با مد همرنگ جماعت شو!!
زندگی در یک اجتماع از کوچک گرفته تا گسترده از روستای مرزی گرفته تا یک کلان شهر بسیار بزرگ، از آسیا گرفته تا اروپا نوعی ویژگیها و البته خصیصههای خاص خود را میطلبد. پذیرش از سوی جامعهای که فرد در آن زندگی میکند یکی از فاکتورهای بسیار مهم برای ادامه حیات جمعی است که گاهی اوقات این پذیرش و همرنگی با جامعه منجر به پرت شدن از آن سوی بام میشود.
مد، واژهای است که برای برخیها حکم مجوز ورود، پذیرش و شاید هم یگانگی در جامعه می شود. افراد معتقدند که این مدگرایی نوعی ارضای تنوع طلبی است که ممکن است به شیوههای مختلف خود را نشان دهد، به راستی آیا این تنوع طلبی امری ذاتی است یا اینکه جامعه از ما این امر را میطلبد؟
به همین منظور تبیان با دکتر حامد محمدی کنگرانی، متخصص روانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران در خصوص تنوع طلبی در انسانها به گفتگو نشسته است.
وی از اجزای شخصیت هر انسان سخن میگوید و معتقد است که: «شخصیت هر انسانی از چند قسمت تشکیل شده که یکی از انها سرشت یا مزاج است که از طریق ارث و یا همان ژنتیک در فرد تبلور مییابد. این سرشت از لحاظ روان شناسی به چهار قسمت عمده از جمله خطر گریزی که به نسبت فرار از خطر تعیین میشود، سماجت در انجام عمل، تنوع طلبی و وابستگی به پاداش تقسیم میشود. در کنار این سرشت یا مزاج بحث تفکر و اراده در فرد نیز مطرح میشود.».
تنوع طلبی، میراث خانوادگی هر فرد
کنگرانی تنوع طلبی را خصوصیتی ژنتیکی دانست و گفت: «همانطور که گفته شد تنوع طلبی یکی از خصوصیات ژنتیکی هر انسان است و در همه افراد وجود دارد و بنا به خصوصیات ژنتیکی هر فرد این خصیصه قابل افزایش و یا کاهش است. با این حال باز هم متناسب با این خصوصیات فردی است که بحث کنترل آن به میان میآید.».
تقلید کورکورانه از جریانی مرتبط با بحث وابستگی به پاداش است به طوری که این وابستگی یعنی این که جامعه به چه میزان به من بازخورد میدهد. اگر وابستگی به پاداش در فردی زیاد باشد، هر چه جامعه بگوید، فرد از آن پیروی خواهد کرد و اگر این وابستگی کم باشد، شخص هر کاری را که بخواهد انجام میدهد که این مسئله هم به نفع فرد و جامعه نخواهد بود
وی ادامه میدهد: «تنوع طلبی در برخی از افراد و بر اساس خطر پذیری فردی، ممکن است منجر به این مسئله شود که هر چیز خطر زا را دنبال کند که این افراد تحت عنوان شخصیتهای ضد اجتماعی یاد میشوند به عنوان مثال افرادی که به دنبال مواد مخدر هستند نوعی آسیب زابودن را دنبال میکنند. اگر فرد بتواند بر اساس سایر خصوصیات تنوع طلبی را کنترل کند، این خصیصه تحول فردی در زندگی، شادابی و ایجاد اتفاقات جدید را رقم خواهد زد. تنوع طلبی در زمینههای مختلف ازجمله انواع لباسها و رابطهها و درس خواندن در رشتههای مختلف بروز میکند پس باید گفت که تنوع طلبی به عنوان یک خصیصه انسانی همیشه هم منفی نیست و بر اساس خصوصیات دیگر اگر کنترل شود باعث ارضای پیشرفت فردی هم میشود.».
