روحیه نقادی و آزاداندیشی

در قسمت اول به بیان دو امتیاز سیستم آموزشی حوزه پرداختیم. در این قسمت بعضی دیگر از این امتیازات را بیان می کنیم؛

3 - گسترش روحیه نقادی در سطوح مختلف آموزشی .

نوع تحصیل در این سیستم آموزشی، برخورد شاگرد با استاد، اشکالات طلاب در درس، نوع تفهیم مطالب توسط استاد، مباحثه های دقیق و گروهی همه و همه موجب گسترش روحیه نقادی در طلبه می شود.

گسترش روحیه نقادی در یک سیستم آموزشی می تواند به شدت موجب ارتقاء آن سیستم شود چرا که اعضای سیستم که در بحث ما طلاب هستند می توانند با روحیه نقادی خویش هر ادعای علمی را نپذیرند و با امعان دقت و تحقیق فراوان به نقد آن پرداخته و حرف جدیدی پیرامون آن موضوع بزنند و این روحیه نقادی علمی ست که یک سیستم آموزشی را موفق به تولید علم می کند.

در باب اهمیت تولید علم به ذکر فرمایشی از مقام معظم رهبری اکتفا می کنیم؛

"تولید علم یعنی رفتن از راه هایی که به نظر، راه های نارفته است. البته این به آن معنا نیست که ما راه هایی را که دیگران رفته اند، نرویم و به تجربه های دیگران بی اعتنایی کنیم؛ بلکه به این معنا است که به فکر باشیم.

در این دنیای عظیم و در این طبیعت بزرگ، ناشناخته های فراوانی وجود دارد که دانش پیشرفته ی امروز هنوز به آن ها دست نیافته است.

ناشناخته ها بسیار فراوان است و به گمان زیاد به مراتب بیشتر از چیزهایی است که بشر تاکنون به آن ها دست یافته است.

 باید دقت کنیم، فکر کنیم و به دنبال کشف ناشناخته ها باشیم. باید همان استعدادی را که گفته شد و بنده هم می دانم مغز و فکر ایرانی آن را دارد، به کار بیندازیم.

راه های میان بر را پیدا کنیم و از بدعت و نوآوری در وادی علم، بیمناک نباشیم. این حرکت باید در دانشگاه ها و مراکز علمی و تحقیقاتی ما به صورت انگیزه ای عام، امری مقدس و یک عبادت تلقی شود.

همه ی رشته های علوم باید به این صورت دربیاید. ما باید این جرأت را داشته باشیم که فکر کنیم می توانیم نوآوری کنیم."[1]

تولید علم یکی از فواید روحیه نقادی ست. روحیه نقادی به طلبه نگاهی موشکافانه و دقیق می دهد تا از کنار مسائل علمی به راحتی عبور نکند و همین توقف علمی بر روی موضوعات قوه استنباط فرد را به شدت تقویت می کند.

4 - آزاد اندیشی و آزادگی در اظهارنظر علمی .

یکی از خصوصیات بسیار ممتاز  و مفید سیستم آموزشی حوزه که نشأت گرفته از سیستم سنتی حوزه است آزاداندیشی می باشد. آزاد اندیشی موجود در نظام آموزشی حوزه اثر پویایی اجتهاد وفقه شیعه است.

لازمه فقهی پویا آزادی اندیشه است به طوری که هر کس بتواند اندیشه های علمی خویش را بیان کرده و در مورد آن دفاعیات خویش را ارائه نماید و نقدهای دیگران را بشنود.

سیستم آموزشی حوزه از دیرباز تا کنون به همین نحو بوده است و از مباحثه گرفته تا سر کلاس و و شروحی که بر کتب دیگر زده می شود این آزاد اندیشی وجود داشته است.

اگر آزادی در اظهار نظر علمی وجود نداشته باشد هیچ گونه نوآوری و تولید علمی هم وجود نخواهد داشت. اظهار نظر های مختلف علمی از همان ابتدای آموزش در حوزه وجود دارد. از نظرات مخالف در مباحثه تا اشکالات سر کلاس به استاد و متن درسی.

این خصوصیت مهم و حیاتی در نظام آموزشی حوزه باید ادامه داشته و حفظ شود.

البته برخی منکر وجود این آزادی علمی در حوزه هستند که مقام معظم رهبری به این انکار پاسخ داده اند؛

" آزاداندیشی جاری در حوزه، از قبل نیز بیشتر است اما این آزاداندیشی باید در سطوح مختلف گسترش و تعمیق یابد و اهل فكر، در همه رشته ها، همه گونه آراء و افكار خود را، آزادانه بیان كنند."[2]

پی نوشت ها :

[1] بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار با اساتید دانشگاه شهید بهشتی، 22/2/1382.

[2] دیدار جمعی از اساتید، فضلا و طلاب نخبه‌ی حوزه علمیه قم

تهیه و تولید : احمد اولیایی ، گروه حوزه علمیه تبیان