نقش تربیتی عبادت چیست ؟
در اسلام آن قدمهائی را كه انسان برای رشد و كمال و خود و پرورش دیگران برمی دارد، و در جهت رضای خداوند است، همه
عبادت می باشد. قرآن كریم علت خلقت انسان را عبادت و پرستش می داند و می گوید:"وما خلقت الجن والإنس إلا لیعبدون" یعنی جن و انس را تنها برای عبادت آفریدم.عبادت كردن محدود به آن لحظات كوتاهی كه انسان مشغول مراسم عبادی از قبیل نمازگزاردن و دعاكردن است نمی شود. عبادت هنگامی ارزش خود را نمایش می دهد كه به صورت راه و رسم زندگی درآید، و در همه زوایای زندگی خود را به نمایش گذرد، و شیوه رفتار و كردار و تفكر و... همه شئون زندگی فرد را فراگیرد.
عبادت به معنی ایجاد پیوند قلبی بین انسان و خدا می باشد. اسلام فرد را چنان تربیت می كند كه در هر حال با خدا مرتبط باشد.
عبادت در اسلام تنها به معنی كناره گیری از خلق و لحظاتی را به راز و نیاز اختصاص دادن نیست. امام صادق ـ علیه السلام ـ در روایتی فرموده اند: "لاتنظروا إلی طول ركوع الرجل و سجوده... ولكن أنظروا إلی صدق حدیثه و أداء أمانته" یعنی به طولانی بودن ركوع و سجود كسی نگاه نكنید... ولی به صدق گفتار و ادای امانت او نگاه كنید.(اصول كافی، ج2، ص105)
این حدیث گویای این مطلب است كه
عبادت حقیقی باید در اعمال فرد جستجو شود، كه فرد در موقعیت ها و روابط اجتماعی به یاد خدا هست یا خیر؟ عبادت ـ به معنای خاص آن ـ وسیله ای است برای اصلاح نفس و زندگی، و اگر در حیات فردی و اجتماعی هیچ اثرگذاری مثبتی نداشته باشد، معلوم می شود كه به درستی و خالصانه نبوده، و هیچ ارزشی ندارد كه "إنّ الله لغنی عن العالمین" (عنكبوت/6)عبادات خاص از دو جهت برای تربیت روحی انسان می تواند مفید باشد: یكی از این جهت كه در لحظاتی از رود هدف و وسیله را به انسان یادآوری مجدد كند. انسان موجود فراموشكاری است كه از بسیاری از امور باارزش گاهی غفلت می كند.
عبادت این غفلت را می زداید.دومین اثر
عبادت آن است كه می تواند تجربه ای دینی و جذاب از اتصال به ریسمان الهی و مزه شیرینی باشد كه مؤمن از بندگی می چشد. اگر خداوند این توفیق را بدهد كه انسان گاه مزه عبودیت را بچشد، همین حلاوت بندگی او را از بسیاری از لغزشگاهها نجات می دهد. این كه در غیر نمازهای واجب یومیه ـ كه جنبه های اجتماعی هم دارد ـ نمازهای دیگر، باید فرادی باشند، و مستحب است كه در خلوت بجای آورده شوند، همین است كه در حال تنهایی این احساس عبودیت بهتر دست می دهد.تجربه هایی این چنین كاملا شخصی است و تا كسی تجربه نكند، معنا و اثر آن را نمی یابد.
حج، روزه، زیارت مشاهد مشرفه، مراسم سوگواری بر اولیاء الهی، مراسم دعا و مناجات نمونه های بسیار خوبی برای عباداتی هستند كه گهگاه این طعم بندگی را به انسان می چشاند.
همیشه این حال باقی نمی ماند، ولی این تجربه به خاطر می ماند، اگر تكرار شود.
خلاصه این كه این اجمال نشان می دهد كه
عبادت هم عقل انسانی را توجیه می كند و هم احساسات را تشویق می كند؛ و این دو دو پایه تربیت در انسان است؛ همسویی عقل و احساس!برای مطالعه بیشتر می توانید به كتاب "اصول و روشهای تربیتی در اسلام" تألیف دكتر سیداحمد احمدی مراجعه كنید.
با آرزوی توفیق.
