چگونه سوال پژوهشی بسازیم؟
اگر چه انسان، جستجوگر خلق می شود، اما این بدان معنا نیست که دانش آموزانی که در کلاس شما شرکت می کنند، بلدند سوالاتی بپرسند که منجر به جستجوگری علمی بشود. آنها باید از طریق فعالیت کلاسی و هدایت معلمان، این قابلیت را یاد بگیرند. میزان توانایی دانش آموزان در انجام جستجوگری به تعداد جستجوگری هایی بستگی دارد که قبلاً انجام داده اند.
هر چه دانش آموزان بیشتر سوال پژوهشی بپرسند وبیشتر سعی کنند که از طریق جستجوگری برای سوالات خود پاسخی پیدا کنند، بیشتر می توانند از همین راه مفاهیم علمی را بفهمند.
مهارت پرسیدن سوال یکی از مهارتهای قابلیت جستجوگری است که باید آموزش داده شود.
در مورد آموزش این مهارت باید به دو نکته بسیار مهم دقت کرد.
اول اینکه: اگر به مرحله مشاهده دقیق بیشتر توجه کنیم و دانش آموزان را به ثبت کردن مشاهداتشان تشویق کنیم ، می توانیم انتظار داشته باشیم که آنها در مرحله طرح سوال، سوالات بیشتری مطرح کنند.
دوم اینکه: بیشتر سوالاتی که دانش آموزان مطرح می کنند از نوعی نیستند که منجر به جستجوگری بشود ولی به راحتی می توانیم بچه ها را هدایت کنیم تا آنها را به سوالات پژوهشی تبدیل کنند.
موضوع اصلی این مطلب این است که شما به طور عملی با این دو نوع سوال آشنا شوید و بتوانید به دانش آموزان کمک کنید تا سوالات قابل جستجوگری بپرسند.
فعالیت اول:1. چرا نمک به سرعت یخ را ذوب می کند؟
2. آیا مواد دیگری وجود دارند که مانند نمک، ذوب یخ را سریع تر کنند؟
3. چه زمانی طول می کشد که یک ظرف آب یخ بزند؟
4. آیا دمای فریزر روی شکل نهایی یخ تاثیر می گذارد؟
5. چگونه می توان از به وجود آمدن قسمت کدر یخ جلوگیری کرد؟
6. چرا یخ در آب شناور می شود؟
7. با تغییر زمان دمای آبی که در آن یک تکه یخ وجود دارد، چگونه تغییر می کند؟
8. آیا می توانید تکه یخی بسازید که حباب نداشته باشد؟
9. چرا نور از قسمت های کدر یخ عبور نمی کند؟
10. آیا نور یک چراغ قوه باعث سریع تر ذوب شدن یخ می شود؟
فعالیت دوم:
حالا که سوالات را طبقه بندی کرده اید، یکی از سوالات قابل پژوهش را انتخاب کنید و بگویید فرضیه شما برای پاسخ به این سوال چیست و چه اقدامی برای تایید فرضیه خود خواهید کرد؟
سوالات قابل جستجوگری سوالاتی هستند که برای رسیدن به جواب آنها باید فعالیتی انجام دهیم. برای پاسخ به این دست سوالات، مجبوریم که یک فعالیت عملی با ابزار و مواد انجام دهیم. مثلا به این سوالات دقت کنید:
اگر روی یخ نمک بریزیم چه اتفاقی می افتد ؟
آیا دمای آب روی سرعت ذوب شدن یخی که در آن تاثیری می گذارد؟
این سوالات به شکلی مطرح شده اند که برای یافتن پاسخ آنها باید دست به آزمایش بزنیم.
اگر پدیده های جالبی را به دانش آموزان معرفی کنیم، دانش آموزان سوالات زیادی راجع به آن پدیده خواهند پرسید. سوالات غیر قابل جستجوگری سوالاتی هستندکه به یک فعالیت عملی ختم نمی شوند مثلا:
چرا قسمت عمده یک تکه یخ در زیر آب قرار دارد؟
چرا در حالی که قسمتی از یخ شفاف است، قسمت دیگر آن کدر است؟
این سوالاات به شکلی مطرح شده اند که به طور مستقیم به یک فعالیت عملی منجر نمی شوند و برای پاسخ به آنها نیاز به اطلاعات یا توضیح بیشتری داریم یا احتمالاً باید به یک کتاب، اینترنت یا معلم خودمراجعه کنیم.
توجه کنید که برای پیدا کردن پاسخ سوالات پژوهشی باید به منابعی که گفتیم مراجعه کنیم، ولی این کار فقط قسمتی از راهی است که برای رسیدن به پاسخ باید طی کرد.
حالا بیایید به روشی بپردازیم که بتوان به کمک آن ، سوالات غیر قابل جستجوگری را به سوالات قابل جستجوگری تبدیل کرد. برای تبدیل یک سوال غیر قابل جستجوگری به سوال قابل پژوهش کافی است که:
سوالی که دانش آموزان می پرسند، محرک اصلی جستجوگری برای آنهاست در آن سوال به دنبال اشیایی بگردیم که به طور مستقیم در پدیده مورد بررسی نقش دارند.
