اهل سنت یا پیمان شکنان

در سال 1345 هجری قمری در شهر پیشاور پاکستان مجلس مناظره ای بین تنی چند از علمای اهل سنت و عالم برجسته شیعی سلطان الواعظین شیرازی برگزار گردید که طی آن شش نفر از تجار سرشناس و خوانین با نفوذ پاکستان از عقائد باطل خود دست برداشته و به ریسمان محکم الهی چنگ زدند. این نوشتار بخشی از این واقعه است .

حافظ: درسخنان خود گفتید نقض عهد یکی از گناهان بزرگ است و خدای متعال افراد ناقض پیمان را لعن فرموده است .اصحاب، کدام عهد را نقض کرده‌اند؟

واعظ: همان عهدی که رسو ل خدا به امر پروردگار در روز غدیر از آنها گرفت. تمام شیعه و اکثر سنی ها معترفند که پیامبر بزرگ اسلام در حجه الوداع در روز هجدهم ذی حجه سال دهم هجرت در محلی بنام غدیر خم قریب هفتاد هزار مسلمان را جمع نمود و خطبه ای بسیار طولانی برای آنها قرائت فرمود. در این خطبه آیاتی که در مورد علی (علیه السلام) نازل شده است را قرائت فرمود و همگان را به مقام قدس ولایت الهی امیرمۆمنان (علیه السلام) متوجه ساخته و فرمود: ای مردم، آیا من اولی به تصرف از شما در جان های شما نیستم؟ عرض کردند: چرا؛ فرمود: پس هر که من مولای اویم این علی مولای اوست سپس دست ها را به دعا برداشت و دوستان علی را دعا نموده و دشمنان او را نفرین فرمود. سپس بر طبق فرمان پیامبر اکرم، خیمه ای بر پا شد و امیرالمۆمنین (علیه السلام) در خیمه جلوس فرمود و تمامی مسلمانان یک به یک با آن حضرت بیعت نمودند. پیامبر اکرم (صلیّ الله علیه وآله وسلم) فرمود: با علی بیعت کنید چرا که من از جانب پروردگارم ماموریت دارم از شما برای علی (علیه السلام) بیعت بگیرم. جالب اینجاست که ابوبکر و عمر و عثمان و طلحه و زبیر جزء اولین افرادی بوده اند که در این روز با خلیفه بلافصل رسول خدا، امیرمۆمنان علی (علیه السلام) بیعت نمودند.

حافظ: چگونه می توان باور نمود که چنین امر مهمی اتفاق افتاده باشد و هیچ یک از علمای بزرگ آن را نقل نکرده باشند؟

واعظ: چه کسی گفته است که این واقعه را هیچ یک از علما نقل نکرده است؟ برای عالمی مثل شما که اهل کتاب و مطالعه هستید، چنین حرفی خیلی زشت است. بیش از سیصد نفر از بزرگان علمای خودتان 1 این حدیث را در کتاب هایشان آورده اند و حدود صد نفر از صحابه این حدیث را روایت کرده اند؛ حتی بعضی از اکابر علمای شما یک کتاب مستقل در این باب نوشته اند. بسیار عجیب تر آنکه این حدیث را خلیفه ی دوم عمر نیز نقل کرده است.

نواب: اگر ممکن است، روایت خلیفه را بیان کنید.

واعظ: او روایت کرده است: «رسول خدا علی را به عنوان بزرگ و پیشوای قوم نصب نمود و او را مولای همگان معرفی نمود؛ سپس برای دوستان او دعا و برای دشمنانش نفرین نمود. سپس عرض کرد: خدایا تو شاهد و گواه منی؛ در این هنگام جوان زیبارویی در کنار من بود. رو به من کرد و گفت: پیامبر عهد محکمی را منعقد کرد. این عهد را جز فرد منافق، هیچ کس نمی شکند. ای عمر! مواظب باش تو جزء افرادی که این عهد را نقض می کنند نباشی. پس من به رسول خدا عرض کردم: وقتی شما درباره ی علی سخن می گفتید، جوانی نزد من بود که چنین و چنان گفت.

رسول خدا فرمود: او از اولاد آدم نبود؛ بلکه جبرئیل بود که به این صورت جلوه گر شده بود تا آنچه را در مورد علی گفتم بر شما تاکید کند». 2 آیا سزاوار بود که چنین عهد و پیمان محکمی بعد از دو ماه زیر پا گذارده شود و به خاطر هوا و هوس، حق امام علی (علیه السلام) پایمال گردد و آتش به درب خانه اش برده شود و با شمشیر تهدید شود و با اکراه به بیعت با ابوبکر مجبور گردد.

