دچار انحراف و تنبلی است فعال شود و دیدش بهتر شود.
البته برای اینکه چشم تنبل را فعال کنیم، در ابتدا باید چشم منحرف را معاینه کنیم تا اگر عیب انکساری دارد این عیب را با عینک اصلاح کنیم تا تصویر واضحی از چشم به مغز برود و سپس درمان را با بستن چشم سالم آغاز کنیم. یعنی اگر چشم ضعیف باشد و ما با استفاده از عینک چشم را درمان نکنیم، نخواهیم توانست انحراف و تنبلی چشم را در مراحل بعدی درمان کنیم.
یکی از دلایل تنبلی و انحراف چشم، ضعف عضله است. زمانی که ضعف عضله ایجاد می‌شود چشم به‌طور طبیعی انحراف پیدا می‌کند، در واقع ضعف عضله باعث انحراف چشم می‌شود و انحراف چشم هم تنبلی چشم را در پی می‌آورد. ضعف عضله چشم می‌تواند ارثی هم باشد یا بر اثر سانحه‌‌ای پدید آمده باشد.»
دکتر محمد آقازاده امیری، اپتومتریست و رییس انجمن علمی اپتومتری ایران ضمن تاکید بر انجام معاینات چشمی نوزاد در بدو تولد و پس از آن در سنین 3 تا 6 ماهگی، عنوان کرد:
« 3 تا 6 ماهگی مناسب‌ترین زمان برای درمان تنبلی چشم است. شایع‌ترین علت مراجعه کودکان به اپتومتریست‌ها، تنبلی چشم است. با غربالگری که هر ساله بین سنین 3 تا 5 سالگی صورت می‌پذیرد، تعداد زیادی از موارد ابتلا مشخص می‌شوند.
تنبلی چشم به معنای کاهش قدرت بینایی بدون هیچ‌گونه عیب پاتولوژیک است که می‌تواند به علت عیب انکساری و نمره چشم بالا اتفاق افتاده باشد، یا به علت اختلاف نمره دو چشم و انحراف چشم، فرد را گرفتار کند. همچنین ممکن است بیماری هایی چون آب مروارید، افتادگی پلک و برخی سندروم‌ها نیز موجب تنبلی چشم شوند.
کودکان بایستی در ماه اول تولد و سپس در سه ماهگی مورد معاینه چشم قرار بگیرند. اگر در سه ماهگی مشخص شود که کودک دچار انحراف چشم است باید سریعا تحت عمل جراحی قرار بگیرد تا چشم مستقیم شود و چشم نوزاد از نظر تطابق، دید بعد و تقارن به طور طبیعی رشد کند.
3 تا 6 ماهگی یک دوره اصلی در خصوص اصلاح تطابق و تقارن چشم محسوب می‌شود و اگر پس از این دوره اشکال چشمی پیش بیاید، یک سالگی، 18 ماهگی و سپس 3 سالگی برای تشخیص و درمان برخی عیوب چشمی از جمله تنبلی چشم بسیار مناسب هستند.
ژنتیک، عوامل ارثی، عیوب انکساری، برخی عوامل محیطی و گروهی از بیماری‌ها چون آب مروارید در بروز تنبلی چشم موثرند.
آنچه مسلم است قبل از فرا رسیدن 7 سالگی، پزشک سریع‌تر به نتیجه می‌رسد و امر درمان راحت‌تر صورت می‌پذیرد. البته این مسئله به آن معنا نیست که 7 سالگی نقطه پایان درمان است.»
فرآوری: نیره ولدخانی
بخش سلامت تبیان
منابع:
همشهری
ایسنا
مطالب مرتبط:
