تبیان، دستیار زندگی
قبل از خواب انسان محاسبه اعمال روز خود را کرده و بدنبال علاج خیانتهای نفس، به قدر توان باشد و از این محاسبه و علاج غفلت نکند و باید این عمل آن قدر تكرار شود كه براى او عادت شود و بدون محاسبه و درمان به خواب نرود و هر مقدار از توبه که فعلاً ممکن است تدارک
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

دستورالعملی‌ازآیت الله ملکی‌تبریزی

آیت الله ملکی تبریزی

قبل از خواب انسان محاسبه اعمال روز خود را کرده و بدنبال علاج خیانتهای نفس، به قدر توان باشد و از این محاسبه و علاج غفلت نکند و باید این عمل آن قدر تكرار شود كه براى او عادت شود و بدون محاسبه و درمان به خواب نرود و هر مقدار از توبه که فعلاً ممکن است تدارک بیند .

به نام خدا

خواب یکی از نیازهای اساسی بدن است و تقریباً یک سوم از عمر انسانها در خواب می گذرد. یک سوم از عمر انسان زمان کمی نیست! با احتیاجات فراوان دیگری که باید برای بدن خود فراهم کنیم مگر چه قدر وقت برای ما می ماند که با آن بخواهیم کسب علم و معرفت و آگاهی کنیم؟ با این حساب ما باید از خواب خود که زمان زیادی از عمر ما را اشغال می کند به بهترین وجه استفاده کنیم.

به همین خاطر در قرآن و روایت اهل بیت(علیهم السلام) به مساله خواب توجه زیادی شده است، آداب و دستورات خاصی نیز برای آن ذکر کرده اند، که با رعایت آنها انسان می تواند به راحتی یک سوم از عمر خود را مشغول عبادت خدا شود.

بزرگان و عرفای ما نیز به این مساله توجه خاصی داشته اند و در کلام آنها توصیه های فراوانی به سالکان راه خدا در این مورد شده است.

که از جمله آنها حضرت آیة الله میرزا جواد آقا ملکی رحمة الله علیه است، که دستورالعملی در رابطه با آداب خواب و خوابیدن برای سالک راه خدا بیان می فرمایند: بارى سالك راه خدا را بعد از توبه ، لازم است در اول صبح مشارطه با نفس ‍ نماید (یعنى با خویشتن شرط كند كه امروز تا وقت خواب نباید از من گناهى سر بزند)

مشارطه شریك و سهیم در اعزا و انفس ( عزیزترین و نفیس ترین ) سرمایه ها همانطور كه شریكى با شریك خود و سهیمى با هم سهم خود - كه در عزیزترین و نفیس ترین سرمایه ها شریك و سهیم است ، مشارطه مى كند - و در عرض روز تا وقت خواب مراقبت كامل نماید و تمام اعضا و جوارح را مراقب و مواظب باشد كه بر خلاف شرطى كه در اول صبح با آنان نموده ، رفتار نكند و گناهى را مرتكب نشوند .

و در وقت خواب محاسبه كامل از تمام آنچه در این مدت صرف كرده است و از وقتش و از قواى ظاهرى و باطنى و آنچه از نعمتهاى الهى در آن صرف كرده و یا مهمل گذاشته ، به عمل آورد و دقیقا به حساب خود برسد و همه اینها به قرارى كه علماى اخلاق نوشته اند، عمل نماید، تفصیل آن را موكول به كتب اخلاق كه نوشته شده و واقعا هم خوب نوشته اند مى نمایم ، ولى به چند فقره اهم كه خیلى موثر است اشاره مى شود و آن این است :

وقت خواب

قبل از خواب انسان محاسبه اعمال روز خود را کرده و بدنبال علاج خیانتهای نفس، به قدر توان باشد و از این محاسبه و علاج غفلت نکند و باید این عمل آن قدر تكرار شود كه براى او عادت شود و بدون محاسبه و درمان به خواب نرود و هر مقدار از توبه که فعلاً ممکن است تدارک بیند و آنچه تاخیر لازم است عزم جدی در جبران آن داشته باشد و بداند حالا که می خوابد، خواب  هم برادر مرگ است .

صریح آیه مباركه است كه مى فرماید:

الله یتوفى الانفس حین موتها و التى لم تمت فى منامها فیمسك التى قضى علیها الموت و یرسل الاخرى(1)

خدا است كه جانها را به هنگام مرگشان مى گیرد و جانى را كه در حال خواب نمرده است پس آن را كه مرگش فرا رسیده نگاه مى دارد و دیگرى را به بدن باز مى فرستد تا وقت تعیین شده اش فرا رسد.

