فلج معده چیست؟

فلج معده که نام علمی آن گاستروپارزی است، به معنی کند‌شدن حرکات معده است. این بیماری بسیار شایع و آزاردهنده است.

معده، عضوی عضلانی است که با حرکات پی در پی، باعث مخلوط‌ شدن غذا با شیره‌های گوارشی و هضم غذا می‌شود و سپس غذا را به سوی روده می‌راند تا در آنجا عملیات جذب مواد غذایی شروع شود.

اگرچه بیماری فلج معده باعث مرگ نمی‌شود و طول عمر را تغییر چندانی نمی‌دهد، ولی کیفیت زندگی کاهش قابل ملاحظه‌ای پیدا خواهد کرد.

در این بیماری، غذا مدت خیلی طولانی در معده باقی می‌ماند و فرد، احساس سیری و پری معده می‌کند.

در این بیماری، اعصاب معده به خوبی کار نمی‌کنند. در واقع عصب معده به نام عصب واگ که در حرکت غذا در مجرای گوارشی نقش دارد، آسیب می‌بیند و ماهیچه‌های معده و روده کوچک به طور طبیعی کار نمی‌کنند. لذا حرکت غذا در لوله گوارش کند می‌شود یا کاملا متوقف می‌گردد.

نشانه‌های فلج معده

سوزش سردل

تهوع و استفراغ مواد غذایی هضم نشده

احساس سیری زودرس هنگام غذا خوردن

کاهش وزن

نفخ شکم

سطوح قند خون نامنظم

بی‌اشتهایی

احساس برگشت غذا از معده به مری

احساس انقباض و گرفتگی عضلات  دیواره معده

این احساس ناخوشایند را همه ما هنگام بیماری‌های ویروسی سخت، تجربه کرده‌ایم که در بسیاری اوقات همراه با تهوع و استفراغ بوده است؛ البته به دنبال بیماری‌های ویروسی ایجاد مشکلات گوارشی در کودکان بسیار شایع‌تر است.

خوشبختانه این نوع از فلج معده، موقتی و گذراست و شخص، بعد از بهبودی از بیماری کاملا حال طبیعی را پیدا خواهد کرد.

از علل بسیار شایع فلج معده، داروها هستند. انواع داروهای مشتقات مورفین مثل تریاک ایجاد بی‌اشتهایی و سیری کاذب می‌کند. مصرف سیگار نیز چنین عارضه‌ای دارد.

از جمله داروهای دیگر انواع آنتی‌هیستامین‌ها مثل دیفن‌هیدرامین، دیمن هیدرینات و سایر هم خانواده‌های این داروهاست که شل‌شدن معده را سبب می‌شود.

در بین بیماری‌ها، دیابت سر دسته بیماری‌هایی است که بیماری عذاب‌آور فلج معده را ایجاد می‌کند. هر چه قند خون بالاتر باشد این عارضه نیز شدیدتر است و با کنترل قند خون، معده حرکاتش بهتر خواهد شد.

این اختلال در واقع نوع دیگری از نوروپاتی (اختلال عصبی) دیابتی است. در صورتی که قندخون در یک دوره طولانی مدت در بیماری دیابت بالا بماند، عصب معده آسیب می بیند. در حقیقت قند خون بالا منجر به تغییرات شیمیایی در اعصاب و آسیب به عروق خونی که اکسیژن و مواد غذایی را به اعصاب حمل می‌کنند، می شود.

فلج معده با سخت‌تر کردن کنترل قندخون، دیابت را بدتر می‌کند. وقتی غذا با تاخیر از معده وارد روده کوچک شده و جذب گردد، باعث افزایش سطح قندخون می‌گردد.

درمان فلج معده

فلج معده چه موقتی و به دنبال بیماری‌های ویروسی شایع یا داروها رخ دهد و چه این که به دنبال بیماری مزمن و دائمی مثل دیابت باشد، باید کنترل شود.

خوردن غذاهایی با حجم کم، خوردن غذاهای آبکی و نرم و پرهیز از خوردن غذاهای چرب که مدت بیشتری در معده باقی می‌مانند، باعث بهبودی نسبی می‌شود.

همچنین بهتر است از خوردن غذاهای دیرهضم و سنگین مثل آنهایی که دارای حبوبات است، پرهیز کرد.

داروهای مختلفی هم برای این بیماری وجود دارد. متوکلوپرامید به صورت قطره، قرص و آمپول، یکی از قدیمی‌ترین و موثرترین داروها برای درمان بیماری فلج معده است که در دیابتی‌ها باید روزانه سه بار مصرف شود.

داروی «اریترومایسین» که برای درمان ذات‌الریه استفاده می‌شود دارای خاصیت ایجاد حرکات معده است که می‌توان از شربت یا قرص آن برای درمان کم تحرکی معده استفاده کرد.

داروی «دومپریدون» که در سال‌های اخیر وارد داروخانه‌های ایران شده است نیز هم خانواده‌ متوکلوپرامید است و می‌توان برای درمان این بیماری از آن استفاده کرد.

البته باید به خاطر داشته باشید که هر نوع دارویی را باید با تجویز پزشک متخصص و تحت نظر وی مصرف کنید، نه به طور خودسرانه.

روشی جدید برای درمان فلج معده 

در این روش با استفاده از تحریک الکتریکی معده می توان تاخیر تخلیه معده را در مبتلایان به فلج معده درمان کرد.

دانشمندان دانشکده کک در دانشگاه کالیفرنیا جنوبی در لس آنجلس، 29 بیمار مبتلا به نوع ناتوان کننده این بیماری را که برای جراحی و خارج ساختن کامل معده به بیمارستان آمده بودند را مورد بررسی قرار دادند و دستگاه محرک معده با جریان الکتریکی در بدن آنها کاشته شد.

این وسیله نشانه های بیماری را درمان می کند و بیمار بدون خارج ساختن معده می تواند دقیقا مانند یک فرد سالم از طریق دهان غذا بخورد.

وزن بیمار افزایش می یابد، تعداد دفعات تخلیه معده افزایش یافته و زمان تخلیه معده کم می شود.

این روش درمانی به راحتی می تواند جایگزین عمل جراحی خارج ساختن معده شود.

از این روش می توان در افرادی که به درمان های دارویی پاسخ نمی دهند و بیمارانی که به دلیل اختلال فعالیت معده و فشار معده و درد ناشی از اتساع آن دچار اختلال ضربان قلب می شوند استفاده کرد.

همچنین این روش درمانی جدید را می توان در بیمارانی که دچار عوارض بیماری هایی مانند سوء تغذیه هستند به کار گرفت.

مشکلات ناشی از فلج معده

باقی ماندن طولانی مدت غذا در معده، به دلیل خاصیت مخمری غذا می تواند مشکلاتی مانند رشد باکتری ها را بوجود آورد.

همچنین ممکن است غذای باقیمانده به صورت توده‌های سفت به نام bezoar درآید که می‌تواند منجر به ایجاد تهوع، استفراغ و انسداد در معده شود.

حتی ممکن است این توده‌های سفت مسیر غذا در روده باریک را مسدود کنند که در این حالت خطرناک می‌شود.

فرآوری: نیره ولدخانی

بخش سلامت تبیان

جام جم - دکتر رضا کریمی ، فوق تخصص غدد

ماهنامه دنیای سلامت – شماره 4

سایت پزشکی دکتر رحمت سخنی

مطالب مرتبط:

مطالبی درباره بیماری های گوارشی