کنگرانی در ادامه افزود: «هر فردی اگر با آموزشهایی که میبیند و با توجه به قدرت تحلیل مسائل فرهنگی جامعه، تنوع طلبی را از طریق اراده با محدودیتهای جامعه و هنجارها ی موجود هماهنگ و همساز می کند، اگر ببیند که ضرر این تنوع طلبی بیشتر است، مطمئناً آن را انجام نمیدهد.».
چشمهایی که به هنگام تقلید بسته میشوند
وی با انتقاد از تقلید کورکورانه در بحث مدگرایی افراطی گفت: «در پیروی از مد اگر تقلید کورکورانه صورت گیرد خلاقیت را از بین میبرند. با این حال نمیتوان گفت که هر مدی بد است و این هنجارهای جامعه هستند که میزان خوب و یا بد بودن جریانی را تعیین میکنند.
اگر فرد بتواند بر اساس سایر خصوصیات تنوع طلبی را کنترل کند، این خصیصه تحول فردی در زندگی، شادابی و ایجاد اتفاقات جدید را رقم خواهد زد
تقلید کورکورانه از جریانی مرتبط با بحث وابستگی به پاداش است به طوری که این وابستگی یعنی این که جامعه به چه میزان به من بازخورد میدهد. اگر وابستگی به پاداش در فردی زیاد باشد، هر چه جامعه بگوید، فرد از آن پیروی خواهد کرد و اگر این وابستگی کم باشد، شخص هر کاری را که بخواهد انجام میدهد که این مسئله هم به نفع فرد و جامعه نخواهد بود.»
این روانپزشک با متمایز دانستن وجدان جمعی و وابستگی به پاداش گفت: «این وابستگی به پاداش معادل وجدان جمعی نیست چرا که این وابستگی پاداشی است که جامعه به ما میدهد و در آن تایید جامعه بسیار مهم است. برای مثال کسب درآمد بیشتر و پول نوعی خواست جامعه است و این مسئله در حالی است که به عنوان وجدان جمعی توجه بیش از حد به مادیات امری تایید شده محسوب نمیشود.».
هنجار سازی، بهترین روش برای ارضای تنوع طلبی
وی در ادامه یادآور شد: «تقلید صرف و اینکه فرد در این راه افراط به خرج دهد، امری ناپسند است. بهترین روش ارضای نیاز تنوع طلبی است که بر اساس هنجارهای اجتماعی جامعه مد سازی شود. مد نیاز جهانی است با این حال فرهنگ سازی نوعی شخصیت سازی است و بر اساس خصوصیات فردی، افراد به دنبال تنوع طلبی میروند. اما نکتهی اساسی در خصوص پیروی از مد و ارضای تنوع طلبی این است که ما میگذاریم یک جوان از بچگی هر کاری که بخواهد را انجام دهد و هر لباسی را به تنش کند و بعد از اینکه به جوانی رسید به عنوان یک سد و یا مانع دست به اجبار در برابر رفتارهایش می زنیم.».
زیر ذره بین گذاشتن جوانان، نوش داروی بعد از مرگ است
این متخصص روانپزشکی با اشاره به اهمیت پایههای تربیتی در کودکان تصریح کرد: «هنجار سازی باید از ابتدا صورت گیرد به همین منظور باید از دوران کودکی روی یک فرد کار بشود نه این که بعد از 15 سالگی تازه به فکر اصلاح و تغییر یک نوجوان و یا جوان بیفتیم.».
وی در پایان خاطر نشان کرد: «متأسفانه با شیوهی خاص تربیتی و فراهم کردن هر چیز که کودک دلش میخواهد به نوعی تنوع طلبی را در بچهها افزایش میدهیم و این در حالی است که باید طوری رفتار کرد که فرد به جایی برسد که بتواند خودش بهترین راه را انتخاب کند و بر اساس اعتقادهای مذهبی و هنجارهای اجتماعی خود بهترین روش ارضای تنوع طلبی و پیروی از جریان درست را برگزیند.».
مصاحبه: مهدیه محمدی بخش اجتماعی تبیان