گونه‌های پرطرفدار فیلمسازی در ایران

در زیر ژانرهایی كه بخش اعظم آثار نمایشی ما را دربرمی گیرد به اختصار نام برده و توضیح داده می‌شود.

فیلم درام:

درام نام ژانری در سینماست كه در آن كاراكترهای فیلم در چارچوبی واقعی با مشكلات احساسی روبه‌رو می‌شوند به عنوان نمونه می‌توان از فیلم «جدایی نادر از سیمین» محصول 1389 نام برد. بسیاری از سریالهای تلویزیونی و خصوصا آثاری كه در گروه خانواده تهیه می‌شوند، در این ژانر و مشتقات آن قرار می‌گیرند.

بطور كلی فیلم‌های این ژانر را می توان بصورت زیر طبقه بندی كرد:

درام تراژیك، درام جنایی و حقوقی، درام رومانتیك (عاشقانه)، درام تاریخی: مانند احساس، ویسكونتی، 1945، درام سانتیمانتال: (احساساتی به شكلی اغراق آمیز)، درام روانشناختی: مانند carne، درام اجتماعی: مانند Notre vie, de Wyler، ملودرام: مانند de Douglas، كمدی دراماتیك: مانند ” de Pialat، درام پزشكی، درام مذهبی.

فیلم كمدی:

یكی از ژانرهای فیلم است كه در آن از طنز و شوخی استفاده شده است. اینگونه فیلم‌ها به استثنای كمدی سیاه معمولا پایان خوشی دارند. این گونه قدیمی ترین گونه فیلم‌ها شناخته می‌شود. كمدی بر خلاف دیگر ژانرها تكیه بر بازیگران و ستارگان فیلم دارد.

فیلم كمدی رومانتیك:

یكی از ژانرهای فیلم است كه زیرمجموعه ژانرهای كمدی و رومانتیك محسوب می‌شود. این گونه فیلم‌ها معمولا با دستآویز قرار دادن عشق و علاقه افراد و قرار دادن آن در موقعیت‌های طنز ایجادمی‌شود.

فیلم جنگی :

یكی از ژانرهای فیلم است كه در مورد موضوعات مربوط به جنگ ساخته می شود. این فیلم‌ها بیشتر مربوط به جنگهای ارتش ها توسط نیروی زمینی، نیروی هوایی و نیروی دریایی و گاه در مورد اسیران جنگی، عملیات مخفی نظامی و آموزش نظامی است. این فیلم‌ها زندگی روزمره نظامی و غیرنظامی افراددر زمان جنگ را به نمایش می‌كشد. این داستانها ممكن است خیالی، بر مبنای حقیقت تاریخی، زندگینامه‌ای و یا تاریخ متناوب باشد. سریال خاك سرخ، بهترین تابستان من و... سریالهای جنگی بسیار موفق ایرانی هستند كه با این‌كه در یك ژانر قرار گرفته‌اند، دو رویكرد متفاوت دارند”. اولی رویكرد رومانتیك و دومی رویكرد” طنز دارد

فیلم تاریخی:

یكی از ژانرهایی است كه به نشان دادن تاریخ پادشاهان، مردم، سرزمینها و بزرگان مذهبی و بزرگان علم و ادب می‌پردازدكه گاه این فیلم‌ها بر اساس مستندات تاریخی است و گاه می‌تواند خیالی و یا تركیبی از هر دو باشد. شاید بتوان گفت شاهكار این سریال امام علی ساخته داودمیرباقری شاهكار این ژانر در ایران است. كیف انگلیسی ضیاءالدین دری نیز یكی دیگر از سریالهای خوب تاریخی است.

فیلم رازگونه:

فیلم‌هایی كه عموما در آغاز حادثه‌ای رخ می‌دهد و بعد كارآگاه، پلیس، خبرنگار و یا شخصی به دنبال یافتن علت آن حادثه، چگونگی و عوامل دست اندركار آن حادثه برمی آیند و گاه خوددر معرض خطر قرار می‌گیرند. سریال سرنخ با بازی درخشان جهانبخش سلطانی یكی از آثار به یادماندنی این ژانر است.

فیلم ژانر وحشت:

فیلم رازآلود یا فیلم معمایی یكی از ژانرهای فیلم است كه زیرمجموعه فیلم جنایی محسوب می‌شود. این فیلم معمولا مجموعه‌ای از تلاشهای پلیس یا كارآگاهی را به نمایش درمی‌آورد كه برای روشن شدن و حل معمای یك جنایت مرموز در حال تحقیق و به دنبال سرنخ است.

گونه وحشت نام گونه‌ای در سینماست كه خیلی تحت تأثیر فیلم‌های اكسپرسیونیسم به استفاده از نورهای پُركنتراست می‌پردازد. فضاهای مرموز و مه آلود و همچنین نورپردازی با مایه‌های تیره از ویژگیهای دیگر این گونه ‌است. دلایل گرایش مخاطبان به این گونه و ژانر به شرح زیر است:

كنجكاوی: كنجكاوی نامعقول بشر در كشف ناشناخته‌ها و پی بردن به چیزهای فراتر از دنیای عینی و ملموس است.

