امر به معروف و نهى از منكر، وظیفهى مردم یا دولت مردان؟
حضرت باقر (علیه السّلام ) فرمودند : «امر به معروف و نهی از منکر، راه پیغمبران وصالحان روی زمین است، این فریضه، فریضه بزرگی است که فرائض دیگر تنها در سایه آن برپا می گردند.
در راستای این فریضه الهی تمام کارها براساس عدل انجام می شود و تا این چراغ در جامعْ اسلامی روشن است ظلمی در هیچ بُعدی نمی تواند عَرْضِ اندام کند».
آیا امر به معروف و نهى از منكر، وظیفهى مردم است یا دولت مردان؟
ماشینى كه در مسیر خلاف حركت مىكند هم تمام رانندگان باید با بوق و چراغ زدن او را توبیخ كنند و هم پلیس راه، لذا هم یكى از وظایف مردم، امر به معروف شمرده شده: «الآمرون بالمعروف و ناهون ...» (توبه، 112) و هم وظیفهى گروه خاص: «و لتكن منكم أمّة یدعون الى الخیر» (آلعمران، 104)
البته در جامعه اسلامى باید گروهى بازرس و ناظر كه مورد تأیید هستند بر رفتارهاى اجتماعى مردم نظارت كنند که این گروه باید اسلام شناس، مردم شناس و شیوه شناس باشند.
بعد از این مقدمه کوتاه در این مقدمه کوتاه این نوشتار را با طرح یک مسئله و چند پرسش و پاسخ پی می گیریم:
رساله آیة الله نوری همدانی(دام ظله):
(مسأله2789) چند چیز شرط است در واجب بودن امر به معروف و نهی از منکر :
اوّل : آنکه کسی که می خواهد امر و نهی کند ، بداند که آنچه شخص مکلّف بجا نمی آورد واجب است بجا آورد ، و آنچه بجا می آورد باید ترک کند و بر کسی که معروف و منکر را نمی داند واجب نیست .
دوّم : آنکه احتمال بدهد امر و نهی او تأثیر می کند ، پس اگر بداند اثر نمی کند واجب نیست .
سوّم : آنکه بداند شخص معصیت خود را تکرار کند ، پس اگر بداند یا گمان کند یا احنمال صحیح بدهد که تکرار نمی کند ، واجب نیست .
چهارم : آنکه در امر و نهی مفسده ای نباشد ، پس اگر بداند یا گمان کند که اگر امر یا نهی کند ، ضرر جانی یا عرضی و آبروئی یا مالی قابل توجّه به او می رسد واجب نیست، بلکه اگر احتمال صحیح بدهد که از آن ترس ضررهای مذکور را پیدا کند واجب نیست، بلکه اگر بترسد که ضرری متوجّه متعلِّقان او می شود واجب نیست، بلکه با احتمال وقوع ضرر جانی یا عِرضی و آبروئی یا مالی موجب حَرَج بر بعضی مۆمنین، واجب نمی شود بلکه در بسیاری از موارد حرام است .
آیة الله خامنه ای(دام ظله):
سوال: اگر فردى بعد از امر به معروف كار ناپسندش را تكرار كند آیا باید مجدداً او را ارشاد كنیم؟
جواب: آرى مجدّداً با وجود شرایط امر به معروف و نهى از منکر لازم است امر به معروف و نهى از منکر کنید.
آیة الله سیستانی(دام ظله):
سۆال: تا چه حد مى توان به فرزندان در مورد نماز و حجاب اجبار كرد؟
جواب: نسبت به بالغین باید امر به معروف و نهى از منكر كند و بدون اجازه حاكم شرع بنابر احتیاط واجب زدن و مانند آن جایز نیست ولى مى تواند از روشهایى مانند منع بعضى كمكها استفاده نماید.
فرآوری: آمنه اسفندیاری بخش احکام اسلامی تبیان
منابع:
پایگاه اطلاع رسانی مراجع عظام: نوری همدانی، خامنه ای، سیستانی (دام ظله)
کتاب پرسش و پاسخهای قرآنی ج 2 ـ محسن قرائتی
