مسخره کردن واژ‌های فرهنگستان؟

عملکرد فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی از زبان مدرسان و ادیبان

عملکرد فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی با همه تلاش های صورت گرفته ، همچنان مورد انتقاد بسیاری از اساتید زبان فارسی است. در این گزارش دیدگاه چند نفر از استادان درباره کیفیت این فرهنگستان را مرور می کنیم.

بتول واعظ: مردم برخی واژ‌های مصوب فرهنگستان را مسخره می‌کنند

بتول واعظ، مدرس دانشگاه علامه طباطبایی، درباره عملکرد فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی در برابرسازی برای واژگان بیگانه گفت: فرهنگستان در چند سال اخیر از نظر معادل‌سازی برای واژگان بیگانه خوب عمل کرده است. اما در این میان دو مسأله وجود دارد؛ یکی این‌که برخی از واژگان بیگانه قدیمی هستند و دیگر جایگزین کردن واژگان جدید برای آن‌ها کار دشواری است، از سوی دیگر، این‌گونه برابرها از آن‌جا که خوب انتخاب نشده‌اند، در میان مردم جا نمی‌افتند. مردم ما نه تنها این واژگان را به کار نمی‌گیرند، بلکه آن‌ها را مسخره هم می‌کنند.

واعظ درباره ویژگی‌هایی که معادل‌های فارسی واژگان بیگانه باید داشته باشند، گفت: معادلی که برای واژگان بیگانه انتخاب می‌شود، باید عالمانه باشد. لازم نیست واژه دقیقا معنی‌گذاری شود. باید با دستور زبان ما جور دربیاید و زیبا باشد. برابری چون «یارانه» از نظر دستوری قابل قبول نیست.

واعظ درباره اعضای فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی گفت: اعضای فرهنگستان از هیأت علمی‌های دانشگاه‌ها و ادیبان بزرگی تشکیل شده‌اند. اما شاید یک بازنگری در این اعضا لازم باشد، زیرا معادل‌یابی برای واژه‌های تخصصی کاری دشوار است. البته در فرهنگستان چندین جزوه و کتاب منتشر شده است و ما آن‌ها را در کتاب‌های نگارش استفاده می‌کنیم، اما لازم است در کنار این چهره‌های قدیمی، بسیاری از چهره‌های جوان هم حضور داشته باشند و فعالیت کنند.

سهیلا صلاحی‌مقدم: فرهنگستان زبان کمی تنبل‌ است

این مدرس زبان و ادبیات فارسی دانشگاه الزهرا (س) درباره عملکرد فرهنگستان زبان و ادب فارسی در برابرسازی برای واژگان بیگانه گفت: از آن‌جا که زبان‌شناسان و استادان برجسته‌ی ادبیات همچون دکتر صادقی، دکتر دبیرمقدم‌ و دیگران در فرهنگستان حضور دارند و آقای حداد عادل هم آن‌ها را جهت می‌دهد، نمی‌شود کار آن‌ها بد باشد. اما از نظر من، باید فعالیت‌های فرهنگستان سرعت بیش‌تری به خود بگیرد و از این کندی درآید.

بخش بزرگی از مشکل ما در زمینه استفاده از واژگان بیگانه‌ای که به کشور وارد می‌شود، مشکلات فرهنگی است. ما الآن در کشور فرهنگی را داریم که باید تصحیح شود. چرا ما باید عدد را به صورت لاتین در سردر مغازه‌ها و تابلو‌ها بنویسیم؟ چرا باید بر روی تابلوهای فروشگاه‌ها معادل انگلیسی عنوان فروشگاه نوشته شود؟ نوشتن برابر لاتین عنوان مغازه‌ها، معنایی ندارد. متأسفانه این یک کمبود فرهنگی است.

صلاحی‌مقدم همچنین بیان کرد: در برخی از موارد در واژه‌های ساخته‌شده از سوی فرهنگستان، خلاقیت دیده می‌شود و گاهی این خلاقیت‌ها نیست.

