مادربزرگهای بیدفاع!!

پیرزن نشسته بود توی صف نان و از درد، اشك توی چشمش حلقه زده بود. كمرش را گرفته بود و دولا مانده بود. گفتم شما برو روی نیمكت آن مغازه بنشین وقتی نوبتت شد صدایت میكنم. خوشحال شد و دعایم كرد. وقتی نوبتش شد و 5 تا نان گرفت دانستم كه نان را برای خودش تنها نمیخواهد. پرسیدم مادر جان مگر كسی در خانه نیست كه تو آمدهای صبح به این زودی نان بخری؟
گفت: همه خوابند. من صبح زود بیدار میشوم و پسرم میگوید دستكم نان بخر كه تو هم یك كاری كرده باشی....
خانم مسنی كه سر كوچه مینشیند نه دستش را دراز میكند و نه چیزی میگوید. فقط چادر را روی صورتش محكم میگیرد كه كسی نشناسدش. از او میپرسم: مادر جان كسی را نداری؟ در حالی كه محكمتر صورتش را میپوشاند میگوید: چرا ! پسرم هست. او كار آزاد دارد اما خیلی خسیس است. من تحت درمان هستم و پولش را نمیدهد. میگوید: به خرج افتادهای. مثل ماشین كهنه، اما نمیشود عوضت كرد. خودت باید خرج خودت را در بیاوری. من نمیتوانم!!!
حرفهای او دلم را میشكند. وقتی اینجا مینشینم از پول دواهایم هم بیشتر درمیآورم. رویم را میگیرم كه آشناها مرا نشناسند. مردم خیلی كمك میكنند. لابد یاد مادر و مادربزرگهای خودشان میافتند یا پیری خودشان را به یاد میآورند. با پولم برای خودم میوه و دوا میخرم. حتی گاهی به نوههایم هم پول توجیبی میدهم و خوشحال میشوند. آنها مرا خیلی دوست دارند اما پسرم... چه بگویم. نفرینش هم نمیتوانم بكنم...
نتایج پژوهشهای میدانی به عمل آمده نشان میدهد از دید سالمندان سوءرفتار توسط اعضای خانواده عبارت است از تحمیل درد و رنج نسبت به شخص سالمند از سوی اعضای خانواده كه ممكن است از طریق ارتكاب عملی آزاردهنده یا ترك عملی ضروری به صورت عمدی یا غیرعمدی در یك یا چندین مرتبه در منزل سالمند یا اعضای خانواده رخ دهد.
سوءرفتار با سالمند از سوی اعضای خانواده یكی از اشكال خشونت خانگی است كه سلامت و كیفیت زندگی شخص سالمند را به مخاطره انداخته و برای او شرایطی رنجآور ایجاد میكند. معمولا معضل سوءرفتار با سالمندان، در محدودهای دور از دسترس، از مشاهده و بررسی پنهان میماند. سازمان جهانی بهداشت میزان سوءرفتار با سالمندان در منزل را 4 تا 6 درصد تخمین میزند.
در ایران چه میگذرد
تحقیق كشوری درخصوص سالمندان درسال 1377 نیز نشان میدهد كه به ترتیب 10 و 8 درصد از زنان و مردان سالمند ایرانی، نیازمند حل مشكل تضادهای خانوادگی بودهاند.
مطالعات انجام شده در مورد سوءرفتار نسبت به سالمندان در ایران، بسیار محدود است. بررسیهای دقیق نشان دادهاند كه نرخ سالمندآزاری در تمامی فرهنگها كمتر از حد واقعی گزارش میشود. به عبارت دیگر رقم سیاه بزهكاری در مورد سوءرفتار با سالمندان بسیار بالاست، به طوری كه تنها یك مورد از هر 10 مورد سوءرفتار گزارش میشود، كه به عقیده متخصصان فقط نوك كوه یخ را نشان میدهد. سوءرفتار نسبت به سالمندان، پدیدهای روانی ـ اجتماعی ـ زیستی است كه به زمینه فرهنگی وابسته است.
سالمندی در مورد دلخوریهای خود از فرزندش میگوید: باید منتظر بشم كه پسرم از من بپرسه پول داری یا نه؟ من هیچ موقع روم نمیشه دستم را جلوی پسرام دراز كنم.
یك وقت میگم میخوام برم دكتر، از من میپرسه پول داری؟ میگم نه،10 تومان پول از جیبش درمیاره، میذاره كف دستم. آنقدر خجالت میكشم، دلم میخواد زمین دهن باز كنه، مرا ببلعه. بچههای من كه میدونن مادرشون حقوقی نداره، پول خرج دوا و درمون، خورد و خوراك نداره... حقه كه با این خفت به من پول بدن...

