ارز،یارانه را 3 برابر میکند؟
آیا ارائه مازاد درآمد دولت که از مابه التفاوت نرخ آزاد و رسمی ارز ناشی می شود، به صورت یارانه نقدی، روش مناسبی برای بهبود اوضاع است؟
از سال 1381 ارز در ایران تک نرخی شد. این وضع برای مدت نسبتا طولانی ادامه داشت. در ماه های اخیر، بازار دونرخی مجددا ایجاد شد. اواسط سال گذشته فاصله نرخ ها رو به افزایش نهاد. این تفاوت میان نرخ ارز مرجع و نرخ ارز در بازار آزاد درآمد قابل توجهی برای دولت به همراه داشته است. به گفته موسی الرضا ثروتی، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس، با توجه به اینکه ارز در قانون بودجه 91براساس دو نرخی یعنی نرخ مرجع و 5 درصد زیر قیمت بازار تعریف شده است،در قانون بودجه مبلغ 5 هزار میلیارد تومان درآمد برای دولت پیش بینی شده است.
یک سوال مهم این است که دولت با این مازاد ارز نرخ مرجع و نرخ دوم در بورس ارز چه می خواهد بکند؟
گزینه های مختلفی در این خصوص وجود دارند: مشهورترین و پرطرفدارترین آنها که مدام می شنویم تامین نقدینگی بخش خصوصی است! در حالی که این استدلال از پایه دچار ایراد است. چرا که تامین نقدینگی بخش خصوصی را سیستم بانکی باید انجام دهد و سیستم بانکی حتی در شرایط فعلی این توان را دارد که این کار را انجام دهد و با اضافه شدن این مازاد که هنوز معلوم نیست چقدر خواهد بود منابع و شرایط سیستم بانکی تغییری نخواهد کرد، یا تغییر قابل ملاحظه ای نخواهد کرد در نتیجه تامین نقدینگی بخش خصوصی چندان محقق نخواهد شد. از سوی دیگر در شرایط کنونی بخش خصوصی بیش از آن که نگران تامین نقدینگی اش باشد، نگران شرایط نابه سامان ارزی است که تامین ارز را برایش با مشکل مواجه کرده است. بنابراین گفتن این که این پول باید خرج تامین نقدینگی بخش خصوصی شود عملا یعنی این پول کامل دست دولت باشد و معلوم هم نشود که با آن چه کرده است.
این راهکار می تواند به منزله نشان حسن نیت اقتصادی دولت باشد. به این ترتیب که دولت با بستن راه رانتخواران و ویژه خواران، این رانتی که از تفاوت ارز مرجع و نرخ دوم ایجاد می شود را بین همه مردم توزیع کرده و عملا باعث عمومی سازی رانت می شود
راهکار دیگر، اضافه شدن این مبلغ به بودجه دولت و تامین کسری بودجه است. این راهکاری است که مورد علاقه دولتی هاست. به نظر می رسد این راهکار هم غیرشفاف است و در نهایت مشخص نمی شود که دولت چگونه این مازاد را هزینه کرده است.
راهکار سوم هم اضافه کردن این مازاد به طرح هدفمندی یارانه ها و افزایش میزان یارانه ها در ماه است. هرچند که احتمالا میزان این افزایش چندان نخواهد بود اما این راهکار می تواند به منزله نشان حسن نیت اقتصادی دولت باشد. به این ترتیب که دولت با بستن راه رانتخواران و ویژه خواران، این رانتی که از تفاوت ارز مرجع و نرخ دوم ایجاد می شود را بین همه مردم توزیع کرده و عملا باعث عمومی سازی رانت می شود. به این صورت هم موافقت مردمی برای ایجاد بورس ارز ایجاد می شود، هم با توجه به گرانی ها و شرایط ایجاد شده در اقتصاد کشور، شاید باری، هرچند اندک از روی دوش مردم خصوصا طبقات ضعیف تر برداشته شود.
باز هم یارانه!!
واژه یارانه سالهاست که نقش عمده ای در اقتصاد ایران دارد. چه از زمان دولت محمود احمدی نژاد که طرح پرداخت یارانه نقدی را بنا نهاد و چه در سالهای اولیه پیروزی انقلاب اسلامی و روزهای جنگ تحمیلی. آن روزها هنوز فرهنگستان زبان و ادب پارسی برای واژه بیگانه و نامانوس سوبسید معادلی انتخاب نکرده بود. اما این کمک رایگان دولتی همیشه موضوعی جالب و قابل توجه برای خانوارهای ایرانی بوده است. موضوعی که با اقتصاد خانواده هم ارتباط مستقیمی دارد. شاید برای همین باشد که پرداختن به موضوع یارانه ها در هرحالت و هرجایی برای مردم جذاب باشد. به ویژه آن که سخن از 3 برابر شدن مبلغ یارانه نقدی نیز به میان آمده باشد.
در طول هفته ای که گذشت (روز شنبه) ایده ای در خبرگزاری ها به این شرح مطرح شد که: برخی مقامات اقتصادی کشور اخیرا در برخی نشستهایشان برای آماده سازی افکار عمومی، این ایده "اقتصادی-سیاسی" را به صورت پرسش مطرح کردهاند: چرا نباید مابه التفاوت نرخ ارز 1226 تومان و بازار (حدود 2400 تومان) را به بیتالمال برگردانیم و آن را به مردم ندهیم؟این مقامات اقتصادی گفتهاند: حساب سرانگشتی ما نشان میدهد که اگر از فروش هر ارز 1226 تومانی با نرخ آزاد فقط 1000 تومان به خزانه واریز شود، سالیانه بیش از 1 میلیون تومان و ماهیانه حدود 90 هزار تومان نصیب هر ایرانی میشود.
