تبیان، دستیار زندگی
لبنان یكی از مهم ترین و جدی ترین كشورها برای بررسی است كه نزدیك ترین رابطه را با جمهوری اسلامی و انقلاب اسلامی داشته است. جنبه ها و ابعاد تأثیر انقلاب اسلامی در لبنان چه بوده و چه روندی را پیموده است ؟
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

بازتاب انقلاب اسلامی در لبنان
آقای خامنه ای و. حزب الله

پیروزی انقلاب اسلامی ایران نشان داد كه اسلام با گذشت زمان،توسعه و مدرنیزاسیون در جوامع، اثرات و بازتاب های پایداری در سطوح منطقه ای ـ جهانی و بین المللی داشته است. قرآن و آیات آن در دنیای پس از انقلاب اسلامی، معنا و مفهوم جدیدی یافت. پیروزی انقلاب اسلامی موجب احیای افكار و اندیشه های اسلامی در سراسر جهان وافزایش روحیه و تقویت بنیادهای فكری گردید. به گونه ای كه از حالت تدافعی در آمده و حالت تهاجمی به خود گرفته است. لبنان یكی از مهم ترین و جدی ترین كشورها برای بررسی است كه نزدیك ترین رابطه را با جمهوری اسلامی و انقلاب اسلامی داشته است. جنبه ها و ابعاد تأثیر انقلاب اسلامی در لبنان چه بوده و چه روندی را پیموده است ؟ در واقع بیشترین و مؤثرترین تأثیر و بازتاب انقلاب اسلامی در لبنان بوده است و در سه بخش سیاست، اهداف و وسایل بیشترین همخوانی و نزدیكی را با انقلاب اسلامی در لبنان شاهدیم ؛ به گونه ای كه تغییرات در هر یك از این سه بخش در ایران تأثیرات قابل ملاحظه ای در صحنه سیاسی لبنان داشته است.

کشور لبنان

لبنان كشوری كوچك، با مساحتی حدود 10/230 كیلومتر مربع است. از طوایف و فرقه های بسیار متنوعی تشكیل شده كه در نتیجه سیاست آن را نیز تابع خود ساخته است و تأثیری اساسی بر مناسبات سیاسی گذاشته است. بر اساس سر شماری سال 1975 تركیب جمعیتی این كشور را 40 درصد مسیحی، 27 درصد شیعه، 26 درصد اهل تسنن و7 درصد دروز تشكیل می دهد. لبنان 17 فرقه رسمی دارد كه شامل 11فرقه مسیحی، پنج فرقه اسلامی، و یهودیان است. قانون اساسی در سال 1926 تدوین شده و تا كنون شش بار اصلاح شده است. بر اساس توافق قانون اساسی، ریاست جمهوری در دست مسیحیان مارونی،نخست وزیر سنی و رئیس مجلس شیعه است.

روابط ایران و لبنان پیش از پیروزی انقلاب اسلامی

در زمان حكومت صفویه و در حالی كه شیعیان لبنان تحت حكومت سنی مذهب و متعصب عثمانی قرار داشتند، عده ای از علمای جبل عامل به ایران آمدند. ایشان با استقبال صفویان مواجه شده و به همكاری متقابل با حكومت صفوی پرداختند. در دوران معاصر، باعزیمت امام موسی صدر (كه اصالتٹ لبنانی بود)، از حوزه علمیه قم به لبنان، رابطه تنگاتنگی میان شیعیان ایران و لبنان برقرار شد. در آن زمان شیعه ضعیف ترین قشر جامعه لبنان بود؛ به گونه ای كه بسیاری جوانان شیعه برای رهایی از این وضعیت، جذب احزاب چپ شده بودند.امام موسی صدر، با ایجاد مجلس اعلای شیعیان و اتحاد نسبی میان آنان، بر قدرت شیعیان در صحنه داخلی لبنان افزود. وی در سال 1972تشكیلاتی سیاسی به نام حركه للمحرومین را به وجود آورد و در سال 1975 شاخه نظامی آن را با عنوان افواج المقاومه اللبنانیه، با نام اختصاری امل تأسیس كرد. این نخستین بار در تاریخ لبنان است كه شیعه در چارچوب یك تشكیلات نظامی مستقل و غیر وابسته به دیگران، حضور خود را به اثبات می رساند.

در واقع بیشترین و مؤثرترین تأثیر و بازتاب انقلاب اسلامی در لبنان بوده است

انقلاب اسلامی و صحنه سیاسی لبنان

محمل تأثیر انقلاب اسلامی در لبنان به طور طبیعی شیعیان این كشورند. در زمان وقوع پیروزی انقلاب، سازمان امل، مهم ترین حزب شیعیان در عرصه سیاسی لبنان بود. انقلاب اسلامی در جریان امل نقشی دوگانه ایفا كرد. طبیعتا پیروزی انقلاب اسلامی ایران برای جنبش امل برانگیزاننده بود. چنان كه ریچارد نورتون می نویسد كه سقوط شاه ثابت كرد كه حكومتی نا مشروع را نباید تحمل كرد.

