مناطق آزاد،دروازه واردات؟!

تجارت آزاد یکی از عوامل عمده تاثیرگذار بر رشد اقتصادی است. در این بین مناطق آزاد تجاری می توانند نقش به سزایی در راستای توسعه تجارت داشته باشند. با نگاهی به وضعیت مناطق آزاد تجاری در سایر کشورها می توان به این مهم پی برد که در اکثر کشورهای دنیا مناطق آزاد تجاری کمک به توسعه صادرات کشور از طریق جذب سرمایه های خارجی داشته اند. حال آن که در ایران مناطق آزاد تجاری دروازه های واردات هستند تا سکوی صادرات!

مناطق آزاد در کشورهای مختلف جهان با اهداف متفاوتی ایجاد شده اند. چند هدف عمده که تقریبا در اکثر کشورها مشترک است افزایش صادرات صنعتی، جذب سرمایه گذاری خارجی، انتقال فناوری و بالا بردن تخصص و کارآیی نیروی کار، تبدیل برخی از بخش های عقب مانده کشور به قطب صنعتی و رشد اشتغال و درآمدهای ارزی است.

طبق آمارهای ارائه شده مناطق آزاد تجاری در ایران اگر چه با هدف ایجاد سکویی برای صادرات غیرنفتی ایجاد شده اند ولی در عمل دروازه واردات بوده اند.

در لایحه برنامه پنجم توسعه کشور تنها یک ماده ( ماده 105) اختصاص به مناطق آزاد تجاری دارد. این ماده از چند بند تشکیل شده است که مهم ترین آن ها به شرح ذیل است. اول؛ کالاهای تولید و یا پردازش شده در مناطق آزاد و ویژه اقتصادی به نسبت ارزش افزوده و ارزش مواد اولیه از پرداخت حقوق ورودی معاف خواهد بود. دوم؛ مبادلات کالا بین مناطق آزاد و خارج کشور و همچنین بین مناطق آزاد با یکدیگر از کلیه عوارض، مالیات و حقوق ورودی معاف است. سوم؛ از ابتدای برنامه پنجم کل جزیره قشم (به جز نقاط نظامی) در قلمرو مناطق آزاد قرار می گیرد.

مناطق آزاد دروازه ورود کالاهای بی کیفیت به کشور

مناطق آزاد و ویژه اقتصادی ایران به عنوان دروزاه ای برای ورود کالاهای بی کیفیت به کشور تبدیل شده اند که این اجناس از گمرکات اجازه ترخیص دریافت نکرده اند.

مسعود دانشمند عضو اتاق بازرگانی ایران در این خصوص گفته است: افزایش واردات به ویژه واردات کالاهای بی کیفیت کالا، توسعه اقتصادی ایران را دچار مشکل کرده بنابراین لازم است تا وزارت صنعت معدن و تجارت، گمرک و موسسه استاندارد اجازه ورود اجناس بی کیفیت به کشور را ندهند.

به گفته او گمرکات براساس استانداردهای تدوین شده به اجناس بی کیفیت اجازه ترخیص نمی دهند اما کالاهای بی کیفیت از طریق مناطق آزاد و ویژه اقتصادی به سهولت وارد کشور می شوند.

خزانه دار اتاق بازرگانی ایران با بیان این که ورود کالای بی کیفیت به مناطق آزاد موجب شده تا این اجناس به عنوان کالای مسافری در تمام کشور توزیع شوند و این امر برای مصرف کنندگان و تولیدکنندگان خسارت های جبران ناپذیری را ایجاد کرده است، ادامه می دهد: نبود نظارت دقیق بر کیفیت کالاهایی که به مناطق آزاد کشور وارد می شوند موجب شده تا اقتصاد ایران دچار زیان های بسیاری شود.

این فعال اقتصادی با تاکید بر ضرورت ایجاد و تقویت تشکل های صنفی خاطرنشان می کند: تقویت تشکل های صنفی و تعامل آنها با دولت موجب می شود تا کالاهای بی کیفیت در بازار به سرعت شناسایی و جمع آوری شده و با حمایت دولت بر این امر نظارت شود و ممنوعیتی در مسیر ورود اجناس بی کیفیت به کشور ایجاد شود.

بقایی: متاسفم که برخی این طور فکر می کنند!

اما حمید بقایی، معاون اجرایی رییس جمهور که مسوولیت اداره امور مناطق آزاد کشور را هم بر عهده دارد، این موضوع را نفی می کند و می گوید: دولت،‌ مناطق آزاد را با هدف افزایش واردات ایجاد نکرده است و این مناطق دروازه واردات نیستند.

به گفته او، متاسفانه برخی تصور می کنند که دولت از آزاد سازی واردات می ترسد به همین دلیل مناطق آزاد را با هدف واردات کالا ایجاد کرده است!برخی بر این عقیده اند که مناطق آزاد دروازه واردات هستند، در حالیکه ماموریت اصلی ما در این مناطق مبتنی بر توسعه صادرات است.

آمارها چه می گوید؟

طبق آمارها میزان واردات به مناطق آزاد طی سال های 89 و 90 و شش ماهه اول سال 91 رشد بی سابقه ای را نشان می دهد بطوریکه در سال 89 در منطقه ازاد کیش 400 میلیون دلار و در سال 90 ،730 میلیون دلار و این واردات در شش ماهه سال 91 نیز ادامه پیدا کرد و به 146 میلیون دلار رسیده است،که عمده این کالاها لوکس و تجملی بوده اند که مجموعا طی سال های 89 تا 91 بیش از هزار و دویست میلیارد دلار کالا به منطقه‌ آزاد کیش وارد شده است .

بر همین اساس منطقه آزاد قشم نیز از کالاهای وارداتی بی نصیب نمانده و در سال 89 ، 400 میلیون دلار کالا به این جزیره وارد شده و این رشد واردات در سال 91 نیز ادامه پیدا کرد و 40 میلیون دلار افزایش نسبت به سال قبل داشت و همچنین این جزیره توانسته در شش ماه سال 91 ،180 میلیون دلار کالای خارجی را در خود جای دهد .

دوبی چه مزیتی نسبت به کیش دارد؟

در شرایطی که مناطق آزاد متعدد کشورمان در سواحل جنوبی قرار بود به مرکز تجارت منطقه تبدیل شوند، این فرصت به سادگی و به طور دربست در اختیار کشوری قرار گرفت که با جذب سرمایه ایرانیان و استفاده از توان آنها به پیش می تازد. به دنبال غفلت مسوولان اقتصادی از رشد و توسعه مناطق آزاد جنوبی کشورمان در سال های اخیر، مناطق آزاد کشورهای عربی از جمله دوبی آنچنان رشد یافته اند که واردات بی اندازه و حتی قاچاق کالا از این مناطق، ضربه های جبران ناپذیری بر اقتصاد کشورمان وارد کرده است. مسوولان بازرگانی منطقه آزاد تجاری دوبی معتقدند دروازه های بازار ایران همچنان به روی صادرکنندگان مجدد کالا از دوبی باز خواهد بود و ایران به عنوان واردکننده از دوبی نقش خود را ایفا خواهد کرد.

حال باید پرسید، شهرهای خشک و بیابانی کشورهای عربی چه مزیتی نسبت به کشورمان دارند؟ این همان سوالی است که با وجود مشخص بودن پاسخ آن مسوولان چاره ای برای آن نیاندیشیده اند. در چنین شرایطی باید دید مسوولان اقتصادی کشورمان چه تدابیری برای مقابله با این وضعیت در پیش خواهند گرفت؟

منبع : مشرق نیوز با تلخیص