بلافاصله گمانه زنی ها و مصاحبه ها در این باره آغاز شد و این چنین، سناریوی افزایش 3 برابری یارانه، به تیتر اول روزنامه های صبح یکشنبه تبدیل شد. این واکنش ها کمتر از 24 ساعت بعد، با اظهارنظر رسمی وزیر صنعت، معدن و تجارت درباره سناریوی جدید اقتصادی دولت رنگ واقعی به خود گرفت. مهدی غضنفری گفته:"طرحها و سناریوهای مختلفی در دولت برای افزایش مبلغ یارانه نقدی مطرح است که این موضوع هم یکی از سناریوهاست ولی هنوز به جمع بندی نهایی نرسیده است."
پرداخت یارانه از مابه التفاوت قیمت ارز و بازار، جدیدترین سناریوی اقتصادی دولت است. سناریویی که به گفته کارشناسان اقتصادی قراراست ماموریتش زدن یک تیر و چند نشان باشد. هم دست دولت را برای افزایش نرخ ارز باز بگذارد و هم جیب خانوارهای ایرانی را از یارانه های 3 برابر شده پرکند
پرداخت یارانه از مابه التفاوت قیمت ارز و بازار، جدیدترین سناریوی اقتصادی دولت است. سناریویی که به گفته کارشناسان اقتصادی قراراست ماموریتش زدن یک تیر و چند نشان باشد. هم دست دولت را برای افزایش نرخ ارز باز بگذارد و هم جیب خانوارهای ایرانی را از یارانه های 3 برابر شده پرکند تا به باور دولتمردان چرخ اقتصاد کشور بهتر بچرخد. اقتصادی که به گفته معاون اول رئیس جمهور، هفدهمین اقتصاد برتر دنیاست.
خبر سناریوی دولت، بیشتر از هرکسی، مجلسی ها را به واکنش های تند واداشت. به ویژه اعضای کمیسیون های اقتصادی و برنامه و بودجه مجلس که این طرح را سبب افزایش وحشتناک تورم می دانند. در خط مقدم این مخالفت ها هم مثل همیشه جدی ترین منتقدان سیاست های اقتصادی دولت، یعنی "احمد توکلی" و "الیاس نادران" قرار گرفتند. توکلی در گفتگویی که به عنوان تیتر اول چند روزنامه نیز مورد استفاده قرار گرفت، سناریوی یارانه ارزی را خیانت به مردم خوانده و گفته : پرداخت مابهالتفاوت نرخ ارز مرجع - 1226 تومان- و نرخ بازار آزاد (حدود 2400 تومان) از محل آزادسازی نرخ ارز به مردم در قالب یارانه، غیرقانونی و خیانت به مردم است.
مشابه این اظهارات، از سوی الیاس نادران هم مطرح شده است. نادران در نطق میان دستور امروز یکشنبه اش در صحن علنی مجلس گفته:" توزیع یارانه ارزی و افزایش حجم نقدینگی با هر قصدی که انجام شود اگر خیانت فاعلی نباشد حتماً خیانت فعلی است و آثار خیانت باری را بر اقتصادی ملی ما تحمیل خواهد کرد."
دامنه واکنش ها به جلسه ماهانه جامعه اسلامی مهندسین هم کشیده شد. جایی که «محمدرضا باهنر» در آن، به سناریوی اقتصادی دولت پرداخت و گفت:" به شدت مخالف طرح یارانه ارزی هستیم. این طرح اگر عملی شود به شدت برای جامعه مشکل ایجاد می کند مرحله دوم هدفمندی متوقف شد که بسیاری از مشکلات گردش سریع پول و افزایش نقدینگی ناشی از این بود و حالا با یارانه ارزی مشکلات جدید به وجود خواهد آمد.مجلس باید مواظبت کند تا جلوی اعمال غیر معمول و خلاف قانون دولت را بگیرد."
سخنگوی کمیسیون اقتصادی مجلس، نائب رئیس این کمیسیون و موسی الرضا ثروتی عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس نیز در اظهارات مشابهی به شدت با این طرح دولت مخالفت کردند و آن را عامل افزایش شدید تورم خواندند. این نمایندگان مجلس همچنین وعده دادند در صورت جدی تر شدن این سناریو، با ابزار قانونی جلوی تصویب آن در مجلس را خواهند گرفت.
در این نوشتار کوتاه دو ایده کاملا متضاد درباره تبدیل درآمد ناشی از مابه التفاوت نرخ ارز مرجع و نرخ ارز بازار آزاد مطرح شد.بهنظر می رسد که مخالفت نمایندگن مجلس با این طرح به دلیل نگاهشان به عملکرد دولت و اشکالات مدیریتی است. در حالی که ایده ابتدایی در واقع نشان دهنده اتفاقی است که در صورت اجرایی شدن درست طرح به ثمر خواهد رسید. متاسفانه در ماه های اخیر شاهد شتاب زدگی و آشفتگی در عملکرد اجرایی دولت بوده ایم که تصمیم گیری درباره سرنوشت نهایی طرح را با مشکل مواجه می سازد.
فرآوری: ریحانه حمیدی فر
بخش اقتصاد تبیان
منابع:خبرگزای مهر/ اقتصاد آنلاین/ فرارو