پس لازم است كه فى الجمله عده موت را نموده و آمادگى براى مرگ داشته باشد، از قبیل اینكه عهد ایمان خود را تجدید نموده و با طهارت ( وضو یا غسل یا تیمم ) روى به قبله و روى به قبله حقیقیه نموده ، به نام خدا و گفتن بسم الله الرحمن الرحیم وارد بستر شود. اعمالى را كه براى هنگام خواب وارد شده ، به قدر قوت به عمل اورده ، نفس و روح خود را به حضرت او جل جلاله تسلیم نماید. و از اعمال وقت خواب آنها را كه اهمیت بیشترى دارند ترك نكند، كه عبارتند از: اینكه به هنگام دخول به رختخواب بسم الله الرحمن الرحیم را از قلب و لسان بگوید و ایه مباركه :

قل انما انا بشر مثلكم یوحى الى انما الهكم اله واحد فمن كان یرجوا لقاء ربه فلیعمل عملا صالحا و لا یشرك بعباده ربه احدا. (2)

 و آیه مباركه :

آمن الرسول بما انزل الیه من ربه و المومنون كل آمن بالله و ملائكته و كتبه و رسله لا نفرق بین احد من رسله و قالوا سمعنا و اطعنا غفرانك ربنا و الیك المصیر لا یكلف الله نفسا الا وسعها لهاما كسبت و علیها ما اكتسبت ربنا لا تواخذنا ان نسینا او اخطانا ربنا و لا تحمل علینا اصرا كما حملته على الذین من قبلنا ربنا و لا تحملنا ما لا طاقه لنا به واعف عنا و اغفرلنا و ارحمنا انت مولانا فانصرنا على القوم الكافرین(3)

را با تدبر بخواند و تسبیح حضرت زهرا (س ) و آیه الكرسى و سه بار و یا یازده بار سوره قل هو الله احد

و سه دفعه یفعل الله ما یشاء بقدرته و یحكم ما یرید بعزته و ایه مباركه شهدالله انه لا اله الا هو و الملائكه و اولو العلم قائما بالقسط لا اله الا هو العزیز الحكیم ان الدین عندالله الاسلام و ما اختلف الذین و اتوا الكتاب من بعد ما جائهم العلم بغیا بینهم و من یكفر بایات الله فان الله سریع الحساب

و اگر استغفارهاى مرویه و مطلق استغفار استغفرالله ربى و اتوب الیه هم بكند، خوب است و ملتفت باشد كه ممكن است خداوند جواد در همین خواب چنان كه براى انبیا و سایرین از اولیا و مۆ منین در حال خواب موهبتهاى عظیمه عنایت فرموده است به او عنایت هم فرماید.

اى بسا معارف كه از رویاها براى سالكین كشف شده و بسا مقامات كه از رویاى انبیا (ع ) و ائمه (ع ) و بزرگان دین به سالك عنایت مى شود.

این عبد ذلیل خیلى امیدواریهایم به بعضى رویاهایى است كه در آنها حضرات معصومین (ع ) را زیارت كرده ام و مورد مرحمتهاى بزرگ واقع شده ام .

بارى بعد از خواندن این آیه اگر حال فكرى برایش دست بدهد كه در حال فكر خوابش ببرد، زهى كرامت ، و الا مشغول ذكرى از اذكار بشود تا خوابش ‍ در حال ذكر ببرد، و اگر ذكر را در اواخر به نفسش بیندازد كه بین النوم و الیقظه ( میان خواب و بیدارى )

را كه لسان از حركت بیافتد نفس یاالله یا تنها لفظ جلاله الله را بگوید، خوب است ، اگر در این حال خوابش ببرد بسا مى شود كه او خواب است ، ولى نفسش آشكارا ذكر مى كند كه گاه است بیدار هم مى شود.

خلاصه خودش را به سراسر وجودش تسلیم حضرت او جل جلاله نماید.


پی نوشتها:

1-      سوره مبارکه زمر / آیه 42

2-      سوره مبارکه کهف / آیه 110

3-      سوره مبارکه بقره / آیه 286-285

منبع: بر گرفته از کتاب در محضر عارفان / مولف واصف بادكوبه اى