ویتامین A و معرفی نارنجی‌های برتر
ویتامین A یک ویتامین محلول در چربی است که نقش مهمی در رشد و تکامل بدن، سلامت سیستم بینایی و مقاومت سطوح پوششی بدن دارد. چنانچه این ویتامین به مقدار کافی به بدن نرسد، نه تنها باعث کاهش قدرت بینایی می‌شود، بلکه باعث شکننده شدن پوست، ناخن و موها می‌گردد. همچنین در میزان هوش و توانایی ذهنی نیز اختلال ایجاد می‌شود.
فرم فعال این ویتامین که فقط در منابع حیوانی یافت می‌شود «رتینول» نام دارد و کاروتنوئیدها یا رنگدانه‌های زرد، نارنجی و قرمز که در گیاهان وجود دارند پیش‌سازهای ویتامین A می‌باشند که مهم‌ترین آن‌ها بتا- کاروتن است و در تمام گیاهان زرد و نارنجی مثل کدو حلوایی، خرمالو، انبه، هویج، فلفل زرد و قرمز، کدو تنبل و کدو حلوایی و میوه‌هایی مثل هلو، آلو، زردآلو، موز، طالبی و نارنگی وجود دارد. بتا- کاروتن پیش‌ساز ویتامین A و یک آنتی‌اکسیدان مهم در بدن می‌باشد که بدن را در برابر رادیکال‌های آزاد و اثرات مخرب آن‌ها حفظ کرده و باعث پیشگیری از بروز سرطان می‌شود.
فواید ویتامین A
محققان در تحقیقات پزشکی خود دریافتند: ویتامین A یکی از قوی‌ترین عناصر پیشگیری کننده از سرطان است و همچنین نقش موثری در مهار رشد تومورهای سرطانی بدون ایجاد هر گونه آثار جانبی دارد.
محققان دانشگاه واشنگتن دریافتند که ویتامین A حاوی ترکیبات طبیعی خاصی از جمله "Beta carotene" است که از ابتلا به سرطان در بین موش‌های آزمایشگاهی جلوگیری کرد و این ترکیبات همچنین عملاً از رشد تومور جلوگیری می‌کند بدون این که هرگونه عوارض جانبی داشته باشد.
اطلاعات نشان داد: ترکیب بتاکاروتن، عمر فرضی موش‌های آزمایشگاهی را که ویتامین A مصرف کردند، به میزان 5 درصد بیشتر می‌کند و همچنین رشد تومور را متوقف می‌کند.
مقدار ویتامین A در شیر و فرآورده‌های آن بسته به نوع تغذیه حیوان از سبزیجات
و علف‌های تازه در فصول مختلف فرق می‌کند
این تحقیقات روی گروهی از موش‌های آزمایشگاهی مبتلا به تومورهای سرطانی انجام شد به گونه‌ای که به آن‌ها دوزهای زیاد ویتامین A داده شد و ملاحظه شد که گسترش آن به میزان 50 درصد در بین موش‌هایی که ویتامین را به مدت 12 هفته پیاپی مصرف کردند، کاهش یافت.
ویتامین A در حفظ بینایی خوب، سلامت پوست و غشاهای مخاطی مهم و مفید است.
همچنین تحقیقات نشان می‌دهد که این ویتامین برای عملکرد سیستم ایمنی بدن ضروری است.
ویتامین A همچنین برای رشد، تشکیل استخوان، تولید مثل و بهبود زخم‌ها مۆثر و مفید است.
کبد می‌تواند نیاز یک ساله بدن به این ویتامین را به صورت ذخیره در خود نگه دارد و اگر فرد بیمار شود یا دچار عفونتی شود، این ذخیره سریعاً قابل استفاده است.
ویتامین A در تأمین و نگهداری ماده ارغوانی شبکیه چشم برای بینایی در نور ضعیف نقش دارد بنابراین ضد شب کوری است و در معالجه بیماری‌های چشمی کمک می‌کند.
ویتامین A به رشد و نگهداری استخوان‌ها، پوست، مو، دندان‌ها و لثه‌ها کمک می‌کند و برای سلامت و نگهداری سطوح پوششی به خصوص سطوح مرطوب مخاطب و قسمت قدامی چشم و مخاط مجاری تنفسی، گوارشی و پوست لازم است.
این ویتامین همچنین استقامت بدن را در برابر عفونت‌های ریوی افزایش می‌دهد.
شبکوری، افزایش عفونت‌های تنفسی، خشک و خشن شدن پوست به خصوص در ناحیه شانه ها، تغییرات بافت‌های پوششی مجرای گوارش که ممکن است به اسهال منجر شود و کاهش حس چشایی و بویایی از جمله علائم کمبود ویتامین A است.
ضرورت نیاز به ویتامین A به خصوص در دوره نوزادی بیشتر محسوس است.
منابع ویتامین A
روغن کبد ماهی غنی‌ترین منبع ویتامین A است و همچنین جگر، لبنیات، تخم مرغ و کره از مهم‌ترین منابع غذایی این ویتامین هستند.
مقدار ویتامین A در شیر و فرآورده‌های آن بسته به نوع تغذیه حیوان از سبزیجات و علف‌های تازه در فصول مختلف فرق می‌کند.
هــویج، سبزیجات سبــز و زرد نظیر جعفری، اسفناج، کرفس، کدوحلوایی، برگ‌های تیره کاهو و همچنین میوه‌های نظیر زردآلو، هلو، طالبی و گوجه فرنگی حاوی مقادیر زیادی ویتامین A هستند.
حداکثر مصرف مجاز روزانه برای بالغان که احتمال کمی برای ایجاد عوارض جانبی دارد 10/000 واحد بین‌المللی یا 3 هزار میکروگرم در روز است.
بعضی از متخصصان میزان حداکثر مجاز ویتامین A را برای زنان باردار 5 هزار واحد بین‌المللی یا 1500 میکروگرم در روز ذکر می‌کنند.
نارنـجـــی‌هــای بـــرتــــر
کدو حلوایی با نام علمی Cucurbita pepo
کدو حلوایی یکی از گیاهان جالیزی است که برای اولین بار 1400 سال قبل از میلاد مسیح در مکزیک کاشته شد. کدوحلوایی منبع غنی از بتا-کاروتن است و رنگ نارنجی آن به دلیل وجود همین ترکیب می‌باشد. مصرف کدو به دلیل داشتن فیبر غذایی زیاد و کالری کم برای پیشگیری از چاقی و دیابت و نیز برای بهبود وضعیت چربی‌های خون مطلوب است.
از کدو می‌توان برای درمان بیماری‌های روده‌ای مخصوصاً برای از بین بردن کرم و انگل‌های روده و نیز به عنوان مسهل در درمان یبوست، بواسیر و عفونت‌های مثانه‌ای استفاده کرد.
همچنین کدو حلوایی منبع غنی از پتاسیم می‌باشد که برای افراد دچار فشار خون بالا مفید است، ولی برای افرادی که دچار ناراحتی کلیوی هستند مناسب نیست. میزان جذب آهن و منیزیم آن نیز خوب است. انواع کدو تب‌بر و ادرارآور می‌باشد. کدو حلوایی به دلیل داشتن مقدار بالایی کاروتنوئید، از بروز انواع سرطان‌ها پیشگیری می‌کند.
کدو حلوایی سرشار از ویتامین C است. اسیدهای چرب موجود در کدو حلوایی برای از بین بردن چین و چروک‌های پوست موثر هستند.
خــرمالــو با نام علمی Ebenaceae
یکی دیگر از میوه‌هایی که سرشار از بتا-کاروتن و ویتامین A است خرمالو می‌باشد. میوه خرمالو شبیه گوجه‌فرنگی و دارای پوست نازک است و سرشار از ویتامین‌های A، B و C می‌باشد.
همچنین خرمالو دارای مقدار قابل توجهی از ویتامین‌ها و مواد معدنی ضروری برای بدن مانند ویتامین‌های B1، B2، B3 و C و مواد معدنی کلسیم، گوگرد، آهن، فسفر، منیزیم و پتاسیم است. پتاسیم موجود در خرمالو اشتهاآور و شستشودهنده کلیه و کبد می‌باشد که برای افراد مبتلا به نقرس و بیماری‌های کبدی و کلیوی بسیار مۆثر است. مصرف خرمالو به دلیل داشتن دو عنصر پتاسیم و منیزیم موجب کاهش چربی و فشارخون بالا در افراد می‌شود.
وجود مقدار زیادی فیبر و مواد آنتی‌اکسیدان همچون تانن، فنول، ویتامین C، لیکوپن و لوتئین باعث به وجود آمدن خاصیت ضدسرطانی این میوه می‌شود. همچنین این میوه برای آفت دهان و گلودرد، و آب آن در درمان زخم‌ها، بسیار مفید است. میوه رسیده خرمالو سینه را نرم می‌کند و همچنین از آن برای درمان اسهال خونی می‌توان استفاده کرد.
انــــبـــه با نام علمی :Mcngifera indica
انبه یکی دیگر از منابع ویتامین A می‌باشد. مصرف مرتب این میوه از بروز سرطان رحم پیشگیری می‌کند، زیرا خاصیت آنتی‌اکسیدانی دارد. این میوه به دلیل داشتن ویتامین C و بتاکاروتن، باعث تقویت سیستم ایمنی می‌شود. به همین دلیل مصرف مرتب انبه در برنامه غذایی، از بروز عفونت‌های ویروسی و رشد تومورهای بدخیم در بدن جلوگیری می‌کند. دریافت مقادیر بالای بتا-کاروتن موجب فعالیت هرچه بیشتر سلول‌های سیستم ایمنی می‌گردد. به این دلیل مصرف انبه در گروه‌های سنی با سیستم ایمنی ضعیف‌تر مانند سالمندان، بچه‌ها و زنان باردار توصیه می‌شود.
فرآوری: مریم مرادیان نیری
بخش تغذیه و آشپزی تبیان
منابع:
فارس
دنیای تغذیه – شماره 105 - بهارک آقاپور، دانشجوی کارشناسی ارشد تغذیه
مطالب مرتبط:
