خودآگاهی ،ضروری برای ارتباط

مهارت های ارتباطی خوب مستلزم داشتن سطح بالایی از خودآگاهی می باشند.اگر فرد بداند که چه اثری روی دیگران می گذارد، آنگاه می تواند تصمیم بگیرد که آیا واقعاً همان ارتباطی است که او مایل به برقراری آن بوده است یا خیر؟

سه سبک اصلی برقراری ارتباط عبارتند از:

منفعلانه

در این سبک ارتباط فرد با عذرخواهی افراطی و کوچک انگاری خود تمامی افکار، احساس ها و حقوق شخصی خود را به نفع طرف مقابل نادیده می گیرد. در موقعیت های خشم برانگیز این افراد هرگاه موضوعی باعث تحریک هیجان خشم در آنها شود، هیچ عکس العملی نشان نمی دهند. این شیوه به هیچ وجه بهداشتی نیست. بسیاری از یافته های علمی دال بر این است که فرو خوردن دایمی خشم به عنوان تنها روش مواجه با موقعیت های خشم، پیامدهای روانی ناخوشایندی را به دنبال خواهد داشت.

پرخاشگرانه

در این سبک فرد با تهدید کردن، توهین آمیز برخورد کردن با دیگران ارتباط برقرار می کند و می خواهد از این راه به اهداف خود برسد. این افراد در برخورد با موقعیت های خشم برانگیز خشمگین می شوند. ولی تحقیقات به ما کمک می کند تا از این شیوه نیز صرف نظر کنیم. چرا که دائماً خشمگین بودن مثل فرو خوردن خشم سلامتی ما را در معرض خطر قرار می دهد. پرخاشگر بودن به معنی حمایت از خود به شیوه ای است که در آن به حقوق دیگران تجاوز می شود.

جرات مندانه(ابراز وجود)

دسته سوم افرادی هستند که بهترین و مناسب ترین برخورد را در مواجه با موقعیت های خشم برانگیز از خود نشان می دهند. جرات مندی توانایی ابراز خود و ابراز حقوق خود بدون تجاوز به حقوق دیگران است. رفتارقاطعانه(ابراز وجود) یعنی رفتاری که مستقیم، صادقانه و مناسب عقاید و احساسات باشد. جرات مندی رابطه صادقانه، باز و مستقیمی است که باعث گسترش وجود خویش و ابراز خویشتن می گردد. با چنین مهارتی قادر خواهید بود که مانع سوء استفاده دیگران شده و از تحمیل نظرات و خواسته های دیگران بر خود جلوگیری کنید. عمل به نحو جرات مندانه به فرد اجازه می دهد تا اعتماد به نفس را در خود حس کند و عموماً موجب برانگیختن حس احترام به دوستان و آشنایان می شود.

تفاوت ابراز وجود با رفتار منفعلانه این است که در ابراز وجود بر حق خود تاکید می شود و در فتار منفعلانه فرد از حق خود می گذرد.همچنین ابراز وجود با رفتار پرخاشگرانه این تفاوت را دارد که در پرخاشگری فرد فقط بر حق خود تاکید می ورزد و به حقوق دیگران تجاوز می کند.

اما در رفتار قاطعانه نه تنها بر حقوق خود، بلکه بر حق دیگران تجاوز نمی کند. جرات مندی امکان دستیابی به روابط صادقانه را افزایش می دهد و به فرد کمک می کند که درباره خود احساس بهتری داشته باشد و بر موفقیت های روزمره تسلط بیشتری بیابد.قاطع بودن به معنای این است که پای حقوق خود بایستیم و افکار و احساسات خود را به گونه ای مستقیم، صادقانه، متناسب با اوضاع و بدون اضطراب و نگرانی بیان کنیم. هنگامی که از خود قاطعیت نشان می دهیم، هم از حق خود نگذشته ایم هم احترام به دیگران را به جا آورده ایم.

یکی از دلایل رفتارهای غیر جرات مندانه عدم آشنایی با حقوق فردی است. به عبارت دیگر، تا وقتی که با حقوق خود آشنا نباشیم نمی توانیم از آن حقوق دفاع کنیم

فرد قبل از ابراز آزادانه نیازهای خود باید باور کند که از حق مشروع داشتن این نیازها برخوردار است:

** هر فردی حق دارد در مورد چگونگی هدایت زندگی خود تصمیم بگیرد. این حق پیگیری اهداف، آرزوهای شخصی و تعیین الویت های خاص او را شامل می شود.

** هر کسی حق دارد در روابط بین فردی مورد احترام قرار گیرد.

** هر فردی حق دارد به دیگران بگوید مایل است چگونه با او رفتار شود.

** هر کسی حق دارد زمانی که نیاز دارد تنها بماند.

** هر فردی حق دارد زندگی خود را به شیوه ای که خودش تعیین می کند تغییر و تحول دهد.

** هر فردی حق دارد که خودش را دوست بدارد، هرچند می داند کامل نیست و گاهی کارها را پایین تر از حد توانایی کامل خود انجام دهد.

فرآوری:آسیه ملک دار
بخش خانواده ایرانی تبیان

منابع:

1-مهارت رفتار جرات مندانه- دکتر فرشته موتابی- مهرداد کاظم زاده عطوفی

2- مجموعه کتاب های مهارت های زندگی- دکتر سید حمید آتش پور