شخصیت معنوی امام رضا علیه‌السلام
توجه به این حقیقت كه علم، اخلاق و شخصیت اجتماعی و سیاسی امامان، تحت تأثیر شخصیت معنوی و عبادی ایشان قرار داشته است و آنان هر كمالی را از این رهگذر كسب كرده‌اند و خدامحوری، منش و كنش آنان به ایشان عزت و امتیاز بخشیده است، این باور را تقویت خواهد كرد كه بررسی این جنبه از زندگی امام شایسته تقدم و توجه فزونتر است.
آنچه از جلوه‌های عبودیت و بندگی آن حضرت در آینه اخبار و نقلهای تاریخی به یاد مانده، در بیان فهرست گونه زیر می‌توان شاهد آن بود:
ـ شبها، كم می‌خوابید و بیشتر شب را به عبادت سپری می‌كرد.
ـ بسیاری از روزها را روزه داشت و بویژه روزهای اول، نیمه و آخر هر ماه را روزه می‌گرفت و می‌فرمود: «ذلك صوم الدهر»؛ اگر كسی این چند روز را روزه گیرد، به شخصی ماند كه تمام عمر، روزه بوده است.
ـ سجده‌هایش بسیار طولانی بود، به گونه‌ای كه اگر پس از نماز صبح در برابر حضرت حق، به خاك می‌افتاد، تا دمیدن آفتاب صبحگاهی، همچنان در سجده بود.ـ قرآن بسیار تلاوت می‌كرد و انس امام با قرآن چنان بود كه جز از قرآن نمی‌گفت، پاسخ او به هر پرسشی، از قرآن بود. تمثیلهای او نیز برگرفته از قرآن بود.
ـ هنگامی كه در بستر خواب قرار می‌گرفت، به یاد خدا و تلاوت قرآن مشغول می‌شد.
ـ در تلاوت آیات نورانی قرآن، اگر به آیه‌ای می‌رسید كه در آن سخن از دوزخ و كیفر الهی بود، سخت می‌گریست و از آن به خدا پناهنده می‌شد.
ـ به نماز در اول وقت اهتمام داشت، روزهایی نیز كه روزه داشتند، هنگام افطار، نخست نماز می‌خواندند.
ـ نوافل، بویژه نماز شب را حتی در سفر رها نمی‌كرد و چون ثلث آخر شب فرا می‌رسید، از بستر بر می‌خاست، در حالی كه ذكر بر لب داشت. به محل وضو رفته، مسواك می‌كرد، وضو می‌گرفت، به نماز می‌ایستاد و هر شب، علاوه بر نافله شب، نماز جعفر طیار را نیز می‌خواند. تا هنگام نماز صبح و پس از انجام فریضه صبح، به تعقیبات ادامه داده، با طلوع خورشید، سجده شكر می‌كرد و این مرحله عبادی را به انجام می‌رسانید.
ـ همواره ذكر خدا را بر زبان داشت.
ـ از خدا سخت می‌ترسید.
ـ در غیر نماز نیز به مناجات با خدا، انس داشت.
ـ بسیاری وقتها، به خواندن نماز اشتغال داشت.
ـ رجاء بن ابی ضحاك، مأمور شد تا حضرت را از مدینه به مرو، همراهی كند، خلیفه به وی دستور داد، در تمام شبانه روز و در طول سفر، ملازم و همراه امام باشد. او در پایان سفر چنین گفت:
آنگاه وی به جلوه‌های مختلف عبادت امام نیز اشاره می‌كند، كه در این مختصر نمی‌گنجد.
حضور امام رضا(ع) در میدان عبادت، حضوری انزوا طلبانه نبود و عبادت و بندگی به درگاه خدا را وسیله رها كردن مسۆولیتهای اجتماعی و پرداختن به واقعیتهای زندگی قرار نداده بود، بلكه آن گرامی در اوج زهد و تقوا، شخصیتی سازنده و حاضر در میدانهای علمی و اجتماعی بود.
منبع: آستان قدس رضوی
بخش حریم رضوی
