ارزشیابی توصیفی

طرح ارزشیابی توصیفی یکی از نوآوری های آموزشی است که دردهه 80 به همت سیاستگذاران نظام آموزشی و گروه زیادی از مدیران و معلمان مقطع دبستان ارایه شد. هدف اساسی ارزشیابی کیفی  توصیفی ، بهبود كیفیت یادگیری و ارتقاء سطح بهداشت روانی محیط یاددهی -  یادگیری است .

در این طرح تاکید عمدتاً بر ارزشیابی فرایندی ( تکوینی ) و ارزشیابی عملکرد وباز خورد مستمر و اصلاحی معلم به دانش آموزاست و بر ارزشیابی های پایانی کمتر توجه دارد . اصل محوری این رویکرد «ارزشیابی برای یادگیری» است نه «ارزشیابی از یادگیری» که اصل محوری ارزشیابی سنتی است.  همچنین در ابزار ها به غیر از آزمون های كتبی از ابزارهای گوناگون دیگری چون پوشه كار ، مشاهده ، آزمون عملكردی و تكلیف درسی  و مانند این ها بهره می‌گیرد. به دلیل این تغییرات در  نحوه ارزشیابی پیشرفت تحصیلی در الگوی ارزشیابی کیفی  توصیفی، روش تصمیم گیری در باره ارتقاء پایه دانش آموزان تغییر کرده است .

بسیاری از والدین دانش آموزان مقطع ابتدایی به دلایل مختلف، نگران تحصیل فرزندان خود با این شیوه تحصیلی هستند و از جمله دغدغه هایی که با من معلم در میان می گذارند عدم تکرار پایه تحصیلی، حذف نمره و در نتیجه کاهش انگیزه یادگیری است. والدین اظهار می دارند که آموزش سنتی شیوه ای جا افتاده در فضای تعلیم و تربیت کشور بود و تدریس به شیوه ارزشیابی، توصیفی در مقطع ابتدایی که پایه تحصیلی به شمار می رود تا حدودی برای آن ها نامطمئن و ناآشناست. آنان حذف نمره را موجب برچیده شدن بساط ارزشیابی از کلاس ها برشمارند و اظهار می کنند در شیوه ارزشیابی، مراقبت و نظارتی در جریان یادگیری دانش آموزان وجود ندارد و دانش آموزان به حال خود رها می شوند.

در باره مزایای ارزشیابی توصیفی سخنان تایید آمیز بسیاری گفته شده و تحقیقات آکادمیک زیادی به انجام رسیده  است و تاثیرات منفی ارزشیابی کمی و سیستم نمره دهی  به صورت بارز در این پژوهش ها منعکس شده است

باید دقت کرد که بحث بر سر این نیست که نظام نمره دهی را با ارزشیابی توصیفی  در یک فضای آکادمیک مقایسه کنیم و نتیجه بگیریم که این خوب است یا آن.

بحث این است که این تغییر با سایر اجزاء نظام آموزشی ما که ثابت مانده اند ، همخوانی دارد یا ندارد؟ به نظر می رسد تصمیم به اجرای این طرح ، چیزی نیست که کارشناسان آموزشی ما بر اساس نیازهای واقعی دانش آموزان ایرانی در تحقیقات  میدانی  به آن رسیده باشند.

در کشور ما بین نظام تصمیم سازی و تصمیم گیری و برنامه ریزی وزارتخانه یعنی ستاد ، با مدارس که جایگاه اصلی تعلیم و تربیت است پیوندی ارگانیک وجود ندارد. معلمان نسبت به تصمیمات اداری بد بین هستند و به سختی زیر بار این تصمیمات می روند .

از سوی دیگر برنامه ریزان و کارشناسان هم به نظرات معلمان و مشکلات واقعی مدارس توجهی ندارند و بیشتر در فضای تئوریک سیر می کنند. درست است که در نظام های آموزشی مدرن كارنامه فقط تعدادی نمره خام نیست و  تمام فعالیت ها و مهارت های کودک،توصیف و ارزشیابی می شود اما در صورتی می توان نظام ارزشیابی را از سیستم های آموزشی دیگر وام گرفت که سایر بخش های نظام آموزشی را هم به طور همزمان مدرن سازی کنیم.

در واقع مدرن سازی یک پکیج یا بسته است که نمی توان به دلخواه بعضی عناصر آن را گزینش کرد. و گویی اینگونه بر می آید که ارزشیابی توصیفی با سایر اجزای نظام آموزشی هم خوانی ندارد!

با همه ی این بحث ها و نقدها  می توان محاسن و معایبی برای طرح فوق برشمرد که با جستجو در فضای مجازی موارد زیر بدست آمد.

محاسن ارزشیابی توصیفی :

1- افزایش اعتمادبه نفس دانش آموزان .

2- تکیه نداشتن به نمره ی بیست.

3- افزایش پارامترها جهت تشخیص سطح یادگیری هر درس به طور جداگانه و در نتیجه یافتن ضعف دانش آموزان.

