تبیان، دستیار زندگی
گواه تاریخ بر آن که هنگام طرح مسأله ی معراج توسط پیامبر (صلی الله علیه و آله) مخالفت شدید مشرکان را در پی داشت که دلالت بر فراتر بودن این مسأله از یک مکاشفه ی روحانی دارد
عکس نویسنده
عکس نویسنده
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

جسم یا روح؟ مسأله این است!

معراج


در مقالات قبلی به بررسی معراج پیامبر (صلی الله علیه و آله) به عنوان یکی از مباحث اعتقادی مهم پرداختیم. و درباره ی کیفیت این معراج ، آراء مفسران و اندیشمندان اسلامی را مورد کاوش قرار دادیم. بر این اساس معلوم شد که این موضوع یعنی معراج پیامبر قابل انکار نیست و آیات و روایات اسلامی دلالت صریح بر وقوع آن دارند. همچنین نمی تواند معراج پیامبر (صلی الله علیه و آله) به دلایل عقلی و نقلی در خواب اتفاق افتاده باشد و رۆیای صادقه ای باشد. بلکه این مسأله در بیداری پیامبر اتفاق افتاده است و پیامبر در حالت بیداری به آسمانها عروج کرده اند. حال در این مقاله به نحوه ی عروج پیامبر (جسمانی و روحانی) در این سفر می پردازیم.


معراج جسمانی؛ آری یا خیر؟!

در اینکه روح ملکوتی پیامبر (صلی الله علیه و آله) در حالت بیداری این سیر و عروج را انجام داده است هیچ شکی نیست. اما سۆال آن است که پیامبر (صلی الله علیه و آله) معراج جسمانی هم داشته اند یا خیر؟! اندیشمندان دلایل بسیاری در موافقت یا مخالفت این تئوری آورده اند. البته در این مسأله تقریباً اتفاق نظر کلی میان آنها وجود دارد که در معراج پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) در مسیر زمینی از مسجد الحرام تا مسجد الاقصی که مورد اشاره در آیه ی شریفه ی اول سوره ی اسراء است، جسم و روح پیامبر (صلی الله علیه و آله) می توانند با هم باشند. چرا که این مسیر در زمین بوده ا ست و منافاتی ندارد که جسم پیامبر (صلی الله علیه و آله) نیز همراه روح شریف حضرت بوده باشد و به صورت طی الارض به اذن الهی این مسافت طی شده باشد. به ویژه آنکه در برخی از اولیای الهی قدرت بر طی الارض امری اثبات شده است که می توانند در اندک زمانی با جسم و روح خود از مکانی به مکان دیگر در روی زمین انتقال یابند!

اما مسأله در مورد معراج آسمانی پیامبر (صلی الله علیه و آله) است. آیا در آن جا نیز روح و جسم پیامبر (صلی الله علیه و آله) همراه بوده اند یا این سفر تنها سفری روحانی بوده است؟!

با در نظر گرفتن یک سری از قرائن از آیات و روایات چنین استفاده می شود که آن جناب با روح و جسدش از مسجد الحرام تا مسجد الاقصی رفته و اما عروجش به آسمانها از ظاهر آیات سوره ی نجم و صریح روایات بسیار زیادی که بدست می آید آنکه ، این عروج واقع شده و به هیچ وجه نمی توان آن را انکار نمود . چیزی که هست ممکن است بگوییم که این عروج با روح مقدسش بوده است

دلایل مخالفان معراج جسمانی!

آنهایی که معراج جسمانی را مشکل می دانند قبول آن را از نظر علمی محال می شمارند. برخی از دلایل آنها عبارتند از:

1- عبور از اطراف و اقطار کرات ملازمه با خرق و الیتام داشته یعنی پاره شده افلاک و لذا محال است. بنابراین معراج تنها عقلانی و روحانی بوده است.

2- جسم ثقیل و سنگین است و حرکت جسم ثقیل در فضا غیر ممکن است. از این رو معراج جسمانی محال و ممتنع است و معراج را به روحانی تأویل نموده اند.

اما با توجه به آنکه هر یک از این دلایل و سایر دلایل که مبتنی بر علوم در این باره ارائه می شود، قابل نقض هستند می توان گفت دلایل منکران معراج جسمانی مردود شمرده می شود.

معراج

دلایل موافقان معراج جسمانی!

1- تواتر اخبار و احاطه ی علم به صحت آن .

2- تصریح قرآن کریم که در سوره ی نجم می فرماید: "ما زاغ البصر و ماطغی، لقدر آی من آیات ربّه الکبری." این با خواب دیدن منافات دارد. ضمن آنکه دیدن و رۆیت می تواند به معنای دیدن آن با چشم سر باشد.