حافظ: چرا به اصحاب رسول خدا توهین می کنید؟

واعظ: ابو حامد غزالی در کتاب سر العالمین می نویسد: «قول حق آن است که علی جانشین و خلیفه بلافصل رسول خدا (صلیّ الله علیه وآله وسلم)است زیرا صحت قضیه غدیر خم واضح است و هر اعتراضی لغو و بیهوده است. چه دلیلی بهتر از این است که عمر پس از تمام شدن سخنان پیامبر (صلیّ الله علیه وآله وسلم)، به علی کرم الله وجهه تبریک گفت. این نحوه تبریک گفتن نشانه ی تسلیم او در برابر خلافت علی کرم الله وجهه بوده است؛ اما نفس اماره بر آنان غالب شد و حب ریاست و جاه طلبی موجب گردید به قهقرا برگردند و احکام قرآن و فرامین رسول خدا (صلیّ الله علیه وآله وسلم) را به بازی بگیرند و دین را به دنیا بفروشند. اگر جز این بوده است؛ پس چرا در هنگام بیماری و وفات پیامبر، مانع نوشتن وصیت آن حضرت گردیدند 3.

آقایان محترم! اگر با دقت به بیانات این عالم بزرگ سنی گوش دهید حساب کار خود را خواهید کرد.

حافظ: شکی در اصل حدیث غدیر نیست اما نه به این اهمیت و آ ب و تابی که شما می فرمایید. کلمه ی مولا در این حدیث به آن معنایی که می فرمایید، نیست؛ بلکه به معنای ناصر و دوست است. پیامبر می خواست توصیه علی را به مردم کرده باشد که بعد از وی کسی او را اذیت نکند.

واعظ: این ادعای شما با مفهوم آیه ی 67 سوره مائده که در روز غدیر خم نازل شده است مطابقت نمی کند. در این آیه خداوند متعال می فرماید: (یا أیها الرسول بلغ ما أنزل إلیک من ربک وإن لم تفعل فما بلغت رسالته والله یعصمک من الناس).4

حافظ: چه کسی گفته است که این آیه مربوط به روز غدیر و برای این امر نازل شده است؟

واعظ: حدود سی نفر از بزرگان شما از جمله جلال الدین سیوطی 5 نزول این آیه را در شأن امیرالمومنین (علیه السلام) و در روز غدیر خم دانسته اند. حتی قاض ی روزبهان با وجود عناد و تعصبی که دارد، نوشته است: «وقتی  این آیه نازل شد رسول خدا (صلیّ الله علیه وآله وسلم) دست علی را گرفت و فرمود: « من کنت مولاه فهذا علی مولاه» مفهوم این آیه می فهماند که امر مهمی در جریان بوده است که این همه تأکید و تهدید در کلام پروردگار بیان شده است. علاوه بر این، توجه به آیه 3 سوره ی مائده که می فرماید: (الیوم أکملت لکم دینکم وأتممت علیکم نعمتی ورضیت لکم الإسلام دیناً)6 روشن می کند که جریان مهمی در روز غدیر رخ داده است و طوری که شما می فرمایید نبوده است.

حافظ: آیه 3 سوره مائده در روز عرفه نازل شده است نه در روز غدیر.

واعظ: بله! بعضی از دانشمندان شما نزول این آیه را مختص روز عرفه دانسته اند؛ اما عدّه ی بسیاری از معاریف شما همچون امام احمد بن حنبل و اما م اسکافی آنرا مختص روز غدیر می دانند. سبط بن جوزی گفته است 7که ممکن است این آیه دو بار نازل شده باشد، یک بار در روز غدیر و یک بار در روز عرفه. پس از نزول این آیه، پیامبر (صلیّ الله علیه وآله وسلم) بسیار مسرور شد و خطاب به مردم فرمود: «خداوند بزرگ دین را کامل و نعمت را تمام نمود و به رسالت من و ولایت علی راضی شد» 8 هیچ معنا ندارد که رسول خدا (صلیّ الله علیه وآله وسلم) آن جمعیت عظیم را در آن هوای گرم و داغ عربستان در محلی بی آب و علف سه روز معطل کند و تمامی افرادی که جلوتر رفته اند را برگرداند و خطبه ای بلند و بالا انشاء فرماید فقط به خاطر اینکه بگوید: علی را دوست داشته باشید و او را اذیت نکنید و بعد از آن خداوند متعال آیه اکمال دین و اتمام نعمت را نازل فرماید. انسان زرنگ و فهیم وقتی به این جریان دقیق می شود، به خوبی می فهمد که یقیناً موضوع بسیار مهمی در کار بوده است.

حافظ: ممکن است بعید به نظر برسد، اما مسلماً دلیلی بر بطلان مطلبی که من عرض کردم نمی تواند باشد.

واعظ: مسئله ای نیست! گفتار سبط بن جوزی را عرض می کنم تا شاید آن را به عنوان دلیل قبول بفرمایید. او می نویسد: «جمله ی ألست أولی بالمۆمنین من أنفسهم که در ابتدای کلام پیامبر آمده است، ثابت می کند که کلمه ی مولی در حدیث غدیر به معنای اولی بالتّصرف است».  9

حافظ ابوالفرج اصفهانی از رسول خدا (صلیّ الله علیه وآله وسلم) نقل کرده است که: «هر که من ولیّ و اولی بالتّصرف او هستم، علی نیز ولی و اولی بالتّصرف اوست».