جنبش امل به مثابه جنبش شیعی موفق، از جریان پر شور فراهم شده از طریق انقلاب سود برد. به هر حال این جنبش كه جنبشی میانه رو و محافظه كار به حساب می آمد، نمی توانست حامل اندیشه های ایدئولوژیك و پرشور انقلاب اسلامی باشد، از این رو به سرعت دچار انشقاق و ریزش نیرو گردید. هنگامی كه (نبیه بری) رهبر جنبش امل،همزمان با اشغال لبنان توسط اسرائیل (1982)، در گردهمایی كمیته نجات ملی كه به دعوت الیاس سركیس، رئیس جمهور وقت لبنان شركت كرد، سید ابراهیم امین مسئول دفتر جنبش امل در تهران، بابرگزاری كنفرانسی مطبوعاتی به كمیته نجات ملی و شركت كنندگان درآن حمله كرد و آن را كمیته ای امریكایی نامید. سید حسین موسوی،جانشین رهبر جنبش امل نیز در این زمان به سوی منطقه بقاع به حركت در آمد و تأسیس جنبش امل اسلامی را در آنجا اعلام كرد كه بعدها به حزب الله پیوست.

سید عباس موسوی

در این میان مهم ترین جنبش (جنبش حزب الله) كه تبلور عینی انقلاب اسلامی در لبنان به شمار می آید. در حالی كه رهبران جنبش امل، علاقه چندانی به گفتمان و ایدئولوژی اسلام گرایی با قرائت انقلاب اسلامی لبنان نشان نمی دادند، جنبش حزب الله كه متشكل از اسلام گرایان مبارز بود، به پرشورترین و مطمئن ترین حامی اسلامگرایی تبدیل شد. حزب الله هنگام تأسیس، دربیانیه ای با عنوان (ما كه هستیم و هویت ما چیست ؟) به بروز این شاخصه پرداخته و می نویسد: ما فرزندان حزب الله هستیم كه خداوندطلیعه آن را در ایران به پیروزی رساند تا دوباره هسته اولیه دولت اسلامی را در جهان بر پا كند... ما در لبنان یك حزب تشكیلاتی بسته باچارچوب سیاسی گنگ نیستیم، بلكه امتی هستیم كه از طریق كمربنداعتقادی و سیاسی نیرومندی به نام اسلام، به مسلمانان سراسر جهان وابسته ایم).

محمل تأثیر انقلاب اسلامی در لبنان به طور طبیعی شیعیان این كشورند

خصیصه مشترك دوم انقلاب اسلامی و حزب الله، احیاگری است كه سید ابراهیم الامین، سخنگوی حزب الله در دهه هشتاد میلادی، آن راچنین معنا می كند: (صدور انقلاب، به معنای تسلط نظام ایران برملت های منطقه خاورمیانه نیست، بلكه به معنای تجدید حیات اسلامی منطقه است تا آنچه بر این ملت ها مسلط می شود، اسلام باشد).

ویژگی مشترك سوم عدم تأكید بر گرایشات فرقه ای است. با توجه به تأكید حزب الله بر بنیادها و عناصر شیعی، هیچ گونه تمایلات فرقه گرایانه در اهداف آن به چشم نمی آید، بلكه بیشتر بر امت جهانی اسلام تأكید دارد. ویژگی مشترك دیگر اجرای شریعت اسلامی است.حزب الله در بیانیه تأسیس خود می گوید: (فرهنگ ما بر منابع قرآن،سنت و سیره معصومان و احكام و فتاوای صادره از سوی فقیه مرجع تقلید ما استوار است).

پای فشاری بر عدم جدایی دین از سیاست، خصیصه مشترك دیگراست. سید حسن نصر الله در این باره و الگوگیری از ایران چنین می گوید: (اسلام برای ما دین مسجد و مدرسه و خیابان و دولت ونهادهای آن است. دین قادر به برپایی انقلاب و اقامه دولت است...همان گونه كه در ایران ثابت شد كه اسلام قادر است، در مشكل ترین شرایط و بدترین تهدیدها، انقلاب بر پا و دولت اقامه كند).

آقای خامنه ای و سید حسن نصرالله

دیگر باور مشترك اعتقاد به ولایت فقیه است. حزب الله همواره برپایبندی نظری و عملی به ولایت فقیه و رهبری مجتهد آگاه پای فشرده است كه ممیزه اصلی این جنبش، از دیگر جنبش های اسلامی منطقه ای نیز محسوب می گردد. دیدگاه حزب الله در این باره چنین است كه (در خصوص ولایت امر، ما خود را به ولایت مرجعیت رشیدی پایبند می دانیم. ولایت در فقیه جامع الشرایطی كه عدالت، اعلمیت،كفایت، آگاهی به مسائل روز، مدیریت، تقوی و سایر صفات لازم در اوتجلی یافته است).

حزب الله بر الگوگیری و پیوستگی با امام خمینی (ره) تأكید فراوان دارد. سید حسن نصر الله می گوید: (از نظر ما امام خمینی مرجع دینی،امام و رهبر به تمام معنای كلمه است. ایشان نماد و سمبل انقلاب علیه طاغوت ها، مستكبران و نظام های استبدادی است). سید ابراهیم الامین نیز می گوید: (ما در روند تصمیم گیری سیاسی تنها بر فقیه تكیه داریم. ما از فرامین امام پیروی كرده، به جغرافیا اعتقادی نداریم).

علی آقاجانی، انجمن مطالعات سیاسی (با تلخیص)