سازماندهی حوزه در کلام رهبری (1)
حوزه را چگونه بسازیم؟
ما واقعاً می خواهیم حوزه را چگونه بسازیم؟ وقتى که بحث سازندگى و تشکیلات و نوسازى حوزه می شود، نباید فوراً ذهن ها به این طرف برود که حالا می خواهیم تمام پایه هاى حوزه را به هم بریزیم.
نه، اصلاً چنین چیزى نیست. باید از موجودى ارزشمند حوزهى علمیه ى قم استفاده بشود و سازماندهى و جهت دهى بشود و از دوباره کاری ها پرهیز گردد. این کار براى چیست و می خواهیم چه چیزى در حوزه تحقق پیدا بکند؟
حوزه و مسئولیت تدوین الگوی زندگی اسلامی
اگر حوزهى علمیه ى قم که امروز در کشور ما و بلکه در عالم تشیع، مادر و محور حوزه هاى علمیه است و در درجه ى بعد بقیه ى حوزه ها، تنقیح و تبیین مقررات و احکام و معارف اسلامى را - که نظام با آنها حرکت خواهد کرد - به عهده نگیرند، چه کسى باید به عهده بگیرد؟ حوزه ها بایستى این مسۆولیت را احساس بکنند.
حوزه، تاکنون این مسۆولیت را به صورت مستقیم برعهده نگرفته است. من، این نکته را به صورت صریح عرض می کنم. غیرمستقیم به عهده گرفته است؛ ولى مستقیم نه.
در حوزه ها کسانى هستند که کار و تلاش مىکنند و از لحاظ فکرى، مشکلات و گره هاى نظام را با مباحث خود باز می کنند.
کسانى از حوزه ها متخرج شده اند و به سراسر کشور یا در داخل تشکیلات گوناگون نظام رفته اند و کار می کنند؛ اما حوزه - به ماهى حوزه - هنوز تنظیم و تدوین مقررات اسلامى و نظام ارزشى اسلام و اخلاق عمومی یى را که ما می خواهیم ملت داشته باشند و متکى به مدارک قطعى شرع باشد و دیگر جاى بحث و لَیت و لعلّ و لِمَ و بِمَ نداشته باشد، متکفل نشده و الگوى زندگى اسلامى را ارایه نداده است.
هى به ما می گویند: الگوى زندگى اسلامى را بدهید. چه کسى باید این کار را بکند؟ طبیعى است که حوزه باید در این جهت گام بردارد.
وظایف و کارکردهای درونی حوزه
حوزه باید مراکز متعدد تحقیقاتى داشته باشد.
کار اول، عبارت از مرجعیت و افتاست. مردم همیشه محتاج مرجع و مفتى هستند و حوزه متکفل تربیت و تولید مرجع و مفتى است.
کار دوم، تربیت مدرّس است. حوزه، طبعاً مدرّسانى لازم دارد که باید در خود حوزه تربیت بشوند.
کار سوم، تحقیق و تألیف در مسایل علمى است؛ چه کارهایى که از بیرون به حوزه عرضه می شود و چه کارهایى که متعلق به خود حوزه است و به محققان و مۆلفانى که کتاب هایى بنویسند، احتیاج دارد و چه کتاب هایى که براى بیرون حوزه لازم است و چه کتاب هایى که حاوى تحقیقات جدید در مسایل فقهى است و شیوهى نوین استنباط را بیان مى کند - که امام در همین پیام و یکى از پیامهاى قبلیشان به آن اشاره کردند - و چه کتاب هاى درسى.
این سه کار، بیشتر به درون حوزه توجه دارند؛ ولى دو کار دیگر به بیرون حوزه نگاه مى کنند.
وظایف و کارکردهای بیرونی حوزه
کار چهارم، مسألهى قضاست. سیستم قضایى اسلامى، فقیه و مجتهد و عادل را مى طلبد. قضاى اسلامى این است. آن وقتى که ما مجتهد و مفتى و صاحبنظر نداریم، به قاضى مأذون مِن قِبَل المجتهد اکتفا مى کنیم.
این از باب ضرورت است که «الضّرورات تبیح المحذورات». آن وقتى که قاضى عادل قطعى نداریم، به آن که مورد اعتماد باشد، اکتفا مى کنیم؛ والّا باید فقیه و مجتهد عادل، منصب قضا را به عهده بگیرد.
پس، این هم کار دیگر حوزه هاى علمیه است که بایستى دایماً یک رشته از رشتههاى پنجگانه ى آن، براى این مهم کار کند.
کار پنجم، تبلیغ در سطح وسیع و به شیوه ى مطلوب و مدرن است.
ما چه کار کردیم؟ کارى که ما در این زمینه کردیم، واقعاً خیلى کم است. گاهى انسان دلش نمى آید که بگوید در حد صفر؛ چون واقعاً کسانى با اخلاص کارهایى کرده اند.
اما اگر نخواهیم ملاحظه ى این جهات عاطفى را بکنیم، باید بگوییم یک ذره بیشتر از صفر و خیلى خیلى کم کار شده است. البته، این کم کارى دلایلى دارد: بعضى از روشنفکران و متفکران اصلى را در اول کار از ما گرفتند و بعضى از آنها نیز مشغول کارهاى گوناگون اجرایى شدند؛ اما اساس قضیه این است که ما تولید نکردیم. یازده سال از انقلاب مى گذرد؛ خوب بود که صدها نویسنده ى اسلامى، مبانى اسلام را بنویسند - چون انقلاب ما اسلامى است - و منتشر بکنند.
مى بایست تربیت مى کردیم که نکردیم. این، یکى از کارهاى حوزه است. نمى خواهم بگویم کسانى که بیرونِ حوزه ها نشسته اند، مسۆولیتى ندارند؛ اما بیشترین مسۆولیت را حوزه ى علمیه - و بیش از همه قم - دارد. قم بایستى محصول وافرى در این زمینه مى داد.
اگر به مسۆولان رادیو مى گوییم: چرا شما براى مسایل اسلامى منتشر شونده در رادیو، اینقدر ضعیفید؟ خواهند گفت: بنویسید تا ما بخوانیم. حوزه ى علمیه در این زمینه ها موظف است.
منابع:
- سخنرانى در مراسم بیعت مدرّسان، فضلا و طلاب حوزه ى علمیه ى مشهد، به همراه نماینده ى ولىّ فقیه در خراسان وتولیت آستان قدس رضوى، 1368/4/20
- سخنرانى در دیدار با مجمع نمایندگان طلاب و فضلاى حوزه ى علمیه ى قم، 1369/11/4
تهیه و تنظیم : وحید حق دوست ، گروه حوزه علمیه تبیان
