طلای سرخ؛به‌نام ما به کام دیگران

حفظ مزیت نسبی برای محصولاتی که کشورمان در عرصه تولیدشان حرف اول را می‌زند، همواره یک دغدغه‌ بوده است. هرچند تا امروز در این زمینه چندان موفق عمل نشده است و ما در هر محصولی که در سطح دنیا برند ما محسوب می‌شود چندان موفق عمل نکرده‌ایم. زعفران، خاویار، پسته و... از جمله محصولاتی هستند که ایران در تولیدشان حرفی برای گفتن در سطح جهان دارد اما طی سالهای گذشته در حال از دست دادن مزیت نسبی در این محصولات هستیم. زعفران سالهاست از سوی ایران به شکل فله‌ای به دنیا صادر می‌شود و کشوری مثل اسپانیا با خرید آن و بسته‌بندی کردنش، آن را با نام خود به سایر کشورها با قیمتی بالاتر می‌فروشد.

نباید از نظر دور داشت که ایران با تولید سالانه بیش از 250 تن زعفران به ارزش بالغ بر 625 میلیارد تومان مقام نخست تولید و بازرگانی این محصول را به خود اختصاص داده است.

*اسپانیا رقیبی پردردسر

سالهای سال است که در کشور شکوه و شکایت از اینکه چرا زعفران ایران توسط اسپانیا و با نام این کشور به سایر کشورهای جهان فروخته می‌شود، وجود دارد، اما عملا هیچ اقدامی جهت وضعیت اسفباری که بر محصول زعفران ایران حاکم است صورت نمی‌گیرد. اگر بدانیم که بیش از 95 درصد از زعفران جهان در ایران تولید می‌شود اما ارزش افزوده این محصول نصیب کشورهایی نظیر اسپانیا که از بزرگترین و عمده‌ترین واردکنندگان زعفران ایران است، می‌شود دیگر به این راحتی از خیر زحماتی که برای تولید این محصول در ایران کشیده می‌شود نمی‌گذریم. نباید یادمان برود که برای تولید یک کیلوگرم زعفران خشک باید کشاورزان ساعت‌های متمادی 170 هزار دانه گل را از کلاله جدا و خشک کنند.

*تفاوت فاحش قیمت زعفران در ایران و اسپانیا

ایران زعفران را کیلویی 2000 دلار می‌فروشد و اسپانیا این محصول را پس از بسته‌بندی با برند خود کیلویی 4000 تا 5000 دلار در بازارهای جهانی می‌فروشد و این تفاوتی فاحش در قیمت محصولی که تمام زحمت تولیدش را کشاورز ایرانی می‌کشد و سرمایه‌های کشور برای آن صرف می‌شود اما در عمل سودش به جیب کسان دیگر می رود.

امسال هم برای زعفران سالی بود مثل سالهای دیگر و طلای سرخ کشورمان مظلومانه وارد بازار سایر کشورها شده و به فروش می‌رسد. بر اساس آخرین اعلام‌ها، طی سه ماهه امسال نیز صادرات زعفران ایران با رشد 323 درصدی به حدود 70 میلیون دلار رسید که در این میان اسپانیا با بیش از 10 میلیون دلار صادرات، بزرگترین بازار صادراتی زعفران ایران بوده است و پس از آن چین، امارات، ایتالیا، عربستان و هند از دیگر بازارهای اصلی زعفران ایران بوده‌اند.

*زعفران، از مزرعه تا بازار

75 هزار هکتار مزرعه کشت زعفران در استان‌های خراسان رضوی و جنوبی وجود دارد که سال گذشته بیش از 240 تن محصول از این سطح استحصال شد و با توجه به اینکه در پی استقبال و تقاضای خرید این محصول در بازارهای جهانی هر ساله بر میزان سطح زیر کشت افزوده می‌شود پیش‌بینی می‌شود امسال تولید زعفران به بیش از 250 تن برسد.

برای تولید 250 تن زعفران 25 میلیون تن گل زعفران در فاصله‌ای کوتاه بایستی از مزارع جمع‌آوری شود و طی شرایط خاصی کلاله‌های قرمز زعفران از آن جداسازی و در نهایت با دقت خشک شوند تا کیفیت و ویژگی‌های زعفران خوب را داشته باشد.

جمع‌آوری به موقع و نقل و انتقال صحیح، بهداشت محیط و و افراد و رعایت اصول در جداسازی و خشکاندن در شرایط مناسب مواردی هستند که در تولید محصولی سالم و با کیفیت اهمیت بسزایی دارند اما به گفته نایب رییس انجمن تولید‌کنندگان و صادر‌کنندگان زعفران خراسان جنوبی به دلیل نبود نیروی کار در روستاها گل زعفران به موقع از زمین برداشت نمی‌شود و پس از برداشت هم برای فرآوری و جداسازی کلاله گل کیلومترها از روستا به حاسیه شهرها می‌آید تا توسط نیروی کار موجود در شهرها فرآوری شود که در این شرایط نامطلوب و جابه‌جایی در مواردی تا یک سوم محصول به ضایعات تبدیل می‌شود.

با وجود افزایش سطح مزارع زعفران کشور میانگین برداشت این محصول یک کیلوگرم نسبت به دو دهه گذشته کاهش یافته و درحالی که در دو دهه قبل از هر هکتار مزرعه زعفران پنج کیلوگرم محصول برداشت می‌شد اما اکنون میزان برداشت به چهار کیلوگرم افت کرده است که در این میان آموزش و ترویج کشاورزان برای افزایش بهره‌وری بسیار ضروری است.

*قاچاق پیاز زعفران، مشکل جدیدی که گریبان این محصول را گرفت

چند سال پیش به مشکل صادرات فله‌ای زعفران، قاچاق پیاز آن هم افزوده شد. افغانستان با استفاده از قاچاق پیاز زعفران که توسط سودجویان به کشورش انجام شد قدمهای محکمی را در زمینه تولید این محصول برداشت تا جایی که بخشی از زمینهای کشت خشخاشش را به کشت زعفران اختصاص داد.

البته هرچند که این کشور نمی‌تواند رقیب ایران باشد اما به هر حال رقبای تولید را هر چند کوچک نباید نادیده گرفت و مهم‌تر از همه اینکه پیاز زعفران ایرانی ثروت بخش کشاورزی و کشاورزان است که جلوگیری از خروج این محصول را بر مسئولان امر ضروری می‌سازد.

با این اوصاف و با توجه به سودآوری بالای این محصول مسوولان اگر امسال هم فکری به حال این محصول نکنند باید یک سال دیگر هم به سود فراوان سایر کشورها از قبل تلاش و زحمت ایرانی تن داد.