محمد بن طلحه شافعی می نویسد: «حدیث غدیر از اسرار آیه ی مباهله می باشد زیرا خداوند متعال در آیه ی مباهله، علی (علیه السلام) را به منزله ی نفس پیامبر (صلیّ الله علیه وآله وسلم) خوانده و بین نفس رسول خدا و علی جمع نموده است» 10

احمد بن حنبل در مسند خود احتجاج امیرمۆمنان پیرامون خلافت و امامت را بیان می دارد و نقل می کند که آن حضرت در رحبه کوفه در مقابل مردم ایستاد و فرمود: «شما را به خدا سوگند! هر که در غدیر خم از رسول خدا به گوش خود درباره ی من چیزی شنیده است، برخیزد و گواهی دهد. سی نفر از اصحاب برخاستند و گفتند: ما در روز غدیر خم دیدیم که رسول خدا (صلیّ الله علیه وآله وسلم) دست تو را گرفت و به جمعیت فرمود: آیا می دانید که من سزاوارتر به مۆمنان از خود آنها هستم؟ مردم گفتند: آری؛ پیامبر فرمود: هر که من مولای اویم، این علی مولای اوست». 11

جالب اینجاست که حسان بن ثابت نیز در زمینه جریان غدیر در حضور پیامبر اشعاری را سرود و مورد تشویق رسول خدا قرار گرفت. مروی است که پیامبر پس از شنیدن اشعار او، به وی فرمود: «ای حسان! مادامی که با کلام خود، اهل بیت مرا یاری کنی مۆید به روح القدس می باشی». حسان در ضمن این اشعار از قول رسول خدا (صلیّ الله علیه وآله وسلم) می گوید: «ای علی! همانا من راضی شدم که بعد از من تو هادی و امام بر خلق باشی». 12 حال انصاف دهید که اگر منظور پیامبر از کلمه ی مولا غیر از امام و هادی باشد، آیا نمی بایست پیامبر به حسان می فرمود که تو اشتباه می کنی و منظور من از مولا دوست بوده است نه هادی و امام بر خلق؟! تصور می کنم این مقدار استدلال برای اثبات موضوع کافی باشد. حال به مسئله ی دیگری می پردازیم. صحبت بر سر این بود که اصحاب نقض عهد کردند. ما می گوییم: ولو اینکه مولی به معنای دوست باشد، باز هم اصحاب شرط دوستی را با آن حضرت وفا نکردند و نهایت دشمنی را نسبت به آن سرور اعمال داشتند.

حافظ: چرا تحریک احساسات می کنید؟ چرا می گویید اصحاب حد اعلای دشمنی را با علی کرم الله وجهه نمودند؟

واعظ: من شماره می کنم، شما داوری کنید: آتش زدن درب خانه، آزردن همسر و فرزندان، کشتن محسن، تهدید به قتل، ناسزا گویی و اهانت، ریسمان به گردن افکندن و به جبر سوی مسجد کشاندن!! آیا به نظر شما کافی نیست؟! انشاءالله ما در محکمه ی الهی تمامی شما علما را به پای میز محاکمه می کشانیم و داد خود را طلب می کنیم تا تقاص ظلم هایی که در حق ما شده است را در محضر رب متعال از شما بگیریم.

ادامه این مناظره در سلسله مقالاتی، طی روزهای آینده به شما دوست عزیز تقدیم می شود. امیدواریم این همراهی زمینه شناخت مذهب حق و گروه رستگاران را فراهم کند .

پی نوشت ها:

1- صحیح مسلم؛ 4/1873 ح 36 کتاب فضائل الصحابه باب 4؛ و بخاری در تاریخ کبیر 3751 ترجمه 1191؛ و ترمذی در سنن ص 978 ح 3722 کتاب المناقب؛ و ابن عقده در الولایه ص 2067 ذیل روایات ابوهریره؛ و احمد در مسند 4/281 حدیث براء بن عازب؛ و نیز در 4/371 حدیث زبد بن ارقم

2- موده القربی، میر سید علی همدانی، موده5 با استفاده از ینابیع الموده 2/284 ح 811 باب 56

3- سرالعالمین؛ غزالی ص 21- 22 باب فی المقاله الرابعه فی ترتیب الخلافه

4- ای پیامبر آنچه از خدا بر تو نازل شد را به خلق برسان و الا ادای وظیفه نکرده ای و خدا تو را از شر مردم محفوظ خواهد داشت.

5- در المنثور، سیوطی 2/528 ذیل آیه 67 مائده؛ و فخر رازی در تفسیر کبیر 12/49 و شوکانی در فتح القدیر 2/60

6- امروز برای شما دین تان را کامل کردم و نعمت خود را بر شما تمام کردم و برای شما به دین اسلام راضی شدم.

7- تذکره الخواص، سبط بن جوزی ص 37 ذیل قوله من کنت مولاه فعلی مولاه

8- در المنثور، سیوطی  2/458- 457

9- تذکره الخواص، سبط ابن جوزی، ص 38

10- مطالب السوول، محمد بن طلحه شافعی، فصل 5، باب 1، ص 79 – 80

11- مسند، احمد بن حنبل، ج1، ص 119

12- تذکره الخواص، سبط ابن جوزی، ص 39

منبع:

شهابی در شب ، دکتر ضیاء توحیدی، ص 105 – 111