اولین دعای امام حسین(علیه السلام)در عرفه

روز عرفه همان‌گونه که از نامش پیداست روز شناخت حقیقی است. روز کسب معرفت و بهره‌گیری از دریای بزرگ تعالیم آسمانی است و عید قربان روز قربانی نمودن و پیشکش کردن بهترین‌ها به درگاه حضرت حق است تا حاجیان به یاد آورند که برای رسیدن به کمال مطلوب راهی نه چندان آسان بلکه خونبار در پیش دارند. راهی که باید در مسیر آن از تمام آنچه دارند دست شویند تا به حقیقت هستی دست یابند. و رسیدن به این مهم جز با یافتن درک و شناخت واقعی ممکن نیست. از این روست که عرفه پیش از قربان قرار دارد تا حاجی پس از کسب معرفت لازم روی به سوی قربانگاه آورده و نفس طمّاع خویش را سر ببرد.

اهمیت روز عرفه بسیار بالاست و از جمله ایامی است که عبادت در آن بسیار سفارش شده است و افراد زیرک از این روز به خوبی می‌توانند برای رسیدن به خواسته‌های خویش و دریافت هر آنچه از خدا می‌خواهند، اقدام نمایند. حال باید دید چه چیز شایسته خواستن در این روز را دارد و باید برای آن دست به دعا برداشت. چرا که در این روز درهای رحمت الهی بر مردمان باز است و از کریم نباید کم خواست.

بهترین راهنما در این مسیر ائمه (علیهم السلام) هستند. کسانی که با تمام وجود حقیقت خدا را دریافته و به عظمت او واقف‌اند. در نتیجه سر بر آستان امام حسین (علیه السلام) برده و دعای عرفه آن جناب را ورق می‌زنیم تا از دریای عظیم معارف آن خوشه‌ای برگیریم.

امام حسین (علیه السلام) در این دعا ابتدا به توصیف خداوند متعال، بیان قدرت او در جهان و ذکر رابطه انسان با هستی می‌پردازند و سپس با دیدگانی اشک‌بار اولین خواسته خود از خدای بنده‌نواز را این‌گونه مسئلت می‌نمایند:

«اللهم اجعلنی اخشاک کانی اراک». (خدایا به من آن مقام از جلال و عظمت را عطا کن که گویا تو را می‌بینم).

امام (علیه السلام) در اولین گام دو چیز بسیار مهم از خداوند متعال طلب می‌نمایند:

1ـ خشیت الهی

2ـ یقین

دو امری که وجودشان در زندگی انسان بسیار تأثیرگذار است و مورد تأکید بسیاری از آیات و روایات قرار گرفته‌اند.

«خشیت» عبارت است از تأثر قلب، تاثری که به دنبالش اضطراب و نگرانی باشد، و این خود یکی از رذایل اخلاقی و مذموم است، مگر در مورد خدای تعالی که خشیت از او فضیلتی بسیار بزرگ محسوب می‌گردد، و به همین جهت است که انبیا (علیهم السلام) به جز از خدا از کس دیگری خشیت ندارند. و خدای تعالی در باره‌یشان فرموده است: «وَ لا یَخْشَوْنَ أَحَداً إِلَّا اللَّهَ».[1]

«یقین» نیز به معنای اعتقاد خالی از شک و تردید به چیزی است و بر اساس آیات قرآن مقربین کسانی هستند که از پروردگار خود در حجاب نیستند، یعنی در دل، پرده‏‌ای مانع از دیدن پروردگارشان ندارند، و این پرده عبارتست از معصیت و جهل، شک و دلواپسی، بلکه آنان اهل‏ یقین به خدا هستند، و کسانی هستند که علیین را می‌بینند، هم‌چنان که دوزخ را مشاهده می‌نمایند.[2]

بر اساس این فراز خشیت و یقین ارتباطی تنگاتنگ با یکدیگر دارند. چرا که اگر انسان در همه حال حضور خدا را حس کرده و او را از رگ گردن به خویشتن نزدیک‌تر بداند برای دوری از غضبش هرگز دست به گناه نخواهد زد و همواره سعی خویش را در جهت رضایت او به کار خواهد گرفت.

جایگاه خشیت در اسلام به حدی است که بر اساس آیه «إنما یخشی الله من عباده العلماء» شاخصه اصلی عالمان خشیتی است که از خداوند متعال در دل دارند. این خوف و خشیت سبب خواهد شد علم خویش را از او دانسته و هرگز مغرور نگردند و بدانند هر آنچه دارند از جانب حضرت حق است و هر زمان بخواهد می‌تواند آن را از آن‌ها بازپس گیرد. هم‌چنانکه در طول تاریخی بوده‌اند عالمانی که در یک حادثه حافظه خود را از دست داده و تمامی علم خویش را فراموش کرده‌اند.

حال باید دید راه به دست آوردن یقین که به دنبال آن خشیت است چیست؟

بر اساس روایت معروف از امام علی (علیه السلام) که هر کس خود را بشناسد خدا را شناخته است، معرفت به نفس سبب کسب معرفت به خداوند خواهد شد. به همین دلیل است که امام حسین (علیه السلام) پیش از بیان این خواسته خویش به ذکر برخی مسائل پیرامون انسان‌شناسی پرداخته و به آدمی یادآور شده‌اند که تمام هستی برای او مهیا شده‌اند تا در طریق صحیح گام بردارد. آفرینش او بیهوده نیست و او باید از عمر خود به بهترین نحو استفاده نماید. او باید به یاد داشته باشد از نطفه‌ای پست خلق شده و از خود هیچ ندارد هر آنچه دارد از خداست و جز برای خدا نباید قدم برداشت.

آری اگر انسان این معارف را در عمق جانش درک کند به شناخت حق تعالی نیز دست خواهد یافت و خشیت او را در دل احساس خواهد نمود و این راهی است پس مشکل که جز با مدد سکانداران کشتی نجات میسر نخواهد شد. انسان باید در هر لحظه از لحظات زندگی‌اش به ریسمان امن ولایت چنگ زند و حقیقت هستی را از آنان جویا شود و عرفه می‌تواند بهترین روز برای شروع این شناخت و دعای عرفه بهترین وسیله برای وصول به نتیجه باشد. امید است تمامی مشتاقان بتوانند با توکل بر خدا و یاری خواستن از هادیان در این مسیر گام‌هایی بلند بردارند.

پی نوشت ها :

[1]. ترجمه تفسیر المیزان، ج ‏17، ص 291.

[2]. همان، ج 1، ص 412.

                                                                                                                                         زینب مجلسی راد

بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان