تبیان، دستیار زندگی
كسى كه توبه كند و ایمان آورد و عمل صالح انجام دهد، خداوند گناهان این گروه را به حسنات تبدیل مى نماید و خداوند آمرزنده و مهربان است .
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

عملی با برکت تر از توبه نیست

توبه


توبه از امور اختصاصى نیست بلكه نسبت به اشخاص و احوال عمومیت دارد و هیچ كس از آن بى بهره نیست.


یكى از اهداف تربیت در قرآن مسئله توبه و رجوع به خداوند است ، به این معنا كه انسان همیشه در زندگى انابه به سوى خداوند داشته باشد و از اعمال و افكار سابق خود واقعا نادم و پشیمان باشد.همه انسان ها در هر سطحى كه باشند لازم است توبه كنند، چون هر كس ‍ نسبت به مقام ومنزلتى كه دارد طبعا تقصیراتى در زندگى دارد كه باید از آنها در نزد پروردگار استغفار كند
.

كمّیت و كیفیّت در توبه

هدف  قرآن در تزكیه روح بشر این است كه انسان ها داراى روحیه توبه و انابه باشند ،لذا در قرآن كریم مسئله توبه از نظر كمى و كیفى بیان شده است . امّا از نظر كمیت قرآن مى فرماید:"توبوا الى اللّه جمیعا" (1)همه انسان ها به سوى خداوند از همه گناهان توبه كنند. امّا از نظر كیفیت" توبوا الى اللّه توبة نصوحا" (2)نصوح به معناى اخلاص است.

"قیل للامام على علیه السلام ما التوبه النصوح فقال علیه السلام ندم بالقلب و استغفار باللسان و القصد على ان لا یعود"(3) از حضرت على علیه السلام پرسیدند: توبه نصوح چیست؟ فرمود: پشیمانى قلبى و استغفار به زبان و تصمیم بر ترك گناه .

پذیرش توبه مشروط به دو توبه خداوند

مرحوم علامه طباطبایى مى فرماید: توبه در لغت به معناى برگشت است و توبه از بنده برگشت اوست به سوى پروردگارش با پشیمانى ، و توبه از بنده به سوى خدا مساوى با دو برگشت خداوند است به سوى بنده ؛ زیرا توبه یك عمل پسندیده اى است كه محتاج به نیروست و نیرو دهنده هم خداست، پس ‍ توفیق كار خیر را اوّل خداوند عنایت مى كند، تا بنده قادر به توبه مى شود و از گناه خود بر مى گردد سپس وقتى موفق به توبه شد محتاج تطهیر از آلودگى گناهان و آمرزش است ؛ آن جا نیز بار دیگر مشمول عنایت و رحمت الهى مى شود و این دو عنایت و برگشت خداوند دو توبه اى هستند كه توبه بنده را در میان گرفته اند. قرآن مى فرماید: ثم تاب علیهم لیتوبوا این همان توبه اول است و مى فرماید: فاولئك اتوب علیهم این نیز توبه دومى است . بنابراین در میان این دو توبه ، توبه بنده قرار مى گیرد.(4)

حضرت صادق علیه السلام فرمود: رسول اكرم با آن كه گناهى مرتكب نمى شد، در هر شبانه روز صد مرتبه استغفار مى كرد. خداوند متعال اولیاى خود را بدون هیچ گناهى به مصیبت ها و ناراحتى هایى دچار مى فرماید تا اجرشان را مضاعف گرداند.و این كه گناه را استثنا كرده براى آنست كه گناه آنان مانند گناه ما نیست و گناه هر یك از آن ها به اندازه قرب منزلت اوست

آثار توبه

هـرگاه انسانِ خطاكارى، تصمیم به توبه بگیرد و با اخلاص، از خداوند بخواهد كه در اینكـار دشـوار او را یـارى نـمـایـد، آثـار بـسـیـار ارزنـده اى را در زندگى خود مشاهده خواهد كرد.نورانیت دل ، احساس آرامش و سبكبارى ، زنده شدن محبت به دیگران در قلب وى ، زیاد شدن محبت دیـگـران نسبت به وى ، حل مشكلات و... از جمله این آثارند. در این جا به چند نتیجه مهم توبه ،اشاره مى كنیم .

1 ـ آمرزش گناهان

گـناهان و اعمال زشت ، آدمى را در لبه پرتگاه شقاوت ، انحطاط و سقوط قرار مى دهد و نجات از آن ، تـنها با توبه میسّر است. رسول خدا(صلی الله علیه و آله ) مى فرماید:

(اَلتّائِبُ مِنَ الذَّنْبِ كَمَنْ لا ذَنْبَ لَهُ)(5)تائب از گناه مثل كسى است كه مرتكب گناه نشده است .

على (علیه السلام) نیز مى فرماید:

(بِالتَّوْبَةِ تُكَفَّرُ الذُّنُوبُ)(6) با توبه ، گناهان ناپدید مى شوند.

2 ـ برخوردارى از مواهب الهى و زندگى شیرین

انـسـان ، از طریق توبه ، به مواهب دنیایى و جامعه اى آباد و سعادتمند دست مى یابد چنانكه در قرآن كریم آمده است :

(... تُوبُوا اِلَیْهِ یُمَتِّعْكُمْ مَتاعاً حَسَناً...)(7)

بـه سـوى او (خـدا) بـازگردید تا به طرز نیكویى شما را (از مواهب زندگى این جهان ) بهره مند سازد.

