مضرات خنده زیاد!
مردى در بصره برابر امیرالمۆمنین (علیه السلام) برخاست و گفت: «یا امیر المۆمنین! حال برادران دینى را به ما خبر ده.» حضرت در پاسخ فرمودند: «اما برادران خنده‌رو، تو! از جانب آنها به لذت خود میرسى پس از خوشروئى و شیرین زبانى خود آنها را برخوردار كن تا آنجا كه آنها تو را برخوردار كنند.»
حرکات و سکنات انسان نشان دهنده شخصیت آدمی است. به این معنا که هر رفتاری که از انسان سر می‌زند نشانی از خصلت‌های وجودی او دارد.
اسلام و ائمه اطهار با علم به این مسئله، دائما در پی گوشزد کردن این نکته به ما هستند که: هر عملی که از شما سر می زند نه تنها در در دنیا و آخرت شما مۆثر خواهد بود بلکه افراد با توجه به این اعمال در مورد شما قضاوت می کنند؛ پس در انجام این امور به اعتدال و با درایت عمل کنید.
انسان در برخورد با افراد مختلف، برای قضاوت کردن در مورد شخصیت آنها، از حرکات و سکنات خود آنها کمک می‌گیرد و در موردشان به قضاوت می پردازد و بر اساس همین قضاوت است که برخورد های بعدی میان افراد شکل می‌گیرد.
در اصل، اسلام با ارائه این نکات درصدد آن است تا به انسان‌ها کمک کند تا تصویر مناسب و درستی از خودشان در ذهن یکدیگر جای دهند.
برادران دو دستهاند: برادران مورد اعتماد و برادران خنده رو
مردى در بصره برابر امیرالمۆمنین (علیه السلام) برخاست و گفت: «یا امیر المۆمنین! حال برادران دینى را به ما خبر ده»، حضرت فرمود: «برادران دو دستهاند: برادران مورد اعتماد و برادران خنده رو، اما برادران مورد اعتماد، دست و بال و اهل و مالند (كه انسان را یارى كنند و زیان و آزار را از او بگردانند) پس هرگاه به برادرت اعتماد پیدا كردى، مال و بدنت را به او ببخش و با دوستان با صفایش صاف باش و با دشمنانش دشمنى كن، و راز و عیبش را بپوشان و نیكیش را آشكار كن و بدان اى پرسنده كه اینها از كبریت احمر كمترند.
و اما برادران خنده‌رو، تو! از جانب آنها به لذت خود میرسى، (و آن لذت معاشرت و مصاحبت با آنهاست) پس این را از آنها مبر و بیش از این هم از دل آنها مخواه (توقع صفا و یك دلى از آنها نداشته باش) و از خوشروئى و شیرین زبانى خود آنها را برخوردار كن تا آنجا كه آنها تو را برخوردار كنند.»(1)
حضرت صادق علیه السلام فرمودند: «خنده مۆمن تبسم است.» در واقع هم چنان که در احادیث بیان شده خنده مۆمن در چهره او آشکار و غم او باید در دل و درونش نهفته باشد
مۆمن؛ نشانهها و صفات او
«مۆمن با نشاط است و خوشرو و نه چهره در هم و عیب جو، سخت است، و بسیار خشم فرو خور و بسیار خنده رو.» (2)
اسلام هیچ گاه عبوس بودن را برای مسلمانان توصیه نمی‌کند بلکه دائما به دنبال آن است که روحیه نشاط و شادمانی در فضای جامعه پراکنده باشد. جامعه اسلامی باید تهی از هرگونه افسردگی، غم و اندوه باشد. اما وقتی مۆمن بسیار خنده‌رو توصیف می‌شود، این خنده چه خنده‌ای است؟ ویژگی‌های خنده پسندیده و مذموم از نظر امامان چیست؟
آواز خنده مۆمن بلند نمىشود
امیرمومنان در نهج البلاغه می‌فرمایند: «مۆمن اگر خاموش است سكوت او اندوهگینش نمىكند و اگر بخندد آواز خنده او بلند نمىشود و اگر به او ستمى روا دارند صبر مىكند تا خدا انتقام او را بگیرد.»(3)
در واقع حضرت بلند خندیدن را از صفات فرد مۆمن به حساب نمی آورد؛ زیرا بلند خندیدن از وقار و متانت مۆمن به دور است و جایگاه او را در نظر دیگران خدشه دار می‌کند. در بسیاری موارد کسی که بلند می خندد به دنبال جلب نظر و توجه دیگران است که قطعا مۆمن هیچ گاه چنین نیست.
