تبیان، دستیار زندگی
رضایت و کراهت قلبی، خود جزو اعمال است و در پرونده انسان ثبت می شود؛ از این رو باید نیتهای خود را هم مانند دست و پا و زبان، برای اهدافی که می پسندیم به کاربگیریم.
عکس نویسنده
عکس نویسنده
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

چگونه در اعمال دیگران شریک شویم ؟

امام جواد


در کتاب شریف تحف العقول سخنانی از امام جواد علیه السلام نقل شده است که در عین کوتاهی، پر از معنا هستند. در اینجا درباره یکی از آن سخنان پرمایه توضیح می دهیم که در عرصه زندگی بسیار کاربردی و برای روح و روان انسان بسیار زندگی بخش است.

نیت خیر، نیت شرّ

امام جواد علیه السلام می فرمایند:

هر كس در كارى حضور داشته باشد ولى آن را ناپسند دارد مانند كسى است كه در آن كار حضور نداشته است و هر كس در كارى حضور نداشته باشد ولى به آن كار رضایت دهد مانند كسى است كه خود در آن كار حضور [و شركت‏] نموده است.

این سخن تأثیر زیادی بر نقش‌یابی خودمان در کل جهان خلقت دارد و میدانی تمام نشدنی برای فعالیت در روبروی ما ایجاد می کند. به عبارت دیگر هر کس خیال کند که ما بخاطر آنکه تحت قید و زنجیر مکان و زمان هستیم، نمی توانیم از زمانها و مکانهای دیگر سود ببریم، کاملا در اشتباه است. با راهنمایی اهل بیت علیهم السلام می توانیم خود را در خوبیها – و یا بدیهای- مردم گذشته یا آینده شریک کنیم.

واضح است که رفتارهایی که روزانه انجام می دهیم و ارتباط هایی که با دیگران داریم، باید با اصول فکری مان و ارزشهایمان تطبیق داشته باشد و اگر نیاز به اصلاح دارد، انجام شود. این مربوط به اصلاح ظاهر رفتارها و ارتباطهای ماست. بعد از آن نوبت به اصلاح نیتها می رسد. در این باره امام جواد علیه السلام به ما می آموزند که رضایت و نارضایتی نتیجه اعمال ما را عوض می کند.

رضایت و کراهت قلبی، خود جزو اعمال است و در پرونده انسان ثبت می شود؛ از این رو باید نیتهای خود را هم مانند دست و پا و زبان، برای اهدافی که می پسندیم به کاربگیریم

از اینرو اگر دوستان خوبی داریم و در کارهای خیر با آنها همکاری می کنیم، باز هم نباید خیالمان راحت باشد. آری، حضور فیزیکی به تنهایی کافی نیست؛ زیرا دوستان و همکاران خوب و فعالیتهای سازنده تنها در صورتی به حال ما فایده می بخشند که کار خیری را که با آنها انجام می دهیم با رضایت خاطر و خوشحالی درونی به پایان رسانده باشیم. به عبارت دیگر ممکن است که بخاطر نارضایتی و کراهت قلبی و یا خجالت و روی در بایستی در کارهای خیر آنها همکاری کنیم و در نتیجه در پیشگاه خدا جزو آنان به حساب نیاییم و گویا به هماره آنان کار خیری را نکرده ایم.

بنابراین نیتهای باطنی و حالات قلبی ما هم مانند کارهای ظاهری ما مهم است و نیاز به اصلاح  و تقوا دارد. از اینجا متوجه می شویم که برای پیروی از سفارشهای اهل بیت علیهم السلام، همیشه باید زنده و انتخابگر باشیم. یعنی حتی در اعمال عبادی و کارهای خیری که سالهاست انجام می دهیم، باید مرتب نیت های نو و خدایی کنیم و در دلمان هم شاد و راضی باشیم و مراقبت باشیم دچار کسالت یا عادت نشویم.