4- ایجادرابطه ا ی صمیمی تربین معلّم و دانش آموز.

5- تکیه بر کار و آموزش علمی و عملی.

6- افزایش شور و نشاط و شادابی دانش آموزان و روحیّه ی آنان درکلاس و مدرسه.

7- حذف اضطراب ناشی از امتحان و نمره که به نوعی استرس مانعی جدی برای فرایند یاددهی و یادگیری خواهد بود.

8- در این طرح یادگیری عمیق و پایدار صورت می گیرد و روش علمی که همان حل مساله است انجام می پذیرد.

9- افزایش روحیّه ی همیاری ،همکاری،همدلی و ... در دانش آموزان .

10- افزایش حس مسئولیّت پذیری در دانش آموزان.

11- چون دانش آموزان کم کار در کنار دانش آموزان فعّال قرار می گیرند از این جهت آنها نیز به نوعی خود را با محیط تطبیق می دهند.

12- روانی و روایی کار برای معلّم کلاس و دانش آموز.

13- انگیزه هاکه همانا جرقه های ایجاد خلاقیت در ذهن دانش آموزان است شکل می گیرد.

14- افزایش رقابت مثبت در دانش آموزان .

15- کلّ دانش آموزان در امر یادگیری دخالت دارند و همین باعث ایجاد مهارت های اجتماعی و مهارت های زبان آموزی در سطح عالی می گردد.

16- رفتارهای دانش آموز بهتر مورد مشاهده قرار می گیرد و می توان آن را مورد مطالعه قرار داد.

17- هر دانش آموز با توجّه به فعّالیتش با خودش مقایسه می شود و پیشرفتش مورد ارزشیابی و تقدیر قرار می گیرد.(اصل تفاوتهای فردی).

18- از بین رفتن احساس ناتوانی و ضعف دانش آموزان در حضور دیگر دانش آموزان.

19- ایجاد مهارت و توانایی برای بر طرف کردن نیازهای فردی.

20- این طرح باشرایط و موارد پیشرفت در دنیای جدید همگام است.

21- برای اندازه گیری فرایندهای ذهنی و بازده حاصل از آن مناسب است.

22- دانش آموزان را در موقعیّت های حل مساله قرار می دهد.

23- دانش آموزان را وادار به کارگیری دانش فرا گرفته قرار می دهد.

24- جنبه های مختلف دانش و درک فراگیر را می توان مطالعه نمود.

25- دانش آموز را وادار به عمل کردن ،تولیدکردن و خلق کردن می نماید.

26- ایجادحس موثّر بودن در دانش آموز.

27- برخورداری ازکارنامه توصیفی و تشریح ضعف و قوّت های آموزشی و پرورشی هر دانش آموز.

28- نبود استرس در دانش آموز و خانواده ی ایشان.

29- سهل و آسان نمودن ادامه ی تحصیل و فراهم نمودن زمینه ی مناسب طی کردن آموزش عمومی برای کلیّه ی دانش آموزان.

30- اولیا به طور مستمر در جریان پیشرفت یا افت فرزندشان قرار گرفته و در این مورد بیشتر احساس مسئولیت می نمایند.

31- ایجاد روحیّه ی خود باوری در دانش آموز تا در آینده بتواند گوینده ی خوب، شنونده ی خوب، محقق و منتقد خوبی گردد.

32- انجام فعالیت های مشابه به فعالیتهای دنیای واقعی در کار روزانه دانش آموزان.

معایب ارزشیابی توصیفی:

1- ایجاد زمینه برای دانش آموزان کم کار و آنان که برحسب شرایط مجبورند به مدرسه بروند و بستر آماده برای شانه خالی کردن از انجام تکلیف.

2- ازآن جائی که انجام این طرح مستلزم وقت زیاد است به نظرمی رسد که تراکم دانش آموز به طور مستقیم برروی کار و فعّالیت یک همکار موثّر می باشد و چنانچه به این موضوع توجّه نشود به لحاظ این که معلّم و لو هر چند علاقمند، به خاطر این که از بودجه بندی عقب نماند مجبور است به شیوه های دیگر ارزش گذاری متوسّل شود.

3- چون تعداد چک لیستها و فرمهایی که برای هردانش آموز یا هر گروه تکمیل می گردد زیاد است معلّم فرصت زیادی را برای این کار صرف می کند و عملا دقّت و توجّه کمتری در ارزشیابی صورت می پذیرد.

4- استفاده ازفرمهای متعدّد بودجه زیادی می طلبد وشایداصل فدای فرع گردد.

5- عدم  واگذاری پوشه کار به معلم جدید در سالتحصیلی بعدی

6- عدم اطلاع والدین از شیوه ها و ملاک های ارزشیابی توصیفی

7- عدم اطلاع معلمان از فلسفه و اهمیت ارزشیابی توصیفی با توجه به برگزاری دوره های  کوتاه مدت.

درباره پایه ششم ابتدایی

براساس سند " تحول راهبردی آموزش و پرورش " ساختار دوره های تحصیلی از نظام 5 – 3 – 4 به نظام 6 – 3 – 3 تغییر یافته و از سال تحصیلی 92 – 91 اجرا و پایه ی ششم به سنوات تحصیلی دوره ی ابتدایی اضافه می شود .