از سخنان بى ارزش و خنده آور بپرهیز
امام علی (علیه السلام) می‌فرمایند: «از سخنان بى ارزش و خنده آور بپرهیز، گرچه آن را از دیگرى نقل كرده باشى.»(4) انسان نباید با بذله‌گویی و بیان کردن لطیفه‌های مختلف در صدد خندان دیگران به هر قیمتی باشد. هرچند که خنداندن دیگران در اسلام به طور مطلق مذموم نیست، اما حضرت در این حدیث ما را به این موضوع متوجه می‌سازند که بیان سخنان بی‌ارزش و خنده آور در شأن مۆمن نیست.
انسان نباید خنده دیگران را به هر قیمتی به دست بیاورد. هیچ گاه نباید با بیان مطالب سخیف و بی ارزش دیگران را خنداند. هرچند که خندان و فراهم کردن موجبات شادی مسلمانان از ثواب خاصی برخوردار است، اما نباید دستاویزی برای بیان مطالب فاقد محتوا و ارزش باشد.
امیرمومنان در نهج البلاغه می‌فرمایند: مۆمن اگر خاموش است سكوت او اندوهگینش نمىكند و اگر بخندد آواز خنده او بلند نمىشود و اگر به او ستمى روا دارند صبر مىكند تا خدا انتقام او را بگیرد
خنده مۆمن، تبسم است
حضرت صادق علیه السلام فرمودند: «خنده مۆمن تبسم است.» (5) در واقع هم چنان که در احادیث بیان شده خنده مۆمن در چهره او آشکار و غم او باید در دل و درونش نهفته باشد.
مضرات خنده زیاد
امام صادق (علیه السلام) فرمودند:
1. شوخى بسیار آبرو را ببرد و خنده بسیار ایمان را به یك سو پرتاب كند. (6)
2. خنده بسیار دل را بمیراند. (7)
3. بسیار خندیدن دین را آب كند چنانچه آب نمك را. (8)
4. خنده بىمورد از نادانى است. (9)
با کمی تأمل در احادیث می‌توان به راحتی فهمید که اهل بیت هیچ گاه بلند خندیدن و زیاد خندیدن را برای شیعیان خود توصیه نمی‌کردند. هم چنان که ایشان مومنان را به خنده‌رویی سفارش می‌کردند اما به آنان یاد آور می‌شدند که خنده بسیار نکنید؛ زیرا خنده بسیار، قساوت قلب می آورد و انسان را از یاد خدا و گناهانی که انجام داده غافل می‌کند.
اسلام فضای جامعه اسلامی را سراسر با شادمانی و شعف ترسیم می کند اما نه هر نوع شادمانی! اسلام هیچ گاه شادی‌های پوچ و پوشالی که لحظاتی بیشتر دوام نمی‌آورند را برای مسلمانان تجویز نمی‌کند، بلکه اسلام تبسم و لبخند را توصیه می‌کند و نه بلند خندیدن از روی سرمستی و زیاد خندیدن را؛ خنده ای که در آن با باز شدن لب ها از هم دندان‌ها نمایان نشوند. این خنده فضا و جو حاکم در جامعه را سرشار از شادی می‌کند و در عین حال مانع غفلت از آخرت و یاد مرگ می‌شود.
پی نوشت ها:
1.أصول الكافی/ ترجمه مصطفوى/ جلد3/ صفحه347
2.أصول الكافی/ ترجمه كمرهاى/ جلد5/ صفحه 21
3.نهج البلاغة/ ترجمه دشتى/ نشانههاى پرهیزكاران/ صفحه 405
4.نهج البلاغة/ ترجمه دشتى/ ارزشهاى اخلاقى/ صفحه 535
5.أصول الكافی/ ترجمه مصطفوى/ جلد4/ صفحه486
6. أصول الكافی/ ترجمه مصطفوى/ جلد4/ صفحه 488
7.تحفة الأولیاء/ ترجمه أصول كافى/ جلد4 / صفحه757
8.تحفة الأولیاء/ ترجمه أصول كافى/ جلد4 / صفحه 757
9.أصول الكافی/ ترجمه مصطفوى/ جلد4/ صفحه 487
فرآوری : زهرا اجلال
بخش نهج البلاغه تبیان
منبع: شیعه نیوز
