تبیان، دستیار زندگی
در سیستم آموزشی حوزه یک طلبه بعد از تحصیل علم یا کتابی خاص، در صورت توانایی می تواند آن را تدریس کند.
عکس نویسنده
عکس نویسنده
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

تدریس ضمن تحصیل و تهذیب نفس

طلاب

در سیستم آموزشی حوزه یک طلبه بعد از تحصیل علم یا کتابی خاص، در صورت توانایی می تواند آن را تدریس کند.

بررسی سیستم آموزشی حوزه (قسمت پنجم)

در این قسمت به دو امتیاز دیگر از امتیازات سیستم آموزشی حوزه اشاره خواهیم کرد؛

9 - تدریس در ضمن تحصیل.

در سیستم آموزشی حوزه یک طلبه بعد از تحصیل علم یا کتابی خاص، در صورت توانایی می تواند آن را تدریس کند.

مباحثه درس موجب ماندگاری آن درس است و تدریس آن ماندگاری را بسیار بالا می برد. به عبارت دیگر فرد با تدریس آنچه خوانده، دیگر آن را فراموش نمی کند.

در حوزه هنگام تحصیل می توانید تدریس هم داشته باشید و نیاز به فارغ التحصیلی نیست. از یک شاگرد تا هزاران شاگرد را می توانید داشته باشید و همین امر موجب شده که یکی از بهترین سیستم های آموزشی شکل بگیرد.

در سیستم های آموزشی دیگر چنین نیست. به عنوان مثال یک دانشجو نمی تواند قبل از فارغ التحصیلی و کسب مدارج علمی بالاتر در سطح پایین تر تدریس کنند. اما در حوزه طلبه ای که فقط سال اول را به پایان رسانده می تواند به تدریس آنچه خوانده بپردازد.

چنین سیستم آموزشی پویا خواهد بود و به علت انگیزه تدریس، بهترین محصل ها را در خود جای داده است.

10 - وجود رابطه ارشاد معنوی و علمی بین استاد و شاگرد .

با نگاهی به تاریخ حوزه ها در می یابیم که تهذیب نفس، اصلی مسلم در حوزه ها بوده و هست. مقام معظم رهبری به مطالبه از این واقعیت پرداخته می فرمایند: « مسئله تهذیب اخلاق، مسئله ساده زیستی ، مسئله اعراض از زخارف دنیا را بایستی در حوزه ها جدی گرفت»[1].

«من از بزرگان حوزه خواهش می کنم، درس اخلاق و تهذیب را برای جوانان مستعد، روشن و نورانی - که در این حوزه فراوان هستند - جدّی بگیرند»[2].

یکی دیگر از خصوصیات بسیار مهم سیستم آموزشی حوزه، تهذیب نفس و رابطه ارشادی و تربیتی بین اساتید و طلاب است. و علمای بزرگ همیشه نگران کمرنگ شدن این ویژگی بوده اند.

با عنایت به کلام امام خمینی قدس سره می توانیم نگرانی ایشان را در این باره بفهمیم؛

ایشان فرموده اند

"حوزه‏هاى علمیه همزمان با فراگرفتن مسائل علمى، به تعلیم و تعلم مسائل اخلاقى و علوم معنوى نیازمند است. راهنماى اخلاق و مربى قواى روحانى و مجالس پند و موعظه لازم دارد.

برنامه‏هاى اخلاقى و اصلاحى، كلاس تربیت و تهذیب، آموختن معارف الهیه، كه مقصد اصلى بعثت انبیا علیهم السلام مى‏باشد، باید در حوزه‏ها رایج و رسمى باشد. متأسفانه در مراكز علمى به این گونه مسائل لازم و ضرورى كمتر توجه مى‏شود.

علوم معنوى و روحانى رو به كاهش مى‏رود و بیم آن است كه حوزه‏هاى علمیه در آتیه نتوانند علماى اخلاق، مربیان مهذب و آراسته و مردان الهى تربیت كنند و بحث و تحقیق در مسائل مقدماتى مجالى براى پرداختن به مسائل اصلى و اساسى، كه مورد عنایت قرآن كریم و نبى اعظم (صلی الله علیه وآله) و سایر انبیا و اولیا علیهم السلام است، باقى نگذارد.

خوب است فقهاى عظام و مدرسین عالی‌مقام، كه مورد توجه جامعه علمیه مى‏باشند، در خلال درس و بحث به تربیت و تهذیب افراد همت گمارند و به مسائل معنوى و اخلاقى بیشتر بپردازند. محصلین حوزه‏ها نیز لازم است در كسب ملكات فاضله و تهذیب نفس كوشش كرده، به وظایف مهم و مسئولیت‌هاى خطیرى كه بر دوش آنان است اهمیت دهند."[3]

بیشتر اساتید حوزه روزی از هفته یا دقایق ابتدایی درس هر روز خویش را به ذکر اخلاق اختصاص می دهند و این سنت از ابتدا در حوزه بوده است.

ذکر اخلاق و مسائل اخلاقی پیش از درس فواید فراوانی دارد. علاوه بر ایجاد آرامش روانی برای طلبه، هدف الهی و اصلی اش را به او گوشزد می کند  و اجازه نمی دهد درس و علم، حجابی برای طلبه باشند.

این ارشاد و تهذیب هیچگاه از درس و تحصیل جدا نبوده و امام خمینی ره خود از اساتیدی بوده است که همیشه معنویت را با تدریس خویش عجین می کرده است؛

امام بزرگوار در درسهای خود، مطالب علمی و اخلاقی را از یكدیگر جدا نمی‌دانستند. درس ایشان فقط یك سلسله مباحث علمی خشك نبود.

حضرت امام به روشی تدریس می‌نمودند كه در لابلای درس، طلبه واقعی نیز تربیت می‌كردند. هدف ایشان این نبود كه تنها یك سلسله مطالب از استاد به شاگرد انتقال یابد؛ بلكه نظر ایشان این بود كه شاگردانی تربیت شوند كه برای آینده اسلام مفید باشند.[4]

ایشان همچنین می فرمایند:

شما كه امروز در این حوزه‏ها تحصیل مى‏كنید و مى‏خواهید فردا رهبرى و هدایت جامعه را به عهده بگیرید، خیال نكنید تنها وظیفه شما یاد گرفتن مشتى اصطلاحات مى‏باشد، وظیفه‏هاى دیگرى نیز دارید.

شما باید در این حوزه‏ها خود را چنان بسازید و تربیت كنید كه وقتى به یك شهر یا ده رفتید، بتوانید اهالى آنجا را هدایت كنید و مهذب نمایید.

از شما توقع است كه وقتى از مركز فقه رفتید، خود مهذب و ساخته شده باشید، تا بتوانید مردم را بسازید و طبق آداب و دستورات اخلاقى اسلامى آنان را تربیت كنید.

اما اگر خداى نخواسته در مركز علم خود را اصلاح نكردید، معنویات كسب ننمودید، به هر جا كه بروید العیاذ باللّه، مردم را منحرف ساخته، به اسلام و روحانیت بدبین خواهید كرد.


پی نوشت ها :

 [1] بیانات مقام معظم رهبری در آغاز درس خارج فقه مورخه31/6/70.

[2] بیانات مقام معظم رهبری در دیدار روحانیون و طلاب ایرانی و خارجی در صحن فیضیه 16/9/1374.

[3] کتاب جهاد اکبر

[4] پا به پای آفتاب، ج 4، ص 69.

منابع:

کتاب جهاد اکبر

کتاب پا به پای آفتاب

تهیه و تولید : احمد اولیایی ، گروه حوزه علمیه تبیان