درمورد پایه ی ششم بیشتر بدانیم:

اهداف پایه ی ششم بر اساس اهداف مصوب شورای عالی آموزش و پرورش در دوره ی ابتدایی و اهداف تفصیلی دوره ی ابتدایی در برنامه ی درسی ملی و جدول یادگیری ها و صلاحیت های مشترک همان سند ، به شرح ذیل تدوین شده است :

1- کسب منش تفکر و تعقل

2-   ایمان به خداوند ، پیامبران ، ائمه اطهار (ع) ، کتب آسمانی و عالم غیب

3-   کسب خود آگاهی و باور به کرامت و ارزشمندی انسان و زندگی پاک و سالم

4-   باور به ارزشمندی نهاد خانوادگ، وطن و فرهنگ و هویت اسلامی  - ایرانی و ارج نهادن به میراث فرهنگی

5-   باور به ارزشمندی برقراری ارتباط با دیگران و مهارت در تشخیص عمل مناسب و ابراز آن در موقعیت های اجتماعی مختلف

6-   باور به ارزشمندی علم و علم جویی و کوشش

7-   باور به هدفمندی خلقت ، آیه بودن آن ، ارزشمندی مخلوقات و درک قوانین و زیبایی های جهان آفرینش

8-   آشنایی با اصول و فروع دین و احکام اولیه ی دینی و اهتمام به انجام واجبات و ترک محرمات

9-   آشنایی اجمالی با مقوله ی ولایت فقیه در عصر امام زمان ( عج)

10-  تسلط بر خواندن قرآن کریم و توانایی تدبیر و تعمق در آیات

11-  شناخت نیاز ها ، علایق ، توانایی ها و استعداد های خود و راه های تامین ، تحقق و ابراز آن ها

12-  جانبداری از ارزش های دینی و رفتار های پسندیده وانجام اعمال نیک بر اساس نظام معیار

13-  کسب آداب و مهارت های زندگی پاک و سالم یادگیری مادام العمر

14-  آشنایی با تاثیر کار و تلاش در پیشرفت کشور ، مشاغل و فرآیند های اقتصادی در محیط زندگی

15-  آشنایی با نظام و حکومت جمهوری اسلامی و نهادها و موسسات اجتماعی

16-  آشنایی با مفاهیم و مهارت های جغرافیایی و شیوه ی زندگی مردم در محیط های مختلف جغرافیایی

17-  آگاهی از میراث فرهنگی و گذشته مردم ایران در دوره های مختلف تاریخی

18-  تسلط بر مهارت های اصلی زبان و خواندن و نوشتن متون زبان فارسی

19-  تسلط بر مفاهیم و مهارت های ریاضی پایه و به کارگیری آن در حل مسائل روز مره ی زندگی

20-  شناخت و کاربرد روش ها و مواد و ابزارهای علمی و فناورانه در یادگیری و زندگی روزمره

21-  شناخت طبیعت ، منابع و قوانین حاکم بر آن و اهتمام به حفاظت و بهداشت آن

مزایای پایه ششم:

با توجه به این که بچه ها در این سن  هنوز امادگی مواحه شدن با گروهی از معلمین را ندارند(برای هر در س یک معلم )این امر باعث بیشترین افت تحصیلی  می شد  که پایه ششم میتواند این امر را یک سال به تاخیر اندازد و امادگی بیشتری پیدا کنند.

سطح درو س  راهنمایی با ابتدایی خیلی نزدیک به هم نیست که پایه ششم می تواند این خلاء را پر کندو دانش اموز را اماده نماید .

مسولان مدارس راهنمایی بیشترین مشکلات رفتاری را با  این گروه از بچه ها دارند .

ششم ابتدایی پایة ای برای تقویت هدف‌های جا مانده در دوره ابتدایی است که از این لحاظ میتواند یاریگر بچه ها باشد.

به گزارش مرکز اطلاع‌رسانی و روابط‌عمومی وزارت آموزش و پرورش، قرآن (3 ساعت)، تعلیمات دینی و اخلاق (2 ساعت)، زبان و ادبیات فارسی (5 ساعت)، مطالعات اجتماعی و آداب زندگی (3ساعت)، ریاضیات (4 ساعت)، علوم تجربی (2 ساعت)، هنر (2 ساعت)، سلامت و تربیت‌بدنی (2 ساعت)، تفکر و پژوهش (1ساعت) و کار و فناوری (1 ساعت) دروس تعیین شده برای پایه ششم در این مصوبه است که جمعاً 25 ساعت است و یک ساعت از درس قرآن به صورت تجمیعی برای تقویت روخوانی و روانخوانی و انس با قرآن اختصاص می‌یابد همچنین مجموع ساعات درسی سالانه دوره ابتدایی شامل 850 ساعت تعیین شده است

مرکز یادگیری سایت تبیان، تنظیم: نسرین صادقی