آنچه برای تو گره‌گشاست !

دعایی برای مصون ماندن از گناهان و مفید برای دنیا و آخرت

علی بن بصیر نامه ای به امام جواد علیه السلام نوشت و از آن حضرت خواست تا در پایانِ نامه ای که در جواب مرقوم می فرمایند دعایی بنویسند با این خاصیت : او را از گناهان محفوظ بدارد و جامع دنیا و آخرت باشد. امام علیه السلام به خط مبارکشان اینگونه نوشتند:

بِسمِ اللَّهِ الرَّحمنِ الرَّحیمِ‏

یا مَن أَظهَرَ الجَمیلَ وَ سَتَرَ القَبیحَ وَ لَم یَهتِكِ السِّترَ عَنّی یا كَریمَ العَفو یا حَسَنَ التَّجاوُزِ یا واسِعَ المَغفِرَةِ یا باسِطَ الیَدَینِ بِالرَّحمَةِ یا صاحِبَ كُلِّ نَجوى وَ یا مُنتَهى كُلِّ شَكوى یا كَریمَ الصَّفحِ یا عَظیمَ المَنِّ یا مُبتَدئَ كُلِّ نِعمَةٍ قَبلَ استِحقاقِها یا رَبّاه یا سَیِّداه یا مَولاه یا غیاثاه صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَ أَسأَلُكَ أَن لا تَجعَلَنی فی النّارِ.

بعد هم اضافه کردند پس از این دعا هر مقدار (هر چه) که خواستی از خدا بخواه.[1]

دعایی برای گشایش در کارها

علی بن مهزیار نقل می کند: محمد بن حمزه برایم نامه ای فرستاد. در آن نوشته بود:

به امام جواد علیه السلام نامه ای بنویس و از ایشان بخواه دعایی به من یاد دهد که برای گشایش در کارها مفید باشد.

علی بن مهزیار ادامه می دهد: امام جواد علیه السلام در بخشی از جواب نامه ام مرقوم فرموده بود:

اما آن دعایی که محمد بن حمزه برای گشایش در کارها خواسته بود ؛ پس به او بگو بر این دعا مراقبت داشته باشد (مدام بخواند):

یا مَن یَكفی مِن كُلِّ شَی‏ءٍ و لا یَكفی مِنهُ شَی‏ءٌ اِكفِنی ما أَهَمَّنی مِمّا أَنا فیهِ فَإنّی أَرجو أَن یُكفى ما هُوَ فیهِ مِنَ الغَمِّ إِن شَاءَ اللَّهُ تَعالَى.

جواب امام را به اطلاع محمد بن حمزه رساندم ؛ چیزی نگذشت که از زندان آزاد شد.[2]

صبر یا بی تابی؟!

نقل شده: مقداری پارچه مرغوب و گران قیمت را براى امام جواد علیه السلام مى‏بردند كه در راه بر اثر دستبرد دزدان ربوده شد. حامل آن بار، طى نامه‏اى موضوع را به امام گزارش داد. آن حضرت در جواب اینگونه نوشتند:

بى‏شكّ جان و اموال ما از مواهب گواراى الهى و از عاریتهاى سپرده ‏شده اوست، تا آنجا كه بخواهد ما را در خوشى و شادى بهره‏مند مى‏سازد و هر آنچه كه بخواهد توأم با اجر و ثواب از ما مى‏ستاند ؛ بنابراین هر كس كه بیتابى او بر صبرش چیره شود پاداش و اجرش از بین می رود و من از این موضوع به خدا پناه مى‏برم! [3]

توضیح اینکه، گاهی برای انسان حادثه ناگواری پیش می آید که با مرور عوامل وقوع آن، روشن می شود که خود فرد، کوتاهی کرده و خودش مقصر است که اگر درست عمل می کرد چنین نمی شد ؛ مانند کسی که با نادیده گرفتن قوانین رانندگی دچار حادثه می شود؛ اما موارد فراوانی هم وجود دارد که وقتی انسان بازنگری می کند یقین می کند که او کوتاهی نکرده و به وظیفه ای که داشته به شایستگی عمل کرده است ؛ با این حال این حادثه رخ داده. امام جواد علیه السلام، مصیبت زدگان این چنینی را امر به صبر و پرهیز از بیتابی کرده و به آنها در مقابل این صبرشان پاداش الهی را نوید می دهد.

و این همان دستور قرآن است که در برابر مصیبتهای وارده، امر به صبر می کند و در برابر این صبر ؛ درود ، رحمت و هدایت الهی را به صابران بشارت می دهد.[4] با این تذکر که اگر کسی بی تابی کرد و به تعبیر امام « غَلَبَ جَزَعُهُ عَلَى صَبْرِه‏»، جزع او بر صبرش غلبه کرد؛ « حَبِطَ أَجْرُه‏»، اجری که از تحمل این مصیبت نصیبش می شد همگی از دست می رود.

پاداشِ صبر بر مصیبت

مردی به امام جواد علیه السلام نامه ای نوشت و در آن از مرگ فرزندش و نیز فشار روحی فراوانی که بر اثر این مصیبت بر او وارد شده بود شِکوه کرد. امام در پاسخ نوشتند:

أَما عَلِمتَ أَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یَختارُ مِن مالِ المُۆمِنِ وَ مِن وُلدِهِ أَنفَسَهُ؛ لِیَأجُرَهُ عَلى ذلِك؛‏

مگر نمی دانی که خداوند متعال از دارایی مومن و از جان فرزندانش می گیرد تا به او برای صبری که در این مصیبتها از خود نشان می دهد پاداش دهد. [5]

پنج توصیه کوتاه از امام نهم

مردی به امام جواد علیه السلام عرض کرد مرا توصیه کنید. حضرت ابتدا از او پرسیدند: « وَ تَقبَلُ؟ » می پذیری؟ عرض کرد: بله.

امام توصیه ای در پنج بند به او فرمودند:

اول اینکه : «تَوَسَّدِ الصَّبرَ»، صبر را بالش (تکیه گاه) خود قرار بده!

صبر و تحمل ناگواریها که در زندگی دنیا کم هم نیستند باید به عنوان یکی از تکیه گاهای مهم زندگی انسان قرار گیرد که اگر این تکیه گاه نباشد بشر با هر رخدادی فروریخته و از نظر روحی زمینگیر می شود؛ چنین شخصیتی هیچگاه نمی تواند در زندگی قدمی به جلو برداشته و این مسیر پر فراز و فرود زندگی و رسیدن به کمال را طی کند.

دوم اینکه : «وَ اعتَنِقِ الفَقرَ »، پذیرای فقر باش!

با اختیار خود فقیرانه زندگی کردن و خود و خانواده را به رنج و سختی انداختن روا نیست و دین هم چنین روشی را تایید نمی کند. اما ساده زیستی به معنای واقعی آن که در تعبیر ثروتمندان، فقیرانه زیستن نام دارد امری است مطلوب و مورد سفارش. در این روش زندگی اگر فقر و نداری به انسان رو کرد او را به جزع و فزع نمی اندازد ؛ چرا که او برای چنین وضعیتی مدتهاست که ورزیده شده.

سوم اینکه : «وَ ارفَضِ الشَّهَواتِ»، تمایلات پَست حیوانی را که در خودت می یابی ترک کن و پاسخ آنها را نده!

شهوت که معنای اصلی اش خواهشهای درونی هر فرد است گاهی از جنس پست و نسبت به اموری است که خلاف شأن یک انسان است که دستور امام، ترک و بی اعتنایی به این خواهشهاست. مانند میل به خوردن زیاد.

چهارم اینکه : «وَ خالِفِ الهَوى»، با خواهش و خواسته های دلت که منع شرعی دارد مخالفت کن!

«هوی» در اصطلاح قرآن و روایات به منبعی گفته می شود که از درون انسان را به گناه و امور خلاف شرع دستور می دهد. اینکه برخی افراد با وجود نهی آنها از منکر توجهی به آن نکرده و می گویند دلمان می خواهد این دقیقا همان هواست که از درون به آنها دستور می دهد و آنها برای تبعیت از او به دستور دین بی توجهی کرده و آن سخن را به زبان جاری می کنند. همان مرکز دستور دهی که قرآن کریم آن را خدا و معبود چنین افرادی معرفی می کند:

« أَ رَأَیْتَ مَنِ اتَّخَذَ إِلهَهُ هَواه » ؛ کسی که خدای او ، هوای نفسش است. [6]

توصیه امام جواد علیه السلام در این زمینه، توصیه به مخالفت است؛ مخالفت با هر دستوری که از درون است و با دین در تضاد و ناسازگاری.

و دست آخر اینکه : «وَ اعلَم أَنَّكَ لَن تَخلوَ مِن عَینِ اللَّهِ، فانظُر كَیفَ تَكونُ»،بدان که تو از دید خداوند متعال مخفی نیستی ؛ بنابراین ببین در برابر او چگونه می اندیشی و رفتار می کنی؟ [7]

اینکه حضرت امام (ره) می فرمود عالم محضر خداست ؛ در محضر خدا گناه نکنید بیان دیگر همین روایات شریف است که ایشان می فرمودند.

پی نوشت:

1.       كافی 2/578.

2.       كافی‏ 2/560.

3.       تحف العقول، ص456.

4.       بقره/155-157.

5.       كافی‏ 3/218.

6.       فرقان/43.

7.       تحف العقول، ص455.

                                                                                                                                                 امید پیشگر