نو رفتارگرایان

همان گونه که مستحضرید اهمیت علم روان شناسی درکشورمان به صورت مدرن آن در چند دهه ی اخیر، بیش از پیش آشکار شده است.

به عبارت دیگر می توان گفت برای حل قسمت عمده ای از مسائلی که بشر امروز با آن روبرو است باید از علم روانشناسی کمک گرفت.

در همین راستا کتاب روان شناسی سال سوم رشته ادبیات و علوم انسانی بیش از یک دهه است که در  چرخه ی آموزش کشور قرار دارد. مرکز یادگیری تبیان نیز به منظور یاری رساندن به شما دانش آموزان و دانشجویان عزیز، سلسله مقالاتی را در این ارتباط در نظر گرفته، که امید است مورد بهره مندیتان قرار گیرد.

در سال 1930واتسون به دلایل گوناگون، نگارش و نظره پردازی درباره ی روان شناسی را متوقف کرده بود، اما تأثیر وی هم چنان به طور گسترده احاس می شد.

بودند پژوهش گران برجسته ای که نظریاتی را ارائه دادن اما همگی در چارچوب وسیع رفتار گرا باقی ماند.

از چند نفر از افرادی که باعث تحول در جنبش رفتار گرایی شدن می تواند به ادوین آرگاتری کلارک ال هال، بی اف اسکینر و آلبرت بندورا اشاره کرد.

گاتری

نظریه ی گاتری یکی از ساده ترین و قابل فهم ترین نظریات مطرح شده بوده است. ترکیبی از محرک ها که با یک حرکت همراه شده است، هنگام تکرار همان حرکت را در پی خواهد داشت.

به عبارت دیگر آن چه مورد توجه قرار می گیرد. علامتی می شود برای آن چه انجام می گیرد.

سادگی نظریه گاتری ، یکی از ویژگی های آنست گرچه بعضی معتقدند او سعی کرده بر اساس دو اصل، مطالب زیادی را توضیح دهد.

هال

به همان گونه که نظریه گاتری به سادگی شهرت داشت، نظریه هال کاملا برعکس بود. و احتمالا جزو پیچیده ترین نظریات مطرح شده است. اما هنوز هم هواداران زیادی دارد. و پژوهش های زیادی را سبب شده است. و حتی مخالفان وی معتقدند که نظریه وی از یک ساختار نظری دقیق و منطقی برخوردار است.

کلارک لئونارد هال، همان روش قیاسی به کاربرده شده توسط نیوتن را دنبال کرده و آن را در مورد روان شناسی به کار گرفته است. او نظریه خود را مطابق با آن به این صورت تعریف کرد:

اشتیاقِ قیاسیِ نظام دارِ اصولِ فرعیِ پدیده های قابل مشاهده، از تعداد نسبتا کمی اصول اصلی یا اصل موضوع.

او نظریه خود را با این که در معرض انتقادات شدیدی قرار داشت در 9 اصل موضوع بسیار دقیق و مشروح بسط داد. و همین دقت آن را آزمون پذیر ساخت. چیزی که شاید فرضا در نظریه گاتری به علت کلی بودن آن به چشم نیاید.

یک نظریه خوب آنست که بتواند مورد آزمایش تجربی قرار گیرد.

اسکینر

اسکینر نیز مانند هال زندگی حرفه ای طولانی و با نفوذی داشت و یکی از چهره های برجسته روان شناسی در قرن بیستم به شمار می رود.

او در طول دهه 1930 مشغول آزمون و خطا با دستگاه محفظه شرطی سازی کنشگر که اغلب به آن جعبه اسکینر می گویند بود

این جعبه به شکل قدیمی آن محفظه نسبتا کوچک و محدودی بود که موش بتواند درون آن حرکت کند.

یک اهرم فلزی کوچک در یک طرف این جعبه نصب شده بود که موش می توانست آن را فشار دهد و مقداری غذا را که در ظرف می افتاد به دست آورد.

علاوه بر اهرم، لامپ هایی به عنوان علامت وجود داشت که حیوان می توانست به آن ها پاسخ دهد. و یک شبکه شوک برقی در کف جعبه برای مطالعه رفتار گریز و اجتنابی وجود داشت.

اسکینر برای ثبت پاسخ های موش، دستگاهای به نام تراکم نگار  cumulative recorder ساخت.

در سال های بعد اسکینر برای مطالعات خود از کبوتر ها نیز استفاده کرد.

اسکینر جزو برجسته ترین روان شناسان قرن بیستم به شمار می رود. او مجموعه ای از اصول روان شناختی را به وجود آورد که صرفا بر اساس نظریه بنیان گذارده نشده اند. بلکه مبتنی بر مشاهدات به دقت کنترل شده است.

او به عنوان مبتکر خلاق شاید دومین فرد در روان شناسی باشد. تأثیر وی بر آموزش و پرورش بسیاری از مربیان سنتی را تکان داد. و بالاخره اگرچه او شخصا از طریق تغییر رفتار به روان درمانی نپرداخت، این رویکرد به درمان انواع مشکلات روان شناختی، افتخاری برای اوست. زیرا اصولی را که او ابداع کرد ، در این شیوه از درمان به کار می رود.

بندورا

او بر اساس موضع رفتار گرایانه نظریه است ساخت که بر یادگیری اجتماعی به عنوان اساس فراگیری رفتار تأکید زیاد دارد. پژوهش او با تغییر رفتار، مخصوصا سر مشق گیری ، رابطه تنگاتنگی دارد.

او معقتد است رفتار انسان را می توان به صورت متقابل بین تأثیرات فردی، شناختی و محیطی بهتر درک کرد و با این ادعا، بر نقش تأثیرات محیطی در رشد روان شناختی تأکید می کند. اما در عین حال، معتقد است که محیط ما ساخته ی خودمان است. به علاوه شناخت های خاصی نیز وجود دارند که می توانند علت های رفتار ما باشند.

در واقع وی با تعدیل در رفتار گراییعوامل ذهنی را در نظر می گیرد. بنابراین رویدادهای درونی خاص مثل افکار و انتظار ها وجود دارند که با هم در ارتباطند و یکدیگر را کنترل می کنند. این دیدگاه با رفتار گرایی افراطی اسکینر که رویدادهای شخصی را در نظر می گیرد، اما تأکید می کند که آن ها را باید به صورت رفتار معنی کرد نه فرآیند های ذهنی مرتبط با آن مخالف است.

بندورا باور دارد که بیش تر رفتار های ما با کپی کردن آن چه دیگران انجام می دهند فراگیری می شود.

برای این که یاگیری تحقق یابد، لازم نیست که رفتار عملا انجام شود، صرفا مشاهده ی رفتار دیگران و پیامد های آن کافی است تا رفتار جدید آموخته شود.

برای مثال، یک کودک با مشاهده ی کودکان دیگری که به رفتارهای پرخاشگرانه، همکاری، یا رقابت جویی می پردازند، می تواند این ویژگی ها را کسب کند. به همین نحو، سرمشق گیری می تواند به صورت نمادی رخ دهد. مثل زمانی که افراد با دیدن تلویزیون یا فیلم، رفتار را فرا می گیرند.

به این ترتیب بندورا نوع جدیدی از رفتارگرایی را معرفی کرد که بر نقش یادگیری مشاهده ای تأکید زیادی دارد. طرفداران او معتقدند چون مقدار زیادی از یادگیری ما توسط مشاهده صورت می گیرد، این جنبه ی مهم فرابند یادگیری توسط رفتار گرایان دیگر نادیده گرفته شده است.

مرکز یادگیری سایت تبیان

تنظیم: یگانه داودی