او همچنین درباره اعضای فرهنگستان زبان و ادب فارسی گفت: فرهنگستان اعضای بسیار فرهیخته‌ای دارد. اما یکی از مشکلات آن که سستی را در فرهنگستان پدید آورده، سن بالای اعضای آن است. باید از نخبگان جوان و افرادی که دکترای ادبیات و زبان‌شناسی دارند، بهره گرفته شود، اما باید از جوانانی استفاده کرد که امتحان خودشان را پس داده باشند و خلاق باشند و نه این‌که با پارتی‌بازی برخی به فرهنگستان راه پیدا کنند.

حسن ذوالفقاری: واژه‌های عمومی‌شده را نمی‌توان از مردم پس گرفت

مدیرگروه آموزش ادبیات فارسی فرهنگستان زبان و ادب فارسی با اشاره به سرعت ورود واژگان بیگانه، عنوان کرد: سرعت ورود واژگان بیگانه بسیار زیاد است و واژه‌های مختلف بخصوص در حوزه علم و فناوری، به سرعت وارد جامعه می‌شود و فرهنگستان هم به هر حال با وجود آن‌که تمام توان خودش را به کار می‌گیرد، باز هم نمی‌تواند همه این واژگان را معادل‌سازی کند.

او ادامه داد: البته یک سازوکار درست و مناسب هم وجود ندارد که قبل از همه‌گیر شدن واژه‌ها، آن‌ها برابرسازی شوند؛ چون جامعه علمی به دلیل نیاز سریع از این واژه‌ها استفاده می‌کند و رسانه‌ها نیز این واژگان را به کار می‌گیرند.

مدیرگروه آموزش ادبیات فارسی فرهنگستان زبان و ادب فارسی همچنین عنوان کرد: فرهنگستان بعد از سه سال از برابرسازی یک واژه، آن را بازنگری می‌کند و بازخورد آن در جامعه را بررسی می‌کند؛ زیرا ممکن است واژه بهتری به جای آن ایجاد شود و جایگزین مناسب‌تری برای آن باشد که بعد از این واژه مصوب می‌شود.

این پژوهشگر درباره برخورد با واژه‌های بیگانه در کشور گفت: بعضی‌ها دوست دارند برابر واژه‌های بیگانه را استفاده کنند. اما از این معادل‌سازی‌ها اطلاعی ندارند. برخی نیز لزوم استفاده از این واژه‌ها را احساس نمی‌کنند؛ زیرا فرهنگ استفاده از برابر‌ها جا نیفتاده است و ضرورت حیاتی و هویتی و تعصبی این واژه‌ها احساس نشده‌ است. برخی نیز در مقابل این واژه‌ها جبهه می‌گیرند و فکر می‌کنند که ما چرا نباید واژه‌های بیگانه را که در جهان استفاده می‌شوند، استفاده کنیم. این دیدگاه‌ها در کنار هم وجود دارد و راه همگانی کردن واژه‌ها الزام و بخش‌نامه نیست؛ فرهنگ‌سازی است. رسانه‌ها نیز می‌توانند در این زمینه کمک کنند؛ بنابراین تنها وظیفه فرهنگستان نیست که واژه‌ها را در بین عموم همگانی کند؛ زیرا فرهنگستان نمی‌تواند در مقابل حجم سریع واژه‌ها مقاومت کند. دانشگاه‌ها و صدا و سیما باید برای‌شان ورود واژه‌های بیگانه مسأله باشد و در زمینه واژه‌سازی فعالیت کنند. گاه حتا واژه‌هایی که خود مردم برای واژه‌های بیگانه می‌سازند، بسیار خوب و مناسب است.

او در ادامه تأکید کرد: از همه مهم‌تر این است که باید این نگرش و دید مثبت نسبت به معادل‌سازی در مردم باشد و مردم باید احساس کنند زبان ملی‌شان را حفظ کنند.

او همچنین درباره اعضای فرهنگستان زبان و ادب فارسی گفت: در میان اعضای فرهنگستان چهره‌های نخبه و شاخصی وجود دارند. اما شاید جای برخی از اشخاص خالی باشد. ولی این خالی بودن از آن‌جاست که فرهنگستان دعوت‌هایی را انجام داده؛ اما برخی ترجیح می‌دهند کارهای‌شان را به صورت شخصی انجام دهند.

در کنار متخصصان و نخبگان پیشکسوت باید تکیه بر استفاده از نیروهای جوان اهل دانش باشد. جوان‌گرایی فرهنگستان را جوان می‌کند.