3- گواه تاریخ بر آن که هنگام طرح مسأله ی معراج توسط پیامبر (صلی الله علیه و آله) مخالفت شدید مشرکان را در پی داشت که دلالت بر فراتر بودن این مسأله از یک مکاشفه ی روحانی دارد.

4- خود پیامبر(صلی الله علیه و آله) تصریح فرمودند که جبرئیل آمد و براق آورد  و مرا بیرون برد و از مسجد الحرام به مسجد الاقصی سیر داد و این یک حقیقت و واقع بود.

5- با توجه به آیه ی نخست سوره ی اسراء قرآن کریم تصریح دارد که او یک عبد بود و ما او را سیر دادیم و بدن هم تشکیل یافته از روح و جسم می باشد و عبد بودن هم که فقط شامل روح تنها یا جسم تنها نمی شود. پس معراج با هر دوی روح و جسم بوده است.

بنابراین: منع عقلی بر معراج جسمانی پیامبر(صلی الله علیه و آله) وجود ندارد. چنانچه علامه مجلسی در بحارالانوار می فرماید: سیر پیامبر اسلام از مسجدالحرام به بیت المقدس و از آنجا به آسمانها از جمله مطالبی است که آیات و احادیث متواتر شیعه و سنی برآن دلالت دارد. انکار این مسائل و یا تأویل و توجیه آن به معراج روحانی یا خواب دیدن پیامبر (صلی الله علیه و آله) ناشی از عدم اطلاع از اخبار ائمه ی هدی (علیهم السلام) و یا ضعف یقین است.

در اینکه روح ملکوتی پیامبر (صلی الله علیه و آله) در حالت بیداری این سیر و عروج را انجام داده است هیچ شکی نیست. اما سۆال آن است که پیامبر (صلی الله علیه و آله) معراج جسمانی هم داشته اند یا خیر؟!

بیان علامه طباطبایی(ره) در معراج!

در خاتمه این بحث بیان علامه طباطبایی به عنوان متفکر و مفسر گرانقدر شیعه را بیان می داریم که درباره معراج فرمودند: با در نظر گرفتن یک سری از قرائن از آیات و روایات چنین استفاده می شود که آن جناب با روح و جسدش از مسجدالحرام تا مسجد الاقصی رفته و اما عروجش به آسمانها از ظاهر آیات سوره ی نجم و صریح روایات بسیار زیادی که بدست می آید آنکه، این عروج واقع شده و به هیچ وجه نمی توان آن را انکار نمود. چیزی که هست ممکن است بگوییم که این عروج با روح مقدسش بوده است. مقصود از روحانی بودن آن این است که روح مقدس آن جناب به ماورای این عالم مادی یعنی آنجایی که ملائکه مکرمین منزل دادند و اعمال بندگان بدانجا منتهی و اقرار از آنجا صادر می شود عروج نموده و آن آیات کبرای پروردگارش را مشاهده و حقایق اشیاء و نتایج اعمال برای او مجسم شده، ارواح انبیای عظام را ملاقات و با آنان گفتگو کرده است. ملائکه کرام را دیده و با آنان صحبت نموده است و آیاتی الهی دیده که جز با عبارات: عرش، حجب، سرادقات، تعبیر از آنها ممکن نبوده است. این است معنای معراج روحانی، ولی چون آقایان قائل به اصالت و جود مادی بوده و در عالم به غیر از خدا هیچ موجود مجردی را قائل نیستند و از سوی دیگر که کتاب و سنت در وصف امور غیر محسوس اوصافی را بر می شمارد که محسوس و مادی است مانند ملائکه و کرام و عرش و کرسی و اوج و قلم و حجب و سرادقات، ناگزیر شده این امور را حمل کنند بر اجسام مادی که محسوس آدمی واقع نمی شوند و احکام ماده را ندارند و نیز تمثیلاتی که در روایات در خصوص مقامات صالحین و معارج قرب آنان و بواطن صور معاصی از نتایج اعمال و امثال آن وارد شده بر نوعی از تشبیه و استعاره، حمل نموده، در نتیجه خود را به ورطه ی سفسطه انداخته اند.

بر این اساس معراج هم جسمانی بوده و هم روحانی و نمی توان آن را انکار نمود.

چکیده:

با توجه به اختلاف نظر های فراوان در زمینه معراج پیامبر این سیر بر اساس آیات قرآن در حالت بیداری و جسم وروح همراه باهم بوده اند .

                                                                                                                                                         ن. رادفر

بخش اعتقادات شیعه تبیان


فهرست منابع و مآخذ:

1-    تفسیر المیزان – علامه طباطبایی

2-    تفسیر نمونه – زیر نظر مکارم شیرازی

3-    معراج پیامبر – علیرضا زکی زاده

4-    معراج نامه – ابن سینا

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.