فقدان زندگی آبرومندانه و در شأن افراد سالمند از جمله بدرفتاریهایی است كه در مورد سالمندان اعمال میشود.
اشكال سوءرفتار نسبت به سالمند در متن فرهنگ، نظام ارزشی، محیط زندگی سالمندان و اعضای خانواده آنها بازتاب مییابد.
ضعف بیشتر، ظلم بیشتر
بنابر تحقیقات انجام شده هرچه سالمندان وابستگی عملكردی بالاتری داشته و ناتوانتر شده باشند سوءرفتار روانشناختی بیشتری را تجربه میكنند.
هنگامی كه وضعیت بستری مجدد به عنوان تنها عامل تعیین وجود شواهد سوءرفتار بررسی شده است تفاوت میان این افراد و كسانی كه بستری مجدد نشده بودند، زیاد بود.
میشود گفت هرچقدر خانواده مشكلات بیشتری را برای سلامت سالمند خود متحمل میشود تحمل كمتری دارد و با صرف هزینه وقت و انرژی بیشتر برای سالمند بیمار احتمال سوءرفتار خانواده افزایش مییابد.
مادربزرگهای بیدفاع
چالش اصلی و عمده بهداشت در قرن بیست و یكم « زندگی كردن با كیفیت برتر » است. با توجه به مسأله بهبود كیفیت زندگی، ایجاد رفاه و تندرستی و پیشگیری از سوء رفتار نسبت به سالمندان بسیار ضروری است.
این در حالی است كه زنان سالمند به مراتب نسبت به مردان سالمند وضع بدتری را تجربه میكنند و بیشتر در معرض سوءرفتار قرار میگیرند.
در یك پژوهش در آمریكا آشكار شده است كه 48 درصد زنان سالمند 70 تا 75 سال كه اكثریت آنان بیوه بودند با سوءرفتار مواجه شدهاند.
بنابراین نیاز است توجه خاصی به این قشر از زنان سالمند شود تا از سوءرفتار نسبت به آنان جلوگیری به عمل آید. معمولا همسایگان از منابع مهم حمایتی به شمار میآیند.
خانوادههایی كه از منابع حمایتی استفاده نمینمایند یا از سیستم حمایتی ضعیفی برخوردارند، بیش از سایر خانوادهها در معرض سوءرفتار قرار دارند.
بی توجهی به سالمندان الگوی بد رفتاری فرزندان با والدین است
یك متخصص علوم رفتاری می گوید: بی توجهی به سالمندان الگوی بدرفتاری فرزندان با والدین است و فرزندان در روند رشد خود رفتار پدر و مادر خود را با سالمندان آموخته و آن را می آموزند.
مجید ابهری در ادامه می افزاید: در دو دهه اخیر بدرفتاری با سالمندان در قالب سپردن آنها به خانه های سالمندان و جداسازی آنها از كانون خانواده باعث شده تا این گروه دچار افسردگی شوند و در پایان عمر خود دچار ناراحتی روحی، روانی و اضطراب شوند.
این متخصص علوم رفتاری با بیان اینكه پدران و مادرانی كه سلامت و جوانی خود را هزینه رشد فرزندان قرار داده اند به هنگام كهنسالی و ناتوانی مورد بی توجهی فرزندان قرار می گیرند، بیان می كند: احترام به والدین و سالمندان از دستورات اسلام است و باید به این نكته توجه داشت كه سالمندی جایگاهی است كه خود ما نیز چندی دیگر به آن خواهیم رسید.
ابهری ادامه می دهد: شاد كردن و روحیه بخشیدن به سالمندان نه تنها باعث بركت خانه می شود بلكه فرزندان ما را نیز مورد آموزش قرار می دهد تا با سالمندان رفتار درستی داشته باشند.
وی خاطرنشان می كند: سالمندان یكی از گروه های آسیب پذیر جامعه بوده كه از لحاظ اجتماعی، بهداشتی و تغذیه ای باید مورد توجه قرار گیرند و با توجه به پیشرفتهای علم پزشكی و كاهش مرگ و میر و افزایش امید به زندگی و تغییراتی كه در هرم جمعیتی كشورمان به وجود آمده، تعداد سالمندان كشور روند افزایشی داشته كه این امر لزوم توجه بیشتر خانواده ها و جامعه را به سالمندان می طلبد.
این مهم باید مورد توجه مسوولان امر قرار گیرد و تمهیداتی در جهت ایجاد سیستم حمایتی خانوادهها بیندیشند.
فرآوری: نسرین صفری
بخش خانواده ایرانی تبیان
منابع:جام جم آنلاین/روزنامه مردم مشهد(شهر آرا)
مطالب مرتبط:
