عامل از بین برنده غم و اندوه و درمان افسردگی‌

نگهداری توبه مستلزم دوری از شیطان لعین است

نگهداری توبه از خود عمل توبه دشوارتر است. شیطان لعین دست از انسان برنمی‌دارد و او را تنها نمی‌گذارد. در این میان خداوند منان با لطف بی‌كرانش، توبه انسان را می‌پذیرد و چنان‌چه انسان فریب شیطان را بخورد و مرتكب گناهی شود، بازهم مورد لطف خداوند قرار می‌گیرد.

قرآن مجید گرایش به توبه تا قبل از فرا رسیدن زمان مرگ انسان تأكید بیشتری دارد و از سویی دیگر توبه را مهم عنوان می‌كند.

توبه چه نوع واجبی است؟

واجب یا واجب فوری است و یا واجب مسوع. در واجب مسوع، انسان از وقت بیشتری برای انجام اعمال خود برخوردار است ولی در واجب فوری این گونه نیست. توبه نیز از این دست است كه باید در زمان خاصی انجام شود. در این مقوله انسان باید سریع توبه كند.

توبه باید در شرایط و زمان خاصی صورت گیرد و فاصله‌ایی در این مهم ایجاد نشود تا حلاوت و شیرینی خود را از دست ندهد.

زمانی كه فرعون با مشاهده زمان مرگش درصدد توبه برمی‌آید می‌گوید:« آمَنتُ أَنَّهُ لا إِلِهَ إِلاَّ الَّذِی آمَنَتْ بِهِ بَنُو إِسْرَائِیلَ وَأَنَاْ مِنَ الْمُسْلِمِینَ»،« ایمان آوردم كه هیچ معبودى جز آنكه فرزندان اسرائیل به او گرویده‏اند نیست و من از تسلیم‏شدگانم» بخشی از آیه 90 سوره یونس. كه در قرآن خطاب به این فرد آمده كه توبه‌ات مورد قبول نیست.

در برخی موارد استغفار در حق خداوند راحت‌تر صورت می‌گیرد ولی ادای حق مردم مهم است كه باید مورد توجه قرار گیرد.

ضمانت پذیرش توبه

پذیرش قبولی توبه مورد ضمانت خداوند است براساس آیه 118 سوره توبه «وظَنُّواْ أَن لاَّ مَلْجَأَ مِنَ اللّهِ إِلاَّ إِلَیْهِ ثُمَّ تَابَ عَلَیْهِمْ لِیَتُوبُواْ إِنَّ اللّهَ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِیمُ»،« و دانستند كه پناهى از خدا جز به سوى او نیست پس [خدا] به آنان [توفیق] توبه داد تا توبه كنند بى‌تردید خدا همان توبه‏‌پذیر مهربان است» توبه انسان ضمانت شده است.

در توبه باید سه مرحله پذیرش آن مدنظر قرار گیرد؛ اول این‌كه لیاقت توبه برای انسان فراهم شود. دوم توبه توسط خداوند به انسان عرضه شود. در مرحله آخر، خداوند توبه‌پذیر، توبه انسان را می‌پذیرد.

شرایط ماندگاری توبه

نگهداری توبه از خود توبه دشوارتر است. شیطان لعین دست از انسان برنمی‌دارد و او را تنها نمی‌گذارد. در این میان خداوند منان با لطف بی‌كرانش، توبه انسان را می‌پذیرد و چنان‌چه انسان فریب شیطان را بخورد و توبه كند، مورد لطف خداوند قرار می‌گیرد.

وقتی انسان درصدد توبه باشد، می‌تواند با فراهم شدن زمینه توبه، به این مهم دست یابد. ابلیس از این نوع انسان‌هایی كه همیشه در حال توبه هستند، در غضب است زیرا این گروه همیشه درصدد هستند كه توبه واقعی كنند.

مردم در نگاه شیطان چند گروهند؟

مردم در نظر شیطان سه دسته هستند: اول مخلصان هستند كه شیطان كاری با آن‌ها ندارد. دوم افراد صد در صد گمراه كه نیازی به گمراهی شیطان ندارند. در این میان دسته سوم هستند كه با هر گناه مرتكب شده، توبه می‌كنند و حالت پشیمانی به آنها دست می‌دهد.

توبه فرآیندی برای كاهش غم و اندوه و درمان افسردگی‌ها است

افسردگی ناظر به غم و اندوه‌هایی است كه از گذشته فرد ناشی و زمینه‌ساز بروز مشكلات روانی در فرد می‌شود و فرآیندی كه دین مبین اسلام برای كاهش و بهبود این بیماری ارائه می‌دهد، امید ناشی از بشارت زندگی اخروی و توبه است.

دین اسلام با امیدها و بشارت‌هایی كه در انسان ایجاد می‌كند دریچه‌ای به سوی دنیای دیگر باز می‌كند تا با كوچك جلوه دادن دنیای مادی در برابر زندگی ابدی، اندوه‌ها را تقلیل دهد و بر شادی‌ها بیافزاید.

توبه به عنوان عامل نوسازی‌كننده درون انسان موجب كاهش و از میان رفتن احساس گناه و درماندگی و ناكارآمدی در انسان می‌شود تا انسان خود را اسیر در چارچوب گذشته نبیند و با فرآیندی به نام توبه به نوسازی درون خویش بپردازد و روح و روان خود را تصفیه كند و آلودگی‌های گذشته را كنار بگذارد.

توبه، روح و روان انسان را تصفیه می‌كند

انسان می‌تواند با توبه دوباره متولد ‌شود تا علیرغم ارتكاب گناه گذشته خود، از نو شروع و ناكامی‌های گذشته را جبران كند كه این امر امید فراوانی را در انسان ایجاد می‌كند و از ابتلا به افسردگی پیشگیری و در درمان آن كمك می‌كند.

پل اتصال عاطفی انسان به مبدا آفرینش كائنات

دعا، نیایش و نماز گزاردن موجب اتصال آدمی به منشا انرژی و قدرت می‌شود و آدمی با كسب این انرژی فوق‌العاده می‌تواند به راحتی توبه كند و به بازسازی درون خویش بپردازد.

توبه و بشارت‌های زندگی اخروی، فرآیندهایی برای پیشگیری از غم و اندوه و ابتلا به افسردگی از دیدگاه دین مبین اسلام است.

توبه، راه‌كاری مطمئن برای كاهش فشار روحی است

در ‌آ‌یات 17 و 18 سوره «نساء»، «انَّمَا التَّوْبَةُ عَلَى اللّهِ لِلَّذِینَ یَعْمَلُونَ السُّوَءَ بِجَهَالَةٍ ثُمَّ یَتُوبُونَ مِن قَرِیبٍ فَأُوْلَئِكَ یَتُوبُ اللّهُ عَلَیْهِمْ وَكَانَ اللّهُ عَلِیمًا حَكِیمًا، وَلَیْسَتِ التَّوْبَةُ لِلَّذِینَ یَعْمَلُونَ السَّیِّئَاتِ حَتَّى إِذَا حَضَرَ أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ قَالَ إِنِّی تُبْتُ الآنَ وَلاَ الَّذِینَ یَمُوتُونَ وَهُمْ كُفَّارٌ أُوْلَئِكَ أَعْتَدْنَا لَهُمْ عَذَابًا أَلِیمًا»، «توبه نزد خداوند تنها براى كسانى است كه از روى نادانى مرتكب گناه مى‏شوند سپس به زودى توبه مى‏كنند اینانند كه خدا توبه‏شان را مى‏پذیرد و خداوند داناى حكیم است، توبه كسانى كه گناه مى‏كنند تا وقتى كه مرگ یكى از ایشان دررسد مى‏گوید اكنون توبه كردم پذیرفته نیست و [نیز توبه] كسانى كه در حال كفر مى‏میرند پذیرفته نخواهد بود آنانند كه برایشان عذابى دردناك آماده كرده‏ایم» شرایط توبه ارایه شده است؛ اول این كه گناه باید به دلیل نادانی و جهالت باشد. با فروكش شدن شهوت و غضب فرد، احساس پشیمانی كند.

توبه نباید با تأخیر همراه باشد تا پذیرش آن از سوی خداوند تفضل داشته باشد، شرطه دیگر توبه، توجه به زمان توبه است. توبه نباید تا موقعی پیش رود كه زمان مرگ فرد فرا رسد.

شرایط قبول توبه

توبه فقط به زبان نیست، توبه باید با پشیمانی باشد نه ترس از زیان شخصی. باید از ماهیت آن متنفر باشد و متنبه شده باشد و به راستی احساس گناه كند.

در توبه، ترك معصیت در آینده مدنظر است و تصمیم قاطعی برای آینده اتخاذ شود چرا كه افرادی كه توبه می‌كنند و دوباره آن عمل را تكرار می‌كنند به مانند این است كه خالق را مسخره می‌كنند.

جبران مافات در توبه یعنی این‌كه اگر حقی از خداوند و مردم ضایع شده، باید ادا شود و رضایت خداوند و مردم جلب شود.

كاملترین نوع توبه

كاملترین نوع توبه توبه نصوح است، در این باره آمده ای كسانی كه ایمان آورده‌اید، توبه خالص و نصوح داشته باشید، زیرا نتیجه آن بخشنودگی گناهان است. نتیجه دیگر آن ورود به بهشت جاوید، عدم رسوایی در روز قیامت است، نور ایمان پیشاپیش افراد حركت می‌كنند.

در قرآن كریم آمده گرچه انسان به شیوه‌های مختلفی مورد آزمایش قرار می‌گیرد اما به منظور كاهش فشارهای روحی ناشی از مشكلات، راه‌كارهایی از جمله توبه برای افراد تعیین شده است. در این میان انسان در صورت‌ رها نشدن از آنها و تكرار مكرر گناه، دچار غم و اندوه می‌شود.

نتایج یک توبه خوب

فردی كه توبه‌اش پذیرفته شود، به مانند این است كه گناهی مرتكب نشده است. احساس سبك شدن عاملی مهمی است برای پیش‌گیری از ارتكاب مجدد گناه. نتیجه دیگر توبه تقویت ایمان فردی و ریزش رحمت الهی است. نباید فراموش كرد كه توبه كننده محبوب خداوند است.

                                                                                                                                      فرآوری : زهرا اجلال

منابع :

سایت ایکنا

بیانات حجت‌الاسلام والمسلمین مسعود آذربایجانی، عضو هیئت مدیره انجمن روان‌شناسی حوزه علمیه قم

بیانات حجت‌الاسلام «محسن بخردی»، فعال علوم قرآنی