تبیان، دستیار زندگی
هنگامی که نور در قلب انسان وارد شود گسترده و باز می گردد. سخت دلی و کینه توزی مایه آتشی است که دوزخ جلوه آن است و با ایمان که وجود و قلب و رفتار را به سماحت مزیّن می سازذ کاملاً منافات دارد.
عکس نویسنده
عکس نویسنده
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

بخشندگی همیشه هم خوب نیست !


آدم ها دو حالت دارند یا بخشنده هستند و یا بخیل و بی گذشت. ما بخشندگی را به عنوان صفت نیکو می شناسیم اما هر نوع بخشندگی خوب نیست و این امر نیز برای خود حد و حدودی دارد و قاعده و قانونی را برای آن بیان کرده اند....

اینطوری بخشنده باش

سماحت یعنی بخشندگی

سماحت در لغت به معنای بخشندگی و گذشت و آسان گیری و سهل گرفتن امور است و به این مفهوم به کار می رود که انسان در رفتار با دیگران در مناسبات انسانی در زندگی، در کسب و کار و در دوستی و دشمنی از بخشش و گذشت و آسان گیری بهره ایی داشته باشد. در واقع انسان به میزانی که اهل گذشت و بخشش باشد خداوند از او می گذرد و او را می بخشد و بر او آسان می گیرد. نظام عالم به این صورت است است که هر چه بخشش و گذشت و آسان گیری اش بیشتر باشد به همین تناسب عکس العمل می بیند.

امیرالمۆمنین در آغاز عهد نامه مالک اشتر اینگونه آموزش می دهند، قلب خود را لبریز از رحمت بر مردمان و دوستی ورزیدن با آنان و مهربانی کردن با همگان کن، همچون جانوری درنده مباش که خوردنآنان را غنیمت بشماری پس به خطاهایشان منگر و از گناهانشان در گذر چنان که دوست داری خدا بر تو ببخشاید و گناهت را عفو فرماید.(نهج البلاغه، نامه 53)

سماحت و اثرات آن

سخت دلی و تنگ نظری و سخت گیری پیش از آنکه برای دیگران سختی به بار آرد، به وجود خود انسان را آسیب می رساند و حقیقت لطیف خود انسان را زمخت می کند و زمینه کمال یابی آدمی را در بند می نماید . هر چه انسان به مراتب بالاتری از انسانیت نایل شود بخشش و بزرگواری و آسان گیری اش بیشتر می شود و هر چه سماحت انسان بالاتر رود به مرتبه والاتری از انسانیت می رسد و به روح دین نزدیکتر می گردد. چون نور ایمان در قلب کسی وارد شود سختیهای وجود و سنگدلی ها و سخت گیری ها و کینه توزی ها را می شوید و می زداید و قلب را گسترده و باز می کند و آدمی را به کمال سماحت متصف می نماید.

حضرت علی (علیه السلام) می فرمایند: اهل وسعت و سهولت و بخشش باش و بسیار پخش کننده نباش و برنامه ریز باش و ناخن خشک و در تنگنا قرار ده نباش

از ابن مسعود نقل شده است که از تفسیر سوره زمر آیه 22 از رسول خدا پرسیدم که چگونه انسان شرح صدر پیدا می کند؟ فرمود: هنگامی که نور در قلب انسان وارد شود گسترده و باز می گردد. سخت دلی و کینه توزی مایه آتشی است که  دوزخ جلوه آن است و با ایمان که وجود و قلب و رفتار را به سماحت مزیّن می سازذ کاملاً منافات دارد.

دین و سماحت

«خداوند مرا بر شریعت و دین حنیف و آسان و ملایم مبعوث کرده است.»

قوانین و فرامین شریعت در ذاتش آسان است و راه رسم دعوت و سلوک دینی نیز بر سماحت استوار است. حضرت علی علیه السلام در این باره می فرمایند: سپاس خدای را که راه اسلام را گشود و در آمدن به آبشخورهای آن بر تشنگان آن آسان فرمود.(نهج البلاغه، خطبه 151 )

این بیان به این معناست که دین و دین داری آسان است و نباید آن را از ساختار فطری اش که برای هر کسی پذیرش و عمل به آن آسان است دور ساخته اینکه با حدود و مرزهای دین می توان با سهل انگاری رفتار کرد که هر چه انسان در کمالات انسانی بالاتر رود مرزبان تر می شود و در حفظ حدود الهی و مرزهای انسانی محکم تر می گردد.

از ابن مسعود نقل شده است که از تفسیر سوره زمر آیه 22 از رسول خدا پرسیدم که چگونه انسان شرح صدر پیدا می کند؟ فرمود: هنگامی که نور در قلب انسان وارد شود گسترده و باز می گردد. سخت دلی و کینه توزی مایه آتشی است که دوزخ جلوه آن است و با ایمان که وجود و قلب و رفتار را به سماحت مزیّن می سازذ کاملاً منافات دارد

خداوند پس از آنکه حضرت موسی و هارون را مأمور کرد که پیش فرعون بروند و او را دعوت و ارشاد کنند از جمله دستوراتی که به آنها می دهد این است : بروید پیش فرعون سرکش یاغی و با او با نرمی سخن بگویید شاید این سخن نرم او را متذکر خدا کند و از روز جزا بترسید. دل سخت فرعون که انانیّتش به جایی رسیده که ادعای خدایی کرده بود با رفق و مدارا بهتر می توان به دست آورد . در مورد امر به معروف و نهی از منکر نیز یکی از مهمات همین رفق نمودن و مدارا کردن است.

خط قرمز سماحت

این وجودی که به وسعت رسیده و صاحب سماحه که لبریز شده باید توجه کند تا حدی بذر پاشی کند و آبیاری نماید که باعث فاسد شدن بذرها و مردابی شدن زمینی که در آن بذرها وجود دارند نشود؛ چرا که بذر زیادی و آب زیاد، این افراط و زیاده روی از اطاعت و دستور خداوند و بندگی او سرچشمه نمی گیرد. اینگونه بخشندگی مفرطانه برخاسته از هوی و هوس های نفس و تزیین و اغوای شیطان است. حضرت علی(علیه السلام) می فرمایند: اهل وسعت و سهولت و بخشش باش و بسیار پخش کننده نباش و برنامه ریز باش و ناخن خشک و در تنگنا قرار ده نباش.(نهج البلاغه/ حکمت 33)

مریم پناهنده

بخش نهج البلاغه تبیان


منابع:

1.نهج البلاغه ترجمه دشتی

2.علی و جاری حکمت ، فلسفیان،

3.طایر فرخ پی، مصطفی دلشاد تهرانی

4. تفسیر موضوعی نهج البلاغه، مصطفی دلشاد تهرانی

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.