تبیان، دستیار زندگی
این سوره را خدا، خود گویندگی کرده است آن هم با عنوان ما. به عبارت دیگر هیچیک از تعبیرات او یا الله یا من یا رب شما را مناسب این سوره ندانسته است: انا انزلناه فی لیلة القدر
عکس نویسنده
عکس نویسنده
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

در شب قدر چه اتفاقی می افتد؟!

قدر

نباید کوچکی سوره قدر ما را فریب دهد ، چه اینکه مجموعه فشرده‌ای از معارف الهی در این سوره وجود دارد.

در اینجا می ‌خواهیم به آنچه از این سوره فهمیده‌‌ایم را بازگو کنیم؛ هرچند اینها تنها بخش کوچکی از حقایق نهفته در این سوره است. ضمناً این سوره حاوی اشاره‌ هایی به حقانیت مذهب تشیع است که در این نوشته به آن هم می ‌پردازیم.
سخن را به صورت سوال و جواب بیان می ‌کنیم:


الف) گوینده این سوره کیست؟

این سوره را خداوند کریم، خود گویندگی کرده است آن هم با عنوان "ما".

به عبارت دیگر هیچ یک از تعبیرات "او" یا "الله" یا "من" یا "رب شما" را مناسب این سوره ندانسته است: انا انزلناه فی لیلة القدر.
اگر "ما" به معنی همه صفات الهی بدانیم، نتیجه این می‌ شود که قرآن حاوی معانی گوناگون و قابل فهم برای همه و در عین حال بسیار عمیق است.(1)


ب) کدام قسمت قرآن در شب قدر نازل شد و می ‌شود؟

مسلم آن است که منظور، نازل شدن بخشی از قرآن نیست چه اینکه می ‌دانیم که قرآن به صورت پراکنده در طول بیست و سه سال بر پیامبر نازل شد؛ بنابراین نازل شدن چند آیه در یک شب فضیلت خاصی برای آن شب به حساب نمی ‌آید.

از طرفی ضمیر "ه" در انا انزلناه به صورت مفرد و مذکر است و با کل قرآن متناسب تر است یا یک سوره یا بخشی از قرآن. (2)


ج) شب قدر چه اهمیتی دارد؟

برای درک اهمیت این شب خدای کریم در این سوره به اصطلاح "به در می ‌گوید تا دیوار بشنود" یعنی به پیامبر خود – که قرآن را بر او در این شب نازل کرده و آگاه ترین کس به احوال این شب است - می ‌گوید که تو چه می ‌دانی که این شب چیست؟ - با این تعبیر معلوم می ‌شود که اهمیت این شب بسیار است و مى ‏فهماند كه تشخیص خصوصیات و اسرار قیامت و اسرار لیلة القدر امرى عظیم است كه كسى قادر به درك آن نیست. (3)

به کمک اشاره ای که در سوره قدر وجود دارد می ‌فهمیم که شب قدر هر سال وجود دارد؛ زیرا در سوره قدر آمده است که "ملائک فرود می ‌آیند" و نفرموده که "فرمود آمدند" بنابراین قطعاً هر سال باید یک شب قدر با ویژگی های سوره قدر داشته باشد

ضمناً اگر ما قرار بود این سوره را بنویسیم این قدر عبارت "لیلة القدر" را تکرار نمی ‌کردیم و مثلاً به جایش "هی" یا "تلک" می ‌گذاشتیم اما خداوند این عبارت را برای بار دوم و سوم نیز عیناً آورده تا اهمیت این شب را بنماید. سپس در دو آیه بعدی، از ضمیر "هی" استفاده کرده است.
شب قدر به سرنوشت تک تک ما مرتبط است و از یک عمر ما هم برتر است (هزار ماه برابر هشتاد و چند سال می ‌شود)


د) در این شب چه اتفاقی می ‌افتد؟

ملائکه و نیز جناب روح در این شب نازل می‌ شوند و این نازل شدن به "همه امور" مرتبط است. بنابر این شب قدر به همه مردم جهان و به همه کارها و سرنوشت ها و اتفاق ها و هر "امر خدا" مربوط است.

هر امر محکم و کلی خدا در این شب باز می ‌شود (فِیهَا یُفْرَقُ كُلُّ أَمْرٍ حَكِیمٍ) ( دخان، آیه 4) مثلاً قرآن از حالت اجمالش در قلب پیامبر است باز می ‌شود و قابل فهم برای مردم می ‌شود و سرنوشت ها هم از حالت اجمال خارج می ‌شود و جنبه حتمی به خود می ‌گیرد و دقیقاً برای افراد تعیین می ‌گردند. (4)


ه) منظور از روح چیست؟ روح و ملائکه در این شب چه می‌ کنند و چه اثری بر این شب می‌ گذارند؟

روح از جنس ملائکه نیست اما بر آنها حالتی مثل ریاست دارد. (5) او به همراه ملائک در این شب نازل می ‌شوند در نتیجه عرصه برای کار شیاطین در این شب بسته می‌ شود و این شب "سلام" می ‌گردد نه به این معنا که بقیه شب های سال دارای سلامت نیست؛ بلکه به معنای آنکه این شب دارای یک سلامتی خاص و ویژه‌ای است.(6)


ماه رمضان

و) آیا شب قدر یکبار بوده یا هر سال تکرار می‌شود؟

به کمک اشاره ای که در سوره قدر وجود دارد می ‌فهمیم که شب قدر هر سال وجود دارد؛ زیرا در سوره قدر آمده است که "ملائک فرود می ‌آیند" و نفرموده که "فرمود آمدند" بنابراین قطعاً هر سال باید یک شب قدر با ویژگی های سوره قدر داشته باشد. (7)


ز) ملائکه و روح بر چه کسی نازل می‌شوند؟

تا زمانی که پیامبر در این دنیا زنده بودند، قلب ایشان محل نزول ملائکه و روح در شب قدر خودشان بودند اما می ‌دانیم بعد از وفات ایشان تا زمان حاضر هم باید هر سال شب قدری داشته باشد که ملائکه و روح در آن نازل شوند و همه امور عالم مشخص گردد.