فرافكنی: انسان خشم و فرا افكنی خود را جای عوامل ترس آفرین قرار داده و به هیجانی خوشاینددست می‌یابد.

تخلیه هیجانی:  ترس از خصوصیات فطری هر انسان است كه به علت نشناختن ذات خود نسبت به بازسازی عوامل خارجی برای تسكین خود است لذا با پرداختن و تماشای فیلم‌هایی از گونه وحشت نسبت به تخلیه خود اقدام می‌نماید؛ بزرگنمایی آنچه كه وجود نداردیا دسترس‌پذیر نیست به هر روی عامل ایجاد ترس است.

اختلالات روانی: در موارد حاد دلیل علاقه به فیلم‌های ترسناك می‌تواند به اختلالات سادیسم، جامعه ستیزی و مازوخیسم مربوط باشد.

سینمای روانشناختی وحشت در ایران با "شب بیست و نهم" گام نسبتا بلندی را در جهت القای روانشناختی ترس در مخاطب برداشت، گامی كه با تلاشهای ساموئل خاچیكیان ادامه پیدا كرداما به‌ دلیل ‌رغبت نداشتن فیلمسازان به اینگونه و مهمتر از آن، بیگانه بودن با دانش خاص وقوع این ژانر، ناكام ماند و در دهه 80 با انحراف مسیر به درام‌هایی كه چند صحنه به اصطلاح ترسناك را در خود جای داده بودند، حیات كم رمق خودرا ادامه داد.

فیلم فانتزی یا فیلم خیالپردازی:

یكی از ژانرهای فیلم است كه دارای تمی فانتزی است و در آن از جادو، وقایع فراطبیعی، موجودات افسانه‌ای و دنیاهای خیالی استفاده شده است. این ژانر شباهت‌هایی با ژانرهای علمی - تخیلی و وحشت دارد. البته تفاوت فیلم‌های فانتزی با فیلم‌های غیر رئال (سورئال) در منطق علت و معلولی است كه برای رویدادها و حوادث تعریف می شود. متاسفانه در این ژانر نیز فیلم‌های محدودو نه چندان موفقی ساخته شده است. سریال سمندون، دزد عروسكها و... می‌توانند در این ژانر قرار بگیرند.

فیلم اكشن:

یكی از ژانرهای فیلم است كه در آن یك یا چند قهرمان اصلی با مجموعه‌ای از درگیری‌های فیزیكی، رزمی و جنگی روبه‌رو می شوند. قهرمان اصلی فیلم برای پیروزی بایدبر دشمنان خودغلبه كند دوران رشد فیلم‌های ژانر اكشن بیشتر در دهه 70 میلادی بود. در طول تاریخ این ژانر، از بروس لی به عنوان اولین بازیگری كه باعث حركت و محبوبیت این ژانر شد، یاد می‌كنند.در ایران شاید بتوان همه فیلم‌هایی كه جمشیدهاشم پور در دهه‌های 60 و 70 بازی كرده است را در این ژانر و مشتقات آن قرار داد.

سینما و تلویزیون ایران از زمان پیدایی خودتاكنون بر ساخت تنها دو گونه سینمایی اصرار داشته است: ملودرام و كمدی. البته وقوع جنگ تحمیلی در ایران سبب شد تا نگاه سینماگران ما به این مقوله نیز معطوف شده و بدین ‌ترتیب ژانر دفاع ‌مقدس نیز شكل بگیرد اما محدودیت ژانر در ایران سبب تغییر ذائقه مخاطبان این سینما و حتی نسل فیلمساز ما نیز شده است به‌ گونه‌ای كه فیلمسازان ما نتوانسته‌ اند در پی تعهد به سه عامل فوق‌ الذكر، این نیاز به ژانرهای مختلف را در مخاطب ایرانی شكل دهند و آن جهت دهی خوبی كه مثلا در اواسط دهه هفتاد برای فیلم‌های دفاع مقدس یا اواسط دهه هشتاد برای سینمای كمدی به وجود آوردند را اینبار برای سینمای ژانر وحشت و فانتزی به وجود آورند.

سینما و تلویزیون ما نیاز به فیلمسازانی دارد كه با دانش خاص خوددر هر گونه ژانری، صرفا و تنها در آن گونه خاص فیلم بسازند.

همچون ابراهیم حاتمی كیا در ژانر جنگی، محمدرضا هنرمند در ژانر كمدی و افرادی مانندمرحوم ساموئل خاچیكیان و تا حدودی محمدعلی طالبی كه وفاداری خودرا به این ژانر وحشت نشان دادند.