هر گناه یک استغفار می خواهد !
خوشا به حال کسی که زیر هر گناهی یک استغفار دارد.
وقتی گناهی از ما سر می زند، یک استغفار به خداوند مهربان بدهکار می شویم. رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمودند: خوشا به حال کسی که در روز قیامت در نامه عملش زیر هر گناهی که مرتکب شده یک استغفار نوشته شده باشد.1
هر چه قدر که انسان از گناه کردن، بیشتر احساس شرم کند و خود را در اثر آن گناه پست تر ببیند، احساس نیاز بیشتری به استغفار پیدا خواهد کرد و از سوی دیگر بسیار راحت تر و با اخلاص بیشتر نزد خدا خواهد رفت و از او معذرت خواهد خواست. اساسا انسان خوب و سالم به محض این که مرتکب گناه شد، آرام و قرارش را از دست خواهد داد و تا آن را از صفحه دلش پاک نکند، آرام نخواهد گرفت.
گناه یک نوع بیماری است
هر گناهی که انسان انجام می دهد ضربه ای به روح خود وارد می کند. شما فرض کنید اگر فردی روزی یک گناه انجام دهد؛ روزی یک ضربه کشنده به روح خود وارد کرده و روح خود را مجروح ساخته است. اگر این بیماری را درمان نکنیم؛ همانند سلول‌های سرطانی به سرعت تکثیر شده و به غده سرطانی تبدیل میشوند. زیرا بر حسب روایت هر گناهی که می کنیم یک لکه سیاه در دلمان حادث می شود. اگر توبه کردیم پاک می شویم و اگر توبه نکردیم این لکه سیاه همچنان وسعت پیدا کرده و صفحه دل را می پوشاند. اگر صفحه دل سیاه شد، دیگر انسان عاقبت به شر می شود. «خَتَمَ اللّهُ عَلَى قُلُوبِهمْ وَعَلَى سَمْعِهِمْ وَعَلَى أَبْصَارِهِمْ ...» ؛ 2 گویی بر دلش مهر زده اند و دیگر هیچ نمی فهمد.
حقوق الهى را انجام داده، کفارات را پرداخت کنیم ،نذرهایمان را به جا آورده و در فراسوى همه این ها براى جبران خطاهایى که نیاز به استغفار دارد، استغفار کنیم
نباید آن را کوچک شمرد
کوچک شمردن گناه بطور کلی باعث تشویق گناهکار و باعث ادامه گناه میگردد؛ خواه گناه کبیره باشد یا صغیره.
امام علی علیه السلام می فرماید : "هنگامی که گناه را بزرگ دانستی(در حقیقت) به عظمت خدا و کیفر و عذاب او پی بردی و اگر گناه را کوچک شمردی(در حقیقت) به عظمت خداوند در مقام عذاب و کیفر پی نبردی، زیرا این دو باهم در این فرقی ندارند که خداوند حقی در گناه، خواه کوچک و خواه بزرگ دارد و هیچ گناه بزرگی انجام نداده و آن را بزرگ ندانستی؛ جز اینکه نزد خداوند کوچک میگردد و نیز هیچ گناه کوچکی را مرتکب نشدهای و آن را کوچک ندانستی جز اینکه نزد خداوند بزرگ میشود (و عذاب گناه بزرگ را دارد).3
و آن حضرت در جای دیگر فرمودند: بزرگترین گناهان گناهی است که نزد گناهکار کوچک محسوب میشود.4
این بیماری قابل درمان است
یکی از داروهایی که می تواند زخم های روح انسان را التیام ببخشد؛ استغفار کردن می باشد. همان گونه که از رسول گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله ) فرمودند : براى هر چیزى داروئى است و داروى گناهان آمرزش خواهى و استغفار است.5
اگر انسان در اثر تمایلات نفسانی و تحریک ابلیس، گناهی را مرتکب شد و آلوده به بیماری گردید؛ نباید آن را لاعلاج بداند؛ زیرا لاعلاج پنداشتن گناه، خود درد بزرگی است که نتیجه آن شقاوت انسان میباشد.
گناهکار اگر واقعا بخواهد خود را از بیماری نجات دهد راه نجات برای او باز است و آن راه، راه توبه و استغفار و پناه بردن به خداوند و پشیمانی واقعی از گناه و تصمیم جدی در ترک آن میباشد. خواه گناه بزرگ باشد و خواه کوچک.