حسنات

3 ـ تبدیل لغزش ها به حسنات

هـنـگـامـى كه انسان با توبه به سوى خدا بازگشت ، دگرگونى عمیقى در سراسر وجودش پـیـدا مـى شـود و اعـمـال زشـت او به حـسـنـات تبدیل مى شود. چنانكه در قرآن كریم مى فرماید:

(مـَنْ تابَ وَ ا مـَنَ وَ عـَمـِلَ عـَمَلاً صالِحاً فَاءُول ئِكَ یُبَدِّلُ اللّ هُ سَیِّئ اتِهِمْ حَسَن اتٍ وَ ك انَاللّ هُ غَفُوراً رَحی ماً)(8)

كسى كه توبه كند و ایمان آورد و عمل صالح انجام دهد، خداوند گناهان این گروه را به حسنات تبدیل مى نماید و خداوند آمرزنده و مهربان است .

4 ـ باران رحمت و افزایش قدرت

قـرآن كـریـم اسـتـغـفـار از گـنـاهـان و بازگشت به سوى خدا را مایه آبادانى وخرّمى معرفى كرده ، مى فرماید:

(... تـُوبـُوا اِلَیـْهِ یـُرْسـِلِ السَّم اءَ عـَلَیـْكـُمْ مـِدْر ارًا وَ یـَزِدْكـُمْ قـُوَّةًاِل ى قُوَّتِكُمْ...)(9) تـوبـه كـنـیـد تـا خـداونـد آسـمـان را بـراى شـمـا به باریدنِ فراوان بگمارد و نیرویى برنیرویتان بیفزاید.

كلام مرحوم فیض كاشانى

مرحوم فیض كاشانى مى فرماید: توبه از امور اختصاصى نیست بلكه نسبت به اشخاص و احوال عمومیت دارد و هیچ كس از آن بى بهره نیست قال اللّه تعالى : وتوبوا الى اللّه جمیعا(10) همگى به درگاه خدا توبه كنید. در این آیه خطاب عمومى است و اختصاص به گروه معینى ندارد.

امّا این كه بر هر انسانى لازم است در تمام حالات توبه نماید. براى آن است كه هیچ كس از معصیت جوارحى بر كنار نیست و به فرض آنكه گاهى اوقات جوارحش مرتكب معصیت نشود، در قلب مرتكب معصیت مى شود و اگر قلبا به ارتكاب معصیت نپردازد از وسوسه شیطان كه او را از ذكر خدا غافل مى سازد بر كنار نیست و ثابت است كه همه این موضوعات موجبات نقص او را فراهم مى سازند.هیچ كس خالى از این نقیصه نیست لیكن در مقدارش ، متفاوتند و در اصل گناه مشتركند و اما گناه انبیا و اوصیا مانند گناه ما نیست گناه آن ها این است كه از ذكر دایمى حق باز مى مانند و به امور مباح مى پردازند و چون از توجه به مباحات باز مانند اجرشان مضاعف گردد.

به سوی آخرت بشتابید و بر مرگها پیشی گیرید،زیرا نزدیک است که آرزوی مردم قطع شده و مرگ آنان را دریابد و باب توبه برایشان بسته شود

حضرت صادق علیه السلام فرمود: رسول اكرم با آن كه گناهى مرتكب نمى شد، در هر شبانه روز صد مرتبه استغفار مى كرد. خداوند متعال اولیاى خود را بدون هیچ گناهى به مصیبت ها و ناراحتى هایى دچار مى فرماید تا اجرشان را مضاعف گرداند.و این كه گناه را استثنا كرده براى آنست كه گناه آنان مانند گناه ما نیست و گناه هر یك از آن ها به اندازه قرب منزلت اوست.(11)

كلام امام خمینى (قدس سره)

امام خمینى قدس سره مى فرماید:شخص تائب ، پس از توبه نیز آن صفاى باطنى برایش باقى نمى ماند، چنان كه صفحه كاغذى را اگرسیاه كنند و باز بخواهند جلا دهند البته به حال جلاى اولى بر نمى گردد یا ظرف شكسته اى را اگر اصلاح كنند باز به حالت اولى مشكل است عود كند. بسیار فرق است بین دوستى كه در تمام عمر، با صفا و خلوص با انسان رفتار كند با دوستى كه خیانت كند و پس از آن عذر تقصیر طلب نماید. بنابراین ، انسان باید حتى الامكان گناه نكند و اگر خداى نخواسته گناه كرد هر چه زودتر در صدد توبه و علاج برآید.(12)

کلام آخر: به سوی آخرت بشتابید و بر مرگها پیشی گیرید، زیرا نزدیک است که آرزوی مردم قطع شده و مرگ آنان را دریابد و باب توبه برایشان بسته شود. امام علی (علیه السلام)

پی نوشت ها:

1-نور، 31.

2-تحریم ، 8.

3-بحارالانوار، ج 78، ص 48.

4- المیزان ، ج 9، ص 400.

5-اصول كافى ، ج 2، ص 316.

6-شرح غررالحكم ، ج 3، ص 240.

7-هود، 3

8- فرقان، 70

9-هود، 52.

10-نور، 31.

11-محجة البیضاء، ج 7، ص 17.

12-اربعین امام خمینى ، ص 233

                                                                                                                                 فرآوری: زهرا انصاری نسب

بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان


منابع : کتاب  تحلیلى بر روشهاى تربیت نفس و اهداف آن در فرهنگ وحى ،اكبر دهقان

کتاب اخلاق و تربیت های اسلامى،مرکز تحقیقات اسلامی سپاه

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.