بنابراین بعد از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله باید بر کسی نازل شوند که روحش همانند پیامبر با روح ملائک سنخیت داشته باشد و ملائک بتوانند بر او نازل شوند (8) و به عبارت دیگر دارای قلب محمدی باشد و او کسی جز علی علیه السلام – که برادر و جان پیامبر بود – نیست و بعد از حضرت امیر نیز سایر ائمه که فرزندان جسم و جان پیامبر (صلی الله علیه و آله) هستند و دارای قلب محمدی هستند، مرکز عالم و محل نزول ملائکه در شب قدر هستند.


ح) شب قدر در چه ماه و روزی از سال است؟

به کمک آیه " شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِیَ أُنزِلَ فِیهِ الْقُرْآنُ" (بقره، 185) می ‌فهمیم که شب قدر باید در ماه رمضان باشد، از طرف دیگر باید در هر سال تنها یک شب باشد نه بیشتر، اما کدام شب؟

اهل بیت علیهم السلام یاد داده‌اند که در دهه آخر ماه رمضان و خاصه شب های نوزدهم و بیست و یکم و بیست و سوم به دنبال آن باشیم. اما فراموش نکنیم که درباره آن شب گرانقدر که ارتباط خاصی میان ملائکه و امام عصر علیه السلام برقرار است نباید انتظار داشته باشیم که تاریخ آن به طور دقیق برای ما تعیین شده باشد. چه بهتر که در همه شب های ماه رمضان یا لااقل در دهه آخر توجه بیشتری به ذکر خدا و عبادت داشته باشیم تا ما هم بهره‌ای از این شب ببریم.

عرصه برای کار شیاطین در این شب بسته می‌ شود و این شب "سلام" می ‌گردد نه به این معنا که بقیه شب های سال دارای سلامت نیست؛ بلکه به معنای آنکه این شب دارای یک سلامتی خاص و ویژه‌ای است

سوره قدر، معرفی شأن هم-قلبان پیامبر اکرم

سوره قدر به شکل خلاصه‌ و فشرده، بدون اینکه نامی از کسی ببرد، به معرفی جایگاه و کرامت اهل بیت پیامبر پرداخته است، چه اینکه از یک طرف به "همه ساله" بودن شب قدر اشاره می ‌کند و از طرف دیگر به نزول ملائکه و روح در آن می ‌پردازد. از طرف دیگر می ‌دانیم که قرآن تنها بر قلب پیامبر صلی الله و علیه وآله نازل شده است لذا در هر شب قدر باید یک فرد هم سنخ پیامبر وجود داشته باشد که قلبش قابلیت پذیرش ملائکه و روح را داشته باشد و همواره باید یک نفر در روی زمین وجود داشته باشد که این رخدادها در شب قدر با محوریت او انجام شود یعنی قلبش هم سنخ با قلب حضرت رسول باشد، هر چند نبی نباشد. این سوره در حقیقت معرفی حقانیت مذهب تشیع هست. بجز ائمه اطهار از اهل بیت پیامبر صلی الله و علیه وآله تاکنون در عالم هیچ کسی ادعا نکرده است که دارای چنین مقامی است.
از امام باقر علیه السلام روایت شده است که ای جماعت شیعه،‌ (با مخالفان شیعه) به وسیله سوره "انا انزلناه" مقابله کنید که در نتیجه پیروز خواهید شد. سوگند به خدا که این سوره حجت بعد از رسول خدا، حجت بر خلق است.

این سوره سیده دین شما و نهایت علم ماست (با مخالفان شیعه) با آیات حم   وَالْكِتَابِ الْمُبِینِ   إِنَّا أَنزَلْنَاهُ فِی لَیْلَةٍ مُّبَارَكَةٍ إِنَّا كُنَّا مُنذِرِینَ (دخان، 1-3) استدلال کنید که مخصوص ولی امرهای بعد از پیامبر صلی الله و علیه وآله است (یعنی کسانی که شایسته باشند که قرآن در شب قدر هر سال به آنان نازل شود) (9)


پی نوشت ها:
1و2. تفسیر فرقان، سوره قدر
3. تفسیر المیزان، سوره قدر
4. مراجعه کنید به تفسیر المیزان، سوره دخان، ذیل آیه فیها یفرق کل امر حکیم
5. تفسیر فرقان، سوره قدر
6. تفسیر فرقان، سوره قدر
7. تفسیر المیزان، سوره قدر
8. تفسیر فرقان، سوره قدر
9. کافی، ج1، ص 249

روح الله رستگار صفت           

کارشناس ارشد علوم قرآن و حدیث

بخش قرآن تبیان               


مطالب مرتبط:

بهترین عمل در ماه رمضان

شب قدر

ویژگی های خاص شب قدر در روایات

« قدر در تفاسیر »

صوت مرتبط:

شب قدر و توفیق توبه

دعای در لیله القدر

فیلم مرتبط:

دلایل شرافت ماه رمضان

منزلت شب قدر

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.