توفیق به استغفار، نشانه لطف خداست
برای آنکه درد دندان را حس نکنیم دکتر آمپولی بی حسی به لثه می زند. وقتی ما مرتکب گناهی می شویم؛ شیطان مانند همان آمپول بی حسی عمل کرده و مانع از این می شود که ما درد و بدی گناه را حس کنیم. اما وقتی خداوند نظر لطفش را شامل ما کند؛ آمپول بی حسی شیطان کم کم از بین می رود. تازه می فهمیم که چه می کردیم و درد گناه را حس می کنیم و شرمنده خداوند مهربان می شویم. سپس همان گونه که برای درمان دندان به دکتر مراجعه می کنیم؛ برای درمان دلمان که از گناه زنگار گرفته، باید رو به سوی خدا بیاریم و توبه کنیم. خوب است بدانیم که همین توبه ای که می کنیم توفیقش از خداست. پس علاوه بر توبه، باید شکرگزار پروردگارمان هم باشیم و بگوییم خدایا شکرت که به من توفیق بازگشت به آغوش پر مهرت را دادی.
دلت را خانه ما کن، مصفا کردنش با من به ما درد دل انشا کن ،مداوا کردنش با من
اگر عمری گنه کردی مشو نومید از رحمت تو توبه نامه را بنویس ،امضا کردنش با من
امام علی علیه السلام می فرماید : "هنگامیکه گناه را بزرگ دانستی(در حقیقت)به عظمت خدا و کیفر و عذاب او پی بردی و اگر گناه را کوچک شمردی(در حقیقت)به عظمت خداوند در مقام عذاب و کیفر پی نبردی،زیرا این دو باهم در این فرقی ندارند که خداوند حقی در گناه،خواه کوچک و خواه بزرگ دارد و هیچ گناه بزرگی انجام نداده و آنرا بزرگ ندانستی؛ جز اینکه نزد خداوند کوچک میگردد و نیز هیچ گناهی کوچکی را مرتکب نشدهای و آنرا کوچک ندانستی جز اینکه نزد خداوند بزرگ میشود
راهکاری عملی برای توبه
خوب است هنگام توبه و پرهیز از گناهان گذشته، دفترى تهیه کنیم، هر روز حقوقى را که از دیگران بر عهده داریم در آن بنویسیم و آنچه از عبادات و وظایف خود تباه کرده ایم را بنگاریم. حتى براى هر عضوى از اعضای بدن خود، صفحهاى مخصوص قرار داده و تمامى حقوق واجب آن عضو را ثبت نماییم.6
پایداری توبه و استغفار به این است که اگر واجباتى از ما فوت شده، آن ها را جبران سازیم. پس بیاییم :
**حقوق الهى را انجام داده، کفارات را پرداخت کنیم ، نذرهایمان را به جا آورده و در فراسوى همه این ها براى جبران خطاهایى که نیاز به استغفار دارد، استغفار کنیم.
** حقوق مالى و غیر مالی مردم را جبران کرده و طلب حلالیت کنیم.
**براى صاحبان حقوقى که توان جبران آن را نداریم اعمال خیر و کارهاى خداپسند انجام دهیم.
**حق نفس و اعضای بدن خود، حق چشم و گوش و زبان و دست و پای خود را بپردازیم و بدانیم که آن ها یکی از گواهان اعمال ما در روز قیامت هستند.
آمرزش خداوند و سایر برکات استغفار براى کسى است که علاوه بر موارد یاد شده، زیاد و پى در پى استغفار گوید نه آنکه عمرى گناه کند و سپس با گفتن یک استغفار به این امید باشد که همه گناهانش آمرزیده می شود!
من گرچه سیه روی و بدم یا الله
از درگه خود مکن ردم یا الله
گفتم که من و این همه عصیان چه کنم؟
گفتی که بیا من آمدم یا الله . . .
پی نوشت ها:
1- وسائل الشیعه، ج 16، ص 69.
2-سوره مبارکه بقره،آیه 7.
3-مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج11، ص: 347.
4-عیون الحکم و المواعظ (للیثی)، ص: 123.
5-کافى، ج2، ص 439.
6-برای آگاهی از حقوق خود و دیگران مراجعه به کتاب رساله حقوق امام سجاد علیه السلام بسیار راهگشاست.
فاطمه سرفرازی
بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان
