عیدهای غم دار سیما

مردم دهه های اخیر شدیدا عادت به دیدن تلویزیون پیدا کرده اند و این رسانه جایگاهی خاص در برنامه روزمره آنها دارد. به طوری که، روزی از رسانه به عنوان رکن چهارم دموکراسی نام برده اند و حال باید از تلویزیون در خانواده های ایرانی و حتی در سراسر جهان به عنوان عضوی جدید و ثابت نام برد. امروزه بحث کم رنگ شدن ارتباط میان فردی میان اعضای خانواده و نقش رسانه به عنوان عامل این گسست، بحث تاثیرات منفی آن بر کودکان و نقش رسانه در افت تحصیلی دانش آموزان از این عامل مهم حکایت دارد.

موضوعی که در این زمان خاص و البته فارغ از این روزها به طور کل وظیفه ای بر دوش رسانه است وظیفه سرگرمی و در این راستا ایجاد شادی و شور و نشاط در بطن جامعه است. رسانه نه تنها در این زمینه وظیفه دارد بلکه این مطالبه مخاطبان است تا رسانه برای آنها، عاملی برای سرگرمی و شاد کننده باشد. امروز بسیاری از مخاطبان ایرانی نداشتن برنامه سرگرم ساز و شاد کننده را بهانه خود برای دیدن ماهواره عنوان می کنند و این دلیل بدون در نظر گرفتن عوامل حاشیه ای دیگر، از عدم بر آوردن کردن نیاز مخاطب توسط رسانه ملی ناشی می شود.

اما آیا واقعا رسانه ما در این زمینه ضعف دارد. چیزی از دهه کرامت نگذشته است و ما می توانیم با رجوع به این چند روز سیما، این عامل را بررسی کنیم. در دهه کرامت شکل کلی برنامه ها تغییری نکرده بود و فقط برخی از برنامه های مذهبی فقط گویای خبر خاصی از این دهه بودند. در ادامه، درشب میلاد حضرت امام رضا (علیه السلام) برنامه قطعه ای از بهشت که از حرم امام رضا به طور مستقیم پخش می شد همراه با حاشیه های جالبی بود و آنهم پخش مدیحه سرایی هایی که با روضه ختم می شد آنهم در برنامه ای که کل مردم ایران با هر سلیقه ای اما دلبسته به خاندان اهل بیت ،مخاطبان آن بودند. در نکته ای دیگر از این دهه تقارن آن با هفته دفاع مقدس بود که رسانه ملی لاجرم باید پوشش هر دوی این مناسبت ها را مد نظر می داشت و هنر این بود که از این مصادف بودن با ظرافت خاص استفاده شود، اما از نقاط ضعف مدیریت سیما در اینباره پخش فیلم های سینمایی در شب میلاد بود که نگاه حماسی و سلحشورانه به جنگ داشتند و صحنه هایی زیبا و البته اندوهگین از شهادت دلاوران و فضای خانواده آنان تحت تاثیر از خبر شهادت فرزندانشان را به نمایش در می آورد که با توجه به شب میلاد امکان این بود که فیلمی دیگر انتخاب شود، می توانستند سراغ ژانرهای کمدی تر از موضوع دفاع مقدس روند و این تقارن را مدیریت کنند با فیلم هایی چون اخراجی ها و...

همین گذر کوتاه نشان می دهد که برنامه ریزی مطلوبی در این راستا وجود ندارد البته کمی فراتر از این هم می توان همین روند را مشاهده کرد. نه تنها در اعیاد مشابه بلکه در زمان هایی چون ایام الله دهه فجر؛ در این زمان گاهی مردم فقط مجبور می شوند تا فیلم های سینمایی چند بار تکرار! و کارهای سفارشی و جدید مرتبط به ایام را نگاه کنند. گاهی از شبکه های مختلف در یک زمان برنامه های مختلفی فقط با موضوع این دهه پخش می شود یکی فیلمی سینمایی، یکی خاطره گویی و دیگری سرود انقلابی، اما در این ایام که برای مردم جشن محسوب می شود، آیا جا ندارد که مردم با کمدی هایی و برنامه های جنگ دیگر بر شادی شان در این ایام مبارک افزوده شود؟ علاوه بر این باید تدبیری چید تا اگر مخاطبی می خواهد در این برنامه از ساعت خود پای برنامه ای متفاوت بنشیند راهی باشد تا به سراغ برنامه های ماهواره ای نرود. همین داستان را نیز در ماه رمضان شاهد هستیم گاهی چند شبکه با هم قرآن پخش می کنند شبکه ای دیگر سخنرانی و....

این در حالی است که امروز رقابت بین رسانه های مختلف و حتی بین خود شبکه های تلویزیون بسیار شده است و این مهم باعث شده است که هم نیازها و هم توقعات مخاطبان شبکه های تلویزیونی نیازهای چند سال قبلا نباشد. امروزه شبکه ها تخصصی تر شده اند شبکه هایی به پخش مستند می پردازند، شبکه هایی بیست و چهار ساعته کار خبری می کنند، شبکه هایی با انیمیشن پیش می روند و شبکه هایی هم فقط فیلم پخش می کنند و .... در واقع مخاطب اگر در زمانی برنامه ای مورد پسندش واقع نشود می تواند از شبکه ای دیگر خود را سرگرم کند یا نیازش را مرتفع.

این روند نیز در رقابت رسانه ملی با ماهواره چندی است که کلید خورده است ابتدا شبکه های رسانه ملی از دو کانال به 18 کانال افزایش یافت و در راستای این افزایش، شبکه ها تخصصی شدند، از شبکه پویا تا شبکه بازار اما با اینکه این تخصصی کاری ایجاد شده است ما گاهی شاهد موازی کاری خارج از حد میان شبکه ها می باشیم از جمله این موازی کاری ها، همانطور که اشاره شد در ایام مناسبتی است. مخاطب اگر در ماه رمضان نخواهد در ساعتی خاص وقتش به برنامه ای مذهبی اختصاص دهد گاهی برای پیدا کردن برنامه ای مطلوب دیگر با مشکل مواجه می شود. رویکردی بدون برنامه ریزی یا با برنامه ریزی ضعیف که موضوع عدم شور و نشاط لازم در ایام جشن در سیما نیز همین منوال را دارد. مردم ما به خصوص در این برهه زمانی، نیاز به شادی و نشاط دارند بهترین وقت برای ایجاد شادی و مفرح سازی اوقات مخاطبین و حتی فرهنگ سازی در جهت به تصویر کشیدن چهره ای شاد از دین وایجاد نگاه مثبت در این راستا، همین ایام اعیاد و مناسبت های مذهبی می باشد. و این مهم فقط نیازمند یک برنامه ریزی ساده و البته ظریف است از چینش و دروازبانی برنامه های گوناگون ، تغییرات بصری در فرم های ثابت قاب تلویزیون و... . به راحتی می توان یک دهه متفاوت و شاد را برای مردم ایجاد کرد که نه تنها تجربه یک شب نسبتا شاد را، بلکه تجربه ای متفاوت را برای مخاطبان به بار بیاوریم. باید کاری کرد که قاب تلویزیون در ایام عید( به خصوص ایعاد مذهبی) آنقدر شاد و متفاوت باشد و تجربه ی شیرین برای مردم به بار آورد که در آنها برای فرارسیدن این ایام ایجاد انتظار کرد. در ایام نوروز تقریبا شاهد چنین رویکردی در رسانه ملی هستیم و همینطور برنامه پلاک ١ که در ایام خاص از شبکه ١ پخش می شود می تواند نمونه ای تازه و البته قابل ارتقا برای چنین روزهایی باشد. رسانه ملی باید یک مالتی مدیا و بسته هیجان انگیز در این ایام برای مخاطبین خود آماده کند و میان شبکه ها و برنامه های خود و حتی میان معاونت های گوناگون چون سیما و صدا هماهنگی ایجاد کند، گاهی ما شاهد عیدی غمگین و بی حوصله از سیما و شهادتی شاد از رادیو هستیم!

اما تجربه عید غدیر بزرگترین عید شیعیان روبروست باید دید مسئولین صداوسیما کدام رویکرد را ادامه خواهند داد. برای گرامی داشت یک مناسبت صرفا نیازی به تعطیل کردن آن نیست بلکه می توان با برنامه ریزی دقیق و با استفاده از کار رسانه ای بیش از یک تعطیل کردن ساده، ارزش یک مناسبت مذهبی را در ظاهر و به صورت عمیق برای مردم نشان داد و اثرگذاری داشت.