ایمان

از توضیحات بالا واضح می شود که تنها به خاطر همراه بودن و دوست یا همکار بودن با افراد صالح، نمی توانیم از خیرهای آنها بهره مند شویم همانطور که قرآن همسران نوح و لوط علیهما السلام را مثالی برای کافران می زند که با اینکه آنها همسر پیامبران الهی بودند، هیچ کمکی به آنها نکرد و جهنمی بودن آنها را تغییر نداد. از این روست که اعضای خانواده و نزدیکان انبیاء و اولیاء الهی و نیز همه کسانی که دارای شرافت سید بودن، سکونت در فضاهای مقدس یا خانواده های پرهیزگار یا عضویت در گروه های خیر را دارند، از این قاعده مستثنی نیستند. آنها هم مانند بقیه باید حالات قلبی خود را مراقبت کنند و از همراه بودن با مومنان شاد باشند و کارهای خیر را با رضایت دل انجام دهند. در اینصورت اجرشان در پیشگاه خدا محفوظ – و بلکه دوبرابر - است؛ ولی اگر زحمتهای زیادی هم بکشند اما در دل خود ناراضی باشند، در حقیقت مثل آن خواهند بود که چنین زحمتهای را نکشیده اند.

تاکنون تنها بخشی از معانی فرمایش امام جواد علیه السلام روشن شد و می توان کاربردهای دیگری هم از آن نتیجه گرفت؛ به عنوان مثال شخصی که در محیطی آلوده یا خانواده ای بی بند و بار قرار دارد اگر در کوتاه مدت نتواند محیط خود را تغییر دهد، این سخن تابناک امام جواد علیه السلام راه حل او را ارائه می کند. این شخص اگر نمی تواند جوّ محیط را تغییر دهد، باید از لحاظ قلبی و نیت شخصی همیشه خود را در حال نارضایتی نگه دارد. در این صورت در پیشگاه خدا جزو آن جمع محسوب نخواهد شد. این حالت کراهت و نارضایتی، کار ساده ای نیست و باید مرتب و زنده باشد و بر اثر مرور زمان تبدیل به رضایت نشود.

در حقیقت شخصی که نمی تواند از راههای اجرایی یا زبانی جلوی بدیها و زشتکاریها را بگیرد، هنوز یک راه دیگر برای او مانده است که حتما باید به  آن اقدام کند و آن، نهی از منکر به صورت قلبی است؛ یعنی باید در دل خود حالت کراهت و انزجار را ایجاد کند، حتی اگر نتواند از راه دست و زبان کاری کند.

برای باقی بودن در صراط مستقیم بجز رفتارهای جسمانی، باید از راه شادی و رضایت درونی و نیز انزجار قلبی هم حرکت کنیم. هر وقت خبری از کارهای خیر مردم زمان خود یا گذشته شنیدیم خوشحال شویم و آرزو کنیم که جزو آنها می بودیم و هر گاه متوجه رفتارهای زشت خود یا دیگران شدیم، ناراحت شویم و در دل خود حالت انزجار را ایجاد کنیم

از اینجا معلوم می شود که رضایت و کراهت قلبی، خود جزو اعمال است و در پرونده انسان ثبت می شود؛ از این رو باید نیتهای خود را هم مانند دست و پا و زبان، برای اهدافی که می پسندیم به کاربگیریم.

مثلا هرگاه خبری درباره تلاشهای عده ای از مومنان در راه حق شنیدیم، خوشحالی را در دل خود ایجاد کنیم که در اینصورت ما هم در کار آنها شریک خواهیم بود. البته نباید فراموش کرد که خدا نیتهای صادقانه را می شناسد و هیچ کس نمی تواند خدا را فریب دهد.

با این توضیحات، آیا ما هم می توانیم جزو مجاهدانی باشیم که در رکاب مولایمان امیرالمومنین علیه السلام می جنگیده اند؟ پاسخ مثبت است. علاقمندان به سخن شماره 12 در بخش خطبه های نهج البلاغه مراجعه کنند.

توجه مستمر به نیتها و دوری از انجام کارها بر طبق روی دربایستی و خجالت، نقش مهمی در زنده نگه داشتن انسان دارد. خدا و رسول، مومنان را به پیروی خود می خوانند با این هدف که آنان را زنده کنند.

یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اسْتَجیبُوا لِلَّهِ وَ لِلرَّسُولِ إِذا دَعاكُمْ لِما یُحْییكُمْ ... (انفال، 24)

خلاصه آنکه برای باقی بودن در صراط مستقیم بجز رفتارهای جسمانی، باید از راه شادی و رضایت درونی و نیز انزجار قلبی هم حرکت کنیم. هر وقت خبری از کارهای خیر مردم زمان خود یا گذشته شنیدیم خوشحال شویم و آرزو کنیم که جزو آنها می بودیم و هر گاه متوجه رفتارهای زشت خود یا دیگران شدیم، ناراحت شویم و در دل خود حالت انزجار را ایجاد کنیم.

                                                                                                                                         روح الله رستگارصفت

بخش تاریخ و سیره